Myrina (Azja Mniejsza)

Wczesne polichromowane przedstawienie tancerki w ruchu (2 poł. III-II w. p.n.e.)

Późne wyobrażenie Erosa (100-50 p.n.e.)

Terakotowa grupa Demeter i Persefony (kon. II w. p.n.e.)

Myrina (stgr. Μυρίνα) – w starożytności niewielkie portowe miasto greckie w małoazjatyckiej Eolidzie nad Zatoką Eleacką, usytuowane na prawym brzegu u ujścia rzeki Pithikos (dzis. Güzelhisar çayı).

Herodot wymienia je wśród 11 miast eolskich (Dzieje I, 149); w źródłach antycznych wspominane też m.in. przez Ksenofonta (Hellenika), Tacyta (Annales), Liwiusza (Ab Urbe condita).

Historia

Według tradycji założenie miasta przypisywano eponimicznemu Myrinusowi (Pomponiusz Mela) albo amazonce Myrinie (Strabon, Diodor Sycylijski). Podany przez Euzebiusza jako rok założenia 1046 p.n.e. wskazywałby na zasiedlenie już w okresie późnomykeńskim. Mimo dobrego portu i korzystnego położenia Myrina nigdy nie zyskała większego znaczenia gospodarczego ani strategicznego. W swych dziejach na ogół podlegała obcej dominacji (głównie perskiej), przejściowo należąc do ateńskiego Związku Delijskiego, lecz po 404 p.n.e. ponownie znalazła się w pod władzą perską w imperium Achemenidów.

Po jego podboju i upadku miasto weszło w skład monarchii syryjskich Seleukidów; od 219 p.n.e. znajdowało się w granicach pergamońskiego państwa Attalidów. W okresie hellenistycznym stało się przodującym ośrodkiem twórczości koroplastycznej. Będąc podczas wojen macedońskich zajęta przejściowo przez macedońskiego Filipa V, wypartego przez Rzymian, od 133 p.n.e. znajdowała się już stale w składzie państwa rzymskiego. Na cześć Augusta okresowo nosiła nazwę Sebastopolis, co wzmiankuje Tacyt (Annales II, 47), według Synkelosa nazywana też była Smyrną. Dwukrotnie została dotknięta trzęsieniem ziemi: za rządów Tyberiusza (co łączyło się z okresowym zniesieniem podatków) i za panowania Trajana. Zakończenie działalności jej warsztatów nastąpiło przypuszczalnie właśnie w wyniku zniszczeń podczas trzęsienia ziemi w 30 n.e.

U niektórych autorów (Klaudiusz Ptolemeusz, Stefanos z Bizancjum) występuje pod nazwą Myrenna albo Marinna.

W czasach późniejszych była siedzibą biskupa w eparchii Azja. Współcześnie stanowi biskupstwo tytularne Kościoła rzymskokatolickiego.

Terakoty z Myriny

Badania archeologiczne na hellenistycznej nekropolii Myriny i przebadanie ok. 5 tys. tamtejszych pochówków, przeprowadzone głównie w latach 1880–1882, przyniosły obfite znaleziska terakot, natomiast z zabudowań miasta odsłonięto jedynie niewielkie pozostałości.

Francuskie wykopaliska ujawniły m.in. setki terakotowych figurek o różnorodnej tematyce: z przedstawieniem bóstw (Afrodyta, Eros, Nike) oraz postaci ówczesnego życia codziennego (młode elegantki, piastunki, dzieci, aktorzy komediowi itp.), zróżnicowanych też pod względem kompozycji, stylu, wielkości i barwy gliny.

Najwcześniejsze figurki pochodzą z około 250-225 p.n.e. i oparte były na klasycznych archetypach przedstawień. Niewielkie pod względem rozmiarów, bardzo delikatne i doskonałe technicznie, stanowiły dość wierne naśladownictwa figurek tanagryjskich. Późniejsze (ok. 200 p.n.e.) wykazują pewne modyfikacje, np. w ukazywaniu ruchu postaci. Z podstawowych typów komponowano niezliczone warianty (szczególnie wyobrażeń Afrodyty) i grupy, stosując więcej cząstkowych matryc (odciśnięte elementy łączono i niezwykle dokładnie wykańczano ręcznie, powlekano białą angobą i wypalano).

Nowe typy statuetek wypracowano w ciągu II wieku p.n.e., w dostosowaniu do zmiany gustów odbiorców. Ówczesne statuetki o powiększonych rozmiarach (nawet do wysokości 50-60 cm), wzorowane były na stylu ówczesnej rzeźby monumentalnej (głównie pergamońskiej). Patetyczne w pozie i geście, w ciężkich szatach z dramatycznym światłocieniem, ustawiano na wysokiej, owalnej, często profilowanej podstawie. Po wypaleniu polichromowano je stosując bogatą, lecz subtelną gamę kolorów, gdyż obok czerwieni i błękitu stosowano różne odcienie brązu, żółci, różu, nieco zieleni, fioletu i czerni. Najokazalsze wykańczano złoceniami.

Pod koniec II wieku p.n.e. wielkość figurek zmalała (przy podwyższonych podstawach) i utraciły one swój wdzięk. Niektóre z nich, zapewne w I wieku p.n.e., były podpisywane imieniem twórcy, stąd znane są imiona około 40 miejscowych koroplastów.

Od II w. p.n.e. z Myriny eksportowano gotowe wyroby i matryce do wielu miast greckich, np. Priene, Delos, Aten. Stały się tam źródłem inspiracji dla miejscowych twórców, m.in. w Pergamonie, Efezie, Smyrnie i Amisos.

Najbogatszy zbiór terakot z Myriny znajduje się w zasobach muzealnych Luwru; liczne obiekty z tamtejszych wykopalisk posiada muzeum archeologiczne w Bergamie (Pergamon).

Zobacz też

• koroplastyka

Bibliografia

• Der Kleine Pauly. T. 3. Stuttgart: A. Druckenmüller, 1969, kol. 1520-1521
• William Smith: Dictionary of Greek and Roman Geography. London: Walton and Maberly / John Murray, 1854
• Encyklopedia sztuki starożytnej. Warszawa: WAiF i Wydawnictwo Naukowe PWN, 1998, s. 417-418, ISBN 83-01-12466-0 (PWN), ISBN 83-221-0684-X (WAiF)