Newag Gliwice

Dodaj linki
To jest dobry artykuł
Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Newag Gliwice
Ilustracja
Państwo

 Polska

Adres

ul. Chorzowska 58, 44-100 Gliwice

Data założenia

1 października 1904

Data likwidacji

2 lutego 2015[a]

Forma prawna

spółka akcyjna

Prezes

Bartosz Krzemiński[1]

Przewodniczący rady nadzorczej

Katarzyna Ziółek[2]

Nr KRS

0000027571

Zatrudnienie

398 (sierpień 2014)[1]

Dane finansowe
Kapitał zakładowy

4 476 772,05 zł[1]

Położenie na mapie Gliwic
Mapa konturowa Gliwic, po prawej znajduje się punkt z opisem „Newag Gliwice”
Położenie na mapie Polski
Mapa konturowa Polski, na dole znajduje się punkt z opisem „Newag Gliwice”
Położenie na mapie województwa śląskiego
Mapa konturowa województwa śląskiego, blisko centrum na lewo znajduje się punkt z opisem „Newag Gliwice”
Ziemia50°17′58,585″N 18°42′41,688″E/50,299607 18,711580
Multimedia w Wikimedia Commons
Strona internetowa
Główne wejście na teren zakładów

Newag Gliwice – nieistniejące przedsiębiorstwo z siedzibą w Gliwicach zajmujące się produkcją, modernizacją i naprawą taboru kolejowego, w szczególności lokomotyw elektrycznych. W 2008 roku weszło w skład holdingu Newag, a 2 lutego 2015 zostało wchłonięte przez spółkę matkę jako Zamiejscowy Wydział Produkcji Lokomotyw Elektrycznych.

Historia[edytuj | edytuj kod]

Geneza[edytuj | edytuj kod]

3 czerwca 1836 środowisko burżuazji śląskiej powołało do życia Komitet Założycielski Kolei Górnośląskiej ((niem.) Oberschlesische Eisenbahn), na czele którego stanął prezydent rejencji opolskiej hrabia Püchler. W wyniku sporów o przebieg linii od Opola na wschód, rozpoczęto budowę jedynie na odcinku z Wrocławia do Opola, zakończoną 29 maja 1843 r[3]. Ostateczny przebieg trasy od Opola do Nowego Bierunia (przez Gliwice) zatwierdzono w październiku 1842. Odcinek do Gliwic otwarto 2 października 1845, a dwa tygodnie później do Świętochłowic. Budowę linii zakończono 3 października 1846 w Mysłowicach, a planowane połączenie z Bieruniem nie zostało zrealizowane[4]. Linia liczyła 196,3 km, a otwarcia dokonał król pruski Fryderyk Wilhelm IV[5].

8 listopada 1855 otwarto linię Gliwice – Ruda Wschodnia – Ruda Chebzie (według obecnej numeracji jest to linia kolejowa nr 166), w związku z czym Gliwice stały się stacją węzłową[6]. 27 października 1872 przybył nowy kierunek – otwarto linię do Bytomia[3]. W 1880 roku łączna długość normalnotorowych bocznic przemysłowych wynosiła 63 km, a na stacji Gliwice przybywały kolejne tory do obsługi ruchu towarowego. Niedługo potem zapadła decyzja o budowie stacji rozrządowej, w wyniku czego stacja Gliwice stała się jedną z największych stacji Cesarstwa Niemieckiego, obsługiwaną przez 18 nastawni, wyprawiającą i odprawiającą około 630 pociągów dziennie[6].

Królewskie Kolejowe Warsztaty Lokomotyw[edytuj | edytuj kod]

W 1891 roku w dyrekcji kolei we Wrocławiu powstał plan budowy warsztatów naprawczych wagonów i lokomotyw w Gliwicach. Realizację projektu rozpoczęto w latach 1894-1895, kiedy powstały warsztaty naprawcze wagonów. W 1899 roku zaplanowano kolejną przebudowę gliwickiej stacji, zakładając budowę nowej stacji rozrządowej na północny wschód od obecnej. W projekcie tym uwzględniono budowę warsztatów specjalizujących się w naprawach lokomotyw. W tym samym roku kolej podpisała umowę z magistratem Gliwic odnośnie do zakupu ziemi, a miasto dodatkowo zobowiązało się do budowy 80-100 mieszkań pracowniczych, szkoły powszechnej, wodociągów i oświetlenia ulic[6].

