Niccolò Jommelli

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
(Przekierowano z Niccolo Jommelli)
Niccolò Jommelli
Ilustracja
Data i miejsce urodzenia

10 września 1714
Aversa

Pochodzenie

włoskie

Data i miejsce śmierci

25 sierpnia 1774
Neapol

Gatunki

muzyka poważna, muzyka klasycystyczna

Zawód

kompozytor

Multimedia w Wikimedia Commons
Niccolò Jommelli - In convertendo Dominus

Niccolò Jommelli (ur. 10 września 1714 w Aversa koło Neapolu, zm. 25 sierpnia 1774 w Neapolu)[1][2] – włoski kompozytor epoki klasycyzmu.

Życiorys[edytuj | edytuj kod]

Urodził w Aversa koło Neapolu. Jego rodzicami byli Margarita Cristiano i Francesco Antonio Jommelli, zasobny kupiec bławatny. Miał trzy siostry i brata, który był dominikaninem. Ostatnie trzy lata życia spędził pod opieką brata, częściowo sparaliżowany po udarze mózgu. Aż do śmierci nie przestał jednak pracować.

Edukacja[edytuj | edytuj kod]

Pierwszym jego nauczycielem muzyki był kanonik Muzzillo, dyrygent chóru przy katedrze w Aversa. W wieku lat szesnastu Jommelli został przyjęty do Konserwatorium Świętego Onufrego przy Bramie Kapuańskiej (Conservatorio di Sant'Onofrio a Porta Capuana), gdzie studiował u słynnego mistrza szkoły neapolitańskiej Francesco Durante[1].

Po trzech latach przeniósł się do Konserwatorium Świętej Marii Litościwej na Turchini w Neapolu (Conservatorio di Santa Maria della Pietà dei Turchini). Tam studiował u Ignazia Prato (muzykę), Francesca Manciniego (śpiew), Francesca Feo (kompozycję) i Leonarda Leo (style muzyki religijnej i dramatycznej)[1][2]. Następnie Jommelli, prawdopodobnie sponsorowany przez markiza di Villarosa[a], studiował u kompozytora Nicoli Fago[2]. Kontynuował także naukę śpiewu u Giacoma Sarcuniego i Andrei Basso.

Duży wpływ wywarł na twórczość Jommellego wywarł Johann Adolf Hasse, który przez dłuższy czas przebywał w Neapolu. Wpływ ten widać w zastosowaniu recytatywu obbligato z akompaniamentem całej orkiestry, a nie tylko klawesynu dla wzmocnienia wrażenia napięcia.

Za ostatniego nauczyciela Jommellego uchodzi Padre Martini, boloński muzykolog i wyznawca tradycyjnej rzymskiej szkoły kompozycji[1].

Kariera[edytuj | edytuj kod]

Jommelli zaczął od komponowania baletów, ale jego kantaty zainteresowały publiczność bardziej, kierując go ku komponowaniu oper. Po skończeniu studiów napisał najpierw dwie opery buffa, L’errore amorosa w 1737 i Odoardo w 1738.

Jego pierwsza opera seria, Ricimero re di Goti, odniosła sukces Rzymie w Teatrze Argentyńskim (w 1740), a książę Yorku Henryk Benedykt Stuart zamówił u Jommellego nowe dzieło oraz postarał się o zatrudnienie Jommellego w Watykanie.

Dzięki sukcesowi opery Merope (Wenecja, 1741) od 1747 był dyrektorem Ospedaletto degli Incurabili w Wenecji. następnie działał w Wiedniu i Rzymie[1].

W 1753 został pierwszym kapelmistrzem dworskim w prywatnym teatrze księcia Wirtembergii Karola Eugeniusza w Ludwigsburgu koło Stuttgartu, gdzie przebywał przez 15 lat[1].

W 1769 wrócił do Neapolu. Jego późne opery nie cieszyły się już takim powodzeniem, gdyż włoska publiczność preferowała opery buffa. Dwie jego ostatnie opery wygwizdano[3]. Zwłaszcza mierny sukces opery Ifigenia in Tauride (1771) zniechęcił go do dalszej twórczości operowej i Jommelli poświęcił się całkowicie muzyce kościelnej.

Dokonania[edytuj | edytuj kod]

Jommelli jest obok Tommasa Traetty najwybitniejszym przedstawicielem późnej szkoły neapolitańskiej[1]. W jego operach zaznaczyła się tendencja do integracji formy, m.in. w wiązaniu uwertury z akcją dramaturgiczną[1], zastosowaniu recitativo obligato z akompaniamentem orkiestry w momentach napięcia dramatycznego, wstawianiu intermezzo baletowych w operach poważnych, a także rozbudowanie znaczenia partii orkiestrowych ze szczególną rolą instrumentów dętych oraz partii chóralnych. Przesunął punkt ciężkości przedstawienia operowego z popisów solistów na bardziej zintegrowany popis całego zespołu odnoszący się do dramatycznego posłania libretta. W niezwykle umiejętny sposób połączył niemiecką złożoność, francuską dekoracyjność i włoskie brio[2].

