Muszkiet

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Muszkiet z forkietem, początek XVII wieku

Muszkiet – długa gładkolufowa broń strzelecka zwykle wyposażona w zamek lontowy i wymagająca podparcia lufy na forkiecie, używana od XVI do XVII wieku[1][2].

Historia[edytuj | edytuj kod]

Muszkiety wywodzą się bezpośrednio od prymitywnych rusznic. Pojawiły się na początku XVI w. na terenach Włoch i Hiszpanii, po czym zostały spopularyzowane w całej Europie i dalej na świecie. Jedna z najwcześniejszych wzmianek o ich użyciu bojowym dotyczy bitwy pod Pawią w 1525 r., jednak szersze zastosowanie znalazły dopiero w czasie wojny o niepodległość Niderlandów (1566-1609). W drugiej połowie XVI w. muszkiety stały się podstawową bronią strzelecką armii europejskich wykorzystywaną przez formacje muszkieterów i dragonów pozostając w użyciu do schyłku XVII w. (jednak od drugiej połowy tego wieku były stopniowo wypierane przez nowocześniejsze karabiny skałkowe)[3][4].

Masowe stosowanie muszkietów na przełomie XVI-XVII w. zrewolucjonizowało technikę wojskową doprowadzając do zaniku stosowanej od starożytności zbroi. Duży ładunek prochowy zapewniał wystrzeliwanemu pociskowi znaczną zdolność penetracji płyt pancerza, czyniąc go bezużytecznym wobec tego typu broni[5].

Budowa i obsługa[edytuj | edytuj kod]

Muszkiet z XVII w. z nałożonym lontem

Muszkiet był bronią gładkolufową charakteryzującą się niską celnością i donośnością. Najczęściej wyposażany był w zamek lontowy (w wyjątkowych przypadkach w zamek kołowy). Kaliber wynosił ok. 18-20 mm. Jako ładunek miotający wykorzystywano w nim proch czarny. Muszkiet był bronią stosunkowo ciężką (średnio ok. 5-7 kg) w wyniku czego często podpierano go na forkiecie. Powstawały również jego skrócone lżejsze wersje przeznaczone dla jazdy (muszkiety dragońskie), które stosowano jako bandolety[5].

Salwa z muszkietów (rekonstrukcja bitwy na Białej Górze z 1620 r.)

Muszkiet był bronią opartą na rozdzielnym ładowaniu, w związku z czym cechował się bardzo niską szybkostrzelnością z powodu skomplikowanej obsługi podzielonej na następujące etapy:[6]

  1. przetarcie lufy pakułami[6]
  2. otworzenie prochownicy lub tulei na bandolierze[6]
  3. wsypanie odmierzonej porcji prochu do lufy[6]
  4. wyjęcie stempla z łoża[6]
  5. umieszczenie w lufie przybitki i ubicie jej na dnie stemplem[6]
  6. przygotowanie kuli poprzez owinięcie jej flejtuchem[6]
  7. umieszczenie w lufie kuli z flejtuchem i ubicie jej na dnie stemplem [6]
  8. umieszczenie stempla z powrotem w łożu[6]
  9. podsypanie panewki prochem[6]
  10. dmuchnięcie w zapalony wcześniej lont tkwiący w kurku, podsycając jego żarzenie się

Dopiero po takim przygotowaniu broni, muszkieter mógł wbić forkiet w ziemię, oprzeć na nim muszkiet, wycelować i wystrzelić. Po oddaniu strzału, całą procedurę należało zacząć od początku[6].

Wyjątkowo niska szybkostrzelność muszkietów wymogła przyjęcie taktyki kontrmarszu i prowadzenia ognia salwowego. Po oddaniu salwy pierwszy szereg przemieszczał się na koniec szyku w celu nabicia broni, dając jednocześnie miejsce do oddania następnej salwy kolejnemu szeregowi. Rosła dzięki temu intensywność prowadzonego ognia[7]. Ochronę muszkieterów w sytuacji bezpośredniego starcia z kawalerią stanowili przeszkoleni do walki wręcz pikinierzy uzbrojeni w długie piki[4].

Zobacz też[edytuj | edytuj kod]

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

  1. muszkiet, [w:] Encyklopedia PWN [online] [dostęp 2021-04-15].
  2. Kwaśniewicz 1987 ↓, s. 107.
  3. Kwaśniewicz 1987 ↓, s. 107-108.
  4. a b Tadeusz Królikiewicz, Bagnety, Warszawa: Bellona, [cop. 2014], s. 7, ISBN 978-83-11-13080-7.
  5. a b Kwaśniewicz 1987 ↓, s. 108.
  6. a b c d e f g h i j k Kwaśniewicz 1987 ↓, s. 109-110.
  7. Kwaśniewicz 1987 ↓, s. 110.

Bibliografia[edytuj | edytuj kod]

  • The Illustrated Book of Guns. pod redakcją Davida Millera. London: Salamander Book Ltd, 2002. ISBN 1-84065-172-5.
  • Roman Matuszewski: Muszkiety, arkebuzy, karabiny... Warszawa: Rytm, 2000. ISBN 83-8789-369-2.
  • Włodzimierz Kwaśniewicz: 1000 słów o dawnej broni palnej. Warszawa: Wydawn. Ministerstwa Obrony Narodowej, 1987. ISBN 83-11-07350-3.