Warsztaty oddano do użytku 1 października 1904, ale ich wykańczanie trwało do 1907 roku. Królewskie Kolejowe Warsztaty Lokomotyw ((niem.) Königliche Eisenbahn-Lokomotivwerkstätte) składały się z hali głównej napraw lokomotyw, maszynowni, kotłowni, kuźni, warsztatów szkolnych oraz magazynu materiałowego[6]. Hala główna mieściła 50 stanowisk naprawczych, a 6 dodatkowych znajdowało się w nowo wybudowanej parowozowni, w której znajdowała się także lakiernia. Warsztaty miały obsługiwać 300 parowozów stacjonujących na terenie dyrekcji katowickiej. Po ich otwarciu zlikwidowano warsztaty pomocnicze w Katowicach, a ich pracowników przeniesiono do Gliwic. W zakładach wykonywano wyłącznie naprawy główne i średnie[6].

W latach 1919-1921 miały miejsce trzy powstania śląskie oraz plebiscyt, w wyniku czego większość przemysłowej części Śląska przypadła Polsce, jednakże Gliwice pozostały w granicach niemieckich. Warsztatom zmniejszył się zatem obszar działalności, dodatkowo doszło do reorganizacji kolei w Niemczech, w wyniku czego powstały Deutsche Reichsbahn. W związku z powyższymi czynnikami pracę straciło około 800 osób[6]. W 1925 roku nadzór nad warsztatami przejęła dyrekcja kolei z Wrocławia, w tym samym roku ze względu na planowaną dalszą redukcję załogi doszło do manifestacji ludności i interwencji w parlamencie, jednakże nie powstrzymało to dalszych zwolnień[6].

W 1927 roku pojawiły się pierwszy plany elektryfikacji linii z Wrocławia do Gliwic, z czym miało wiązać się przeprofilowanie zakładu na naprawy lokomotyw elektrycznych. Plany te nie zostały zrealizowane. W 1933, po dojściu Hitlera do władzy, ruszyła intensywna produkcja na potrzeby wojenne, co miało pozytywne skutki dla sytuacji zakładów gliwickich. Zaczęły one ponownie przyjmować nowych pracowników – bezpośrednio przed wybuchem wojny zatrudniały 2400 osób i naprawiały miesięcznie 60 parowozów[6].

Podczas II wojny światowej zakład przybrał formę obozu pracy przymusowej, a Niemcy pracowali jedynie w administracji, pionie technicznym i nadzorczym. Pozostałe prace wykonywało około 3000 robotników przymusowych różnych narodowości, którzy zostali skoszarowani na terenie pobliskiego parku. Miesięcznie naprawiano 120 parowozów, których większość stanowiły lokomotywy uszkodzone podczas działań wojennych. W 1944 liczba pracowników sięgnęła 4000 i pracowano na 4 zmiany[6].

24 stycznia 1945 Gliwice zostały zajęte przez Armię Czerwoną. Podczas walk warsztaty zostały mocno zniszczone, wcześniej Niemcy wywieźli większość maszyn i urządzeń, a pozostałe sprzęty zniszczyli sowieci. W zakładzie na stanowiskach naprawczych pozostały natomiast parowozy, których naprawy nie zdążono dokończyć[6].

Główne Warsztaty Parowozowe[edytuj | edytuj kod]

17 września 1945 zakłady pod nazwą Główne Warsztaty Parowozowe zostały przekazane polskiej administracji i rozpoczęto ich odbudowę. W kwietniu 1947 roku ukończono pierwszą po wojnie naprawę główną parowozu. 1 stycznia 1950 warsztaty zostały przekształcone w Warsztaty Mechaniczne nr 5 w Gliwicach. W tym czasie na stanie PKP były parowozy 90 różnych serii, co wymuszało dodatkową produkcję części zamiennych, których nie był w stanie dostarczyć przemysł krajowy. W 1951 roku nastąpiła kolejna reorganizacja w wyniku której zakład został połączony z pobliskimi warsztatami wagonowymi w Zakłady Naprawcze Taboru Kolejowego. W połączonych zakładach produkowano m.in. podbijarki torowe, wagony tarowe, zderzaki wagonowe, wytwornice acetylenowe czy aparaturę chemiczną. 1 lutego 1957 zakłady zostały rozdzielone na Zakłady Naprawcze Taboru Kolejowego Parowozowe i Zakłady Naprawcze Taboru Kolejowego Wagonowe[6].

Zakłady Naprawcze Lokomotyw Elektrycznych[edytuj | edytuj kod]

Na początku lat 60. rozpoczęto wycofywanie parowozów na rzecz elektrowozów, co wiązało się z koniecznością zmiany profilu zakładów. Stopniowo przygotowywano zakłady do podjęcia napraw lokomotyw elektrycznych: pracownicy zakładu szkolili się m.in. w ZNTK Mińsk Mazowiecki i ZNTK Lubań, a w przyzakładowej szkole zmieniono profil nauczania. 14 lipca 1962 oddano pierwszy naprawiony elektrowóz – EU04-11. Do września 1970 w zakładzie naprawiano również parowozy, ostatnim naprawionym parowozem był Ty23-146[6]. W związku ze zmianą profilu działalności z początkiem 1971 roku zmieniono nazwę na Zakłady Naprawcze Lokomotyw Elektrycznych[7]. W lutym 1971 bramy zakładu opuściła tysięczna zmodernizowana lokomotywa elektryczna. W 1974 roku zakład ponownie połączono z pobliskimi zakładami wagonowymi oraz 3 innymi zakładami, a w 1981 zakłady ponownie rozdzielono[6].

Z końcem marca 1995 roku przekształcono firmę w jednoosobową spółkę Skarbu Państwa, a w 1999 roku większościowym akcjonariuszem została firma Technics Engineering Architecture Marketing[7].

We wrześniu 2006 podpisano umowę z Ministerstwem Nauki i Szkolnictwa Wyższego na dofinansowanie projektu budowy nowej lokomotywy elektrycznej[8].

Newag Gliwice[edytuj | edytuj kod]

We wrześniu 2008 roku spółka Newag z Nowego Sącza zostaje większościowym akcjonariuszem ZNLE[7].

14 października 2009, podczas targów kolejowych Trako w Gdańsku ZNLE zaprezentowało nową, towarową lokomotywę elektryczną E6ACT Dragon[9]. Była to pierwsza nowa polska konstrukcją lokomotywy elektrycznej od 1990 roku, kiedy premierę miała EM10[10]. 12 października 2011 podpisano pierwszą umowę na dostawę 4 Dragonów z przedsiębiorstwem STK z Wrocławia[11].

18 września 2012 podczas targów InnoTrans w Berlinie miała miejsce premiera lokomotywy uniwersalnej E4MSU Griffin[12], a dzień później, na tych samych targach, podpisano umowę z Lotos Kolej na dostawę 5 Dragonów[13].

20 lutego 2013 ZNLE zmieniło nazwę na Newag Gliwice[7].

30 stycznia 2015 spółka podpisała umowę ze spółką Freightliner PL na dostawę 5 Dragonów w formie leasingu[14].

2 lutego 2015 zakończono proces podziału Newagu Gliwice, w ramach którego kluczowa część majątku przedsiębiorstwa, czyli aktywa związane z produkcją, naprawą, modernizacją oraz dzierżawą pojazdów szynowych przeniesione zostały na spółkę matkę – Newag, a w Gliwicach utworzony został Zamiejscowy Wydział Produkcji Lokomotyw Elektrycznych. W spółce zależnej Newag Gliwice pozostawiona została zorganizowana część przedsiębiorstwa prowadząca działalność w zakresie zarządzania majątkiem mieszkaniowym – Gliwice Property Managment[15][16][17]. Przy okazji połączenia Bartosz Krzemiński, dotychczasowy prezes Newagu Gliwice, wszedł do zarządu Newagu[18].

W czerwcu 2016 podjęta została decyzja, że produkcja lokomotyw zostanie przeniesiona z Gliwic do Nowego Sącza[19]. 28 lipca 280 z 350 pracowników otrzymało wypowiedzenia[20]. Na przełomie 2016 i 2017 roku w Nowym Sączu trwała budowa nowej hali na potrzeby produkcji lokomotyw[21].

Działalność[edytuj | edytuj kod]

Produkowane lokomotywy
E4MSU Griffin
E6ACT Dragon
Modernizowane lokomotywy
3E-100
ET22 (201El)
ET22 (201Ek)
ET22 (201Em)
EU07 (303Eb)
EU07 (303Ec)
EP07P (303Eb)
EM10 (405Em)
EL2

Przedsiębiorstwo zajmowało się produkcją nowych lokomotyw oraz modernizacją i naprawą lokomotyw elektrycznych wszystkich typów eksploatowanych w Polsce[22]. Zakład, wraz z Newagiem Nowy Sącz, modernizował również elektryczne zespoły trakcyjne[23].

Nowe lokomotywy
Typ Liczba sztuk Lata dostaw Odbiorca Źródła
E4MSU Griffin 1 2012 prototyp [12]
E6ACT Dragon 9 2009–2014 STK, Lotos Kolej [9][24]
Zmodernizowane lokomotywy
Typ Seria Liczba sztuk Lata dostaw Odbiorca Źródła
3E PTKiGK, Orlen KolTrans, DB Schenker Rail Polska [25][26][27]
104Ec EP09 34 PKP Intercity [28][29]
201Ek ET22 20 2009–2011 PKP Cargo [30][31]
201El ET22 17 2012 PKP Cargo [32]
201Em ET22 28 2004–2010 PKP Cargo [33]
303Eb EU07 23 2011 PKP Cargo [34]
EP07 5 2012 Przewozy Regionalne [35][36]
303Ec EU07 1 2012 PKP Cargo [37]
405Em EM10 4 2004 PKP Cargo [38]
EL2 KWB Adamów [39]

Prezentacje na targach[edytuj | edytuj kod]

Rok Targi Lokomotywa
2003 Trako 3E/1 [25]
2005 Trako ET22-2000 [40]
2009 Trako E6ACT Dragon [9]
2010 InnoTrans E6ACT Dragon [41]
2011 Trako E6ACT Dragon [42]
2012 InnoTrans E4MSU Griffin [43]
2013 Trako E4MSU Griffin [44]
2014 InnoTrans E6ACT Dragon [45]

Nagrody i wyróżnienia[edytuj | edytuj kod]

Uwagi[edytuj | edytuj kod]

  1. ↑ Wchłonięcie przez spółkę matkę – Newag.

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

  1. ↑ a b c PLAN PODZIAŁU NEWAG GLIWICE SPÓŁKA AKCYJNA Z SIEDZIBĄ W GLIWICACH SPÓŁKA DZIELONA) ORAZ NEWAG SPÓŁKA AKCYJNA Z SIEDZIBĄ W NOWYM SĄCZU (SPÓŁKA PRZEJMUJĄCA). newag.pl, 2014-08-07. [dostęp 2014-08-18]. [zarchiwizowane z tego adresu (2014-08-19)].
  2. ↑ Oferta Publiczna sprzedaży do 21.800.000 akcji zwykłych na okaziciela serii A, serii B oraz serii C o wartości nominalnej 0,25 zł każda oraz ubieganie się o dopuszczenie i wprowadzenie 45.000.000 akcji zwykłych na okaziciela serii A, serii B oraz serii C do obrotu na rynku regulowanym (rynku podstawowym) prowadzonym przez Giełdę Papierów Wartościowych w Warszawie S.A. newag.pl, 2013-11-08. [dostęp 2013-11-15]. [zarchiwizowane z tego adresu (2015-06-10)].
  3. ↑ a b Ryszard Stankiewicz, Marcin Stiasny: Atlas Linii Kolejowych Polski 2011. Wyd. pierwsze. Rybnik: Eurosprinter, 2011. ISBN 978-83-931006-4-4. (pol.).
  4. ↑ Jakub Halor. 160 lat Kolei Górnośląskiej. „Świat Kolei”. 11/2006, s. 36-41. Łódź: Emipress. ISSN 1234-5692. 
  5. ↑ Przemysław Nadolski, Tomasz Roszak, Krzysztof Soida, Edward Wieczorek: Węzeł Kolejowy Gliwice. Wyd. pierwsze. Rybnik: Eurosprinter, 2010. ISBN 978-83-931006-1-3. (pol.).
  6. ↑ a b c d e f g h i j k l m Ryszard Rusek. Zakłady Naprawcze Lokomotyw Elektrycznych w Gliwicach. „Świat Kolei”. 9/2004, s. 20-25. Łódź: Emipress. ISSN 1234-5692. 
  7. ↑ a b c d Newag Gliwice S.A. – Historia. [dostęp 2013-07-16].
  8. ↑ Narodziny smoka – jak powstała E6ACT?. kurier-kolejowy.pl, 2011-02-04. [dostęp 2012-10-19].
  9. ↑ a b c Paweł Korcz. TRAKO 2009. „Świat Kolei”. 11/2009, s. 4. Łódź: Emi-press. ISSN 1234-5962. 
  10. ↑ E6ACT – pierwsza polska lokomotywa elektryczna od 19 lat. inforail.pl, 2009-10-20. [dostęp 2012-10-19].
  11. ↑ STK Wrocław kupiło 4 Dragony. rynek-kolejowy.pl, 2011-10-12. [dostęp 2012-09-19].
  12. ↑ a b Pierwsza odsłona E4MSU Griffin [zdjęcia]. kurier-kolejowy.pl. [dostęp 2012-09-18].
  13. ↑ InnoTrans 2012: 5 Dragonów dla Lotos Kolej. kurier-kolejowy.pl, 19.09.2012. [dostęp 2013-07-17].
  14. ↑ Newag dostarczy 5 Dragonów dla Freightliner PL. inforail.pl, 2015-02-02. [dostęp 2015-02-02].
  15. ↑ Newag wchłonął majątek produkcyjny Newagu Gliwice. kurier-kolejowy.pl, 2015-02-03. [dostęp 2015-02-04].
  16. ↑ Podział Spółki zależnej NEWAG Gliwice S.A. zakończony. newag.pl, 2015-02-02. [dostęp 2015-12-23]. [zarchiwizowane z tego adresu (2015-12-24)].
  17. ↑ SKONSOLIDOWANY RAPORT PÓŁROCZNY ZA I PÓŁROCZE 2015 ZAKOŃCZONE DNIA 30.06.2015. newag.pl, 2015-08-31. [dostęp 2015-12-23]. [zarchiwizowane z tego adresu (2015-12-24)].
  18. ↑ Jakub Madrjas: Co z Newagiem w Gliwicach? Wiceprezes rezygnuje. rynek-kolejowy.pl, 2016-04-27. [dostęp 2016-04-27]. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-04-28)].
  19. ↑ Koniec Gliwic. inforail.pl, 2016-06-28. [dostęp 2016-06-28]. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-07-03)].
  20. ↑ Szansą spółka pracownicza. solidarnosckatowice.pl, 2016-10-06. [dostęp 2016-10-08]. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-10-13)].
  21. ↑ Jakub Madrjas: Newag buduje nową halę dla lokomotyw. rynek-kolejowy.pl, 2017-01-07. [dostęp 2017-01-07].
  22. ↑ OFERTA > LOKOMOTYWY ELEKTRYCZNE. [dostęp 2014-02-23].
  23. ↑ Tak będą wyglądały zmodernizowane pociągi Kolei Śląskich. 2011-11-15. [dostęp 2013-07-13].
  24. ↑ Komplet Dragonów Lotos Kolej. inforail.pl, 2014-05-12. [dostęp 2014-05-12]. (pol.).
  25. ↑ a b Bogdan Jędrzejewski. Trako 2003. „Świat Kolei”. 12/2003, s. 3. Łódź: Emi-press. ISSN 1234-5962. 
  26. ↑ 3E-100. newaggliwice.pl. [dostęp 2014-03-29]. [zarchiwizowane z tego adresu (2013-09-29)]. (pol.).
  27. ↑ SKONSOLIDOWANY RAPORT KWARTALNY ZA I KWARTAŁ 2014 ZAKOŃCZONY DNIA 31.03.2014. newag.pl, 2014-05-15. [dostęp 2016-02-04]. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-08-22)].
  28. ↑ Świadectwo dopuszczenia do eksploatacji typu kolejowego 104Ec. „Elektroniczna baza świadectw dopuszczenia typu do eksploatacji”. T/2011/0720, 2011-08-31. utk.gov.pl. 
  29. ↑ Newag zmodernizuje lokomotwy EP09. infobus.pl, 2015-04-01. [dostęp 2016-01-22]. (pol.).
  30. ↑ ET22 201Ek. newaggliwice.pl. [dostęp 2016-01-31]. [zarchiwizowane z tego adresu (2013-09-29)]. (pol.).
  31. ↑ Stanisław Roman, Łukasz Malinowski. Lokomotywy do przewozów towarowych w Polsce. „Rynek Kolejowy”. 4/2012, s. 61. Warszawa: Zespół Doradców Gospodarczych „Tor”. ISSN 1644-1958. 
  32. ↑ ET22 201El. newaggliwice.pl. [dostęp 2016-01-31]. [zarchiwizowane z tego adresu (2013-09-29)]. (pol.).
  33. ↑ ET22 201Em. newaggliwice.pl. [dostęp 2016-01-31]. [zarchiwizowane z tego adresu (2013-09-29)]. (pol.).
  34. ↑ EU07 303Eb PKP Cargo. newaggliwice.pl. [dostęp 2016-01-31]. [zarchiwizowane z tego adresu (2013-09-29)]. (pol.).
  35. ↑ EP07 303Eb. newaggliwice.pl. [dostęp 2016-01-31]. [zarchiwizowane z tego adresu (2013-09-29)]. (pol.).
  36. ↑ Zmodernizowane lokomotywy EP07 Przewozów Regionalnych. inforail.pl, 2013-02-18. [dostęp 2016-02-01].
  37. ↑ EU07 303Ec PKP Cargo. newaggliwice.pl. [dostęp 2016-01-31]. [zarchiwizowane z tego adresu (2013-09-29)]. (pol.).
  38. ↑ Paweł Terczyński. Lokomotywa elektryczna serii EM10. „Świat Kolei”. 9/2004, s. 12-19. EMI-PRESS. ISSN 1234-5962. (pol.). 
  39. ↑ EL-2LEW-100. newaggliwice.pl. [dostęp 2014-03-29]. [zarchiwizowane z tego adresu (2013-09-29)]. (pol.).
  40. ↑ Jacek Gożdziewicz. Trako 2005. „Świat Kolei”. 11/2005, s. 16-19. Łódź: Emi-press. ISSN 1234-5962. 
  41. ↑ Arkadiusz Lubka. InnoTrans 2010. „Świat Kolei”. 10/2010, s. 3. Łódź: Emi-press. ISSN 1234-5962. 
  42. ↑ Paweł Terczyński. Międzynarodowe Targi Kolejowe TRAKO 2011. „Świat Kolei”. 11/2011, s. 12-15. Łódź: Emi-press. ISSN 1234-5962. 
  43. ↑ Dariusz Kalinowski, Ryszard Rusak. Targi InnoTrans 2012. „Świat Kolei”. 10/2012, s. 12-15. Łódź: Emi-press. ISSN 1234-5962. 
  44. ↑ Targi TRAKO już jutro. Zobacz wystawę taboru. rynek-kolejowy.pl, 2013-09-23. [dostęp 2013-09-24].
  45. ↑ InnoTrans: Newag pokazał trzy pojazdy. inforail.pl, 2014-09-26. [dostęp 2014-09-26].
  46. ↑ Maciej Michnej. Rynek lokomotyw elektrycznych w Polsce. „KZA express”. 5/2010, s. 30-34. Kraków: Feniks Media Group. ISSN 1889-5705. 
  47. ↑ NEWAG Gliwice nagrodzony Cezarem Śląskiego Biznesu. newag.pl, 2014-09-01. [dostęp 2015-12-23].
Pojazdy szynowe produkowane i modernizowane przez Newag
Produkcja
Elektryczne zespoły trakcyjne
Spalinowe zespoły trakcyjne
Hybrydowe zespoły trakcyjne
Lokomotywy elektryczne
Tramwaje
Modernizacje
Elektryczne zespoły trakcyjne
Lokomotywy elektryczne
Lokomotywy spalinowe

Transport kolejowy w Gliwicach
czynne
normalnotorowe
stacje kolejowe
przystanki osobowe
stacje towarowe
linie kolejowe
zakłady
 
nieczynne
wąskotorowe
stacje kolejowe
przystanki osobowe
linie kolejowe

Herb Gliwic

Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Newag_Gliwice&oldid=68925665”