Dzieła[edytuj | edytuj kod]

Opery[edytuj | edytuj kod]

Chronologicznie według wystawień (zawiera zatem powtórzenia), na podst. materiałów źródłowych[2][4]

  • L'errore amoroso (Pomyłka miłosna) (Neapol, 1737) – libretto Antonio Palomba
  • Odoardo (Neapol, 1738)
  • Ricimero re de' Goti (Ricimero król Gotów) (Rzym, 1740)
  • Astianatte (Rzym, 1741) – libretto Antonio Salvi
  • Ezio (Bolonia, 1741) – libretto Pietro Metastasio
  • Semiramide riconosciuta (Semiramida odnaleziona) (Turyn, 1741) – libretto Pietro Metastasio
  • Merope (Wenecja, 1741) – libretto Apostolo Zeno
  • Don Chichibio (Rzym, 1742)
  • Eumene (Bolonia, 1742) – libretto Apostolo Zeno
  • Semiramide (Wenecja, 1742) – libretto Francesco Silvani
  • Tito Manlio (Turyn, 1743) – libretto Gaetano Roccaforte
  • Demofoonte (Padwa, 1743) – libretto Pietro Metastasio
  • Alessandro nell'Indie (Aleksander w Indiach) (Ferrara, 1744) – libretto Pietro Metastasio
  • Ciro riconosciuto (Bolonia, 1744) – libretto Pietro Metastasio
  • Sofonisba (Wenecja, 1746) – libretto Antonio Zanetti i Girolamo Zanetti
  • Cajo Mario (Rzym, 1746) – libretto Gaetano Roccaforte
  • Antigono (Lukka, 1746) – libretto Pietro Metastasio
  • Tito Manlio (Wenecja, 1746) – libretto Jacopo Antonio Sanvitale
  • Didone abbandonata (Dydona porzucona) (Rzym, 1847) – libretto Pietro Metastasio
  • L'amore in maschera (Miłość w masce) (Neapol, 1748) – libretto Antonio Palomba
  • Achille in Sciro (Wiedeń, 1749) – libretto Pietro Metastasio
  • Artaserse (Rzym, 1749) – libretto Pietro Metastasio
  • Ciro riconosciuto (Wenecja, 1749) – libretto Pietro Metastasio
  • Demetrio (Parma, 1749) – libretto Pietro Metastasio
  • La cantata e disfida di Don Trastullo (Rzym, 1749)
  • Cesare in Egitto (Cezar w Egipcie) (Rzym, 1751) – libretto Giacomo Francesco Bussani
  • Ifigenia in Aulide (Rzym, 1751) – libretto Mattia Verazi
  • La villana nobile (Szlachetna wieśniaczka) (Palermo, 1751) – libretto Antonio Palomba
  • L'uccellatrice (Ptaszniczka) (Wenecja, 1751) – libretto Carlo Goldoni
  • Ipermestra (Spoleto, 1751) – libretto Pietro Metastasio
  • Talestri (Rzym, 1751) – libretto Gaetano Roccaforte
  • I rivali delusi (Rywale zwiedzeni) (Rzym, 1752)
  • Attilio Regolo (Attyla król) (Rzym, 1753)
  • Bajazette (Turyn, 1753) – libretto Agostino Piovene
  • Fetonte (Stuttgart, 1753) – libretto Leopoldo de Villati
  • La clemenza di Tito (Łaskawość Tytusa) (Stuttgart, 1753) – libretto Pietro Metastasio
  • Il paratajo (Paryż, 1753) – nowe opracowanie L'uccellatrice
  • Don Falcone (Bolonia, 1754)
  • Catone in Utica (Stuttgart, 1754) – libretto Pietro Metastasio
  • Lucio Vero (Mediolan, 1754)
  • Il giardino incantato (Zaczarowany ogród) (Stuttgart, 1755)
  • Enea nel Lazio (Stuttgart, 1755) – libretto Mattia Verazi
  • Penelope (Stuttgart, 1755) – libretto Mattia Verazi
  • Il Creso (Rzym, 1757) – libretto Giovacchino Pizzi
  • Temistocle (Neapol, 1757) – libretto Pietro Metastasio
  • Tito Manlio (Stuttgart, 1758)
  • Ezio [Stuttgart, 1758)
  • L'asilo d’amore (Azyl miłości) (Stuttgart, 1758)
  • Endimione (Stuttgart, 1759)
  • Nitetti (Stuttgart, 1759) – libretto Pietro Metastasio
  • Alessandro nell'Indie (Aleksander w Indiach) (Stuttgart, 1760)
  • Cajo Fabrizio (Mannheim, 1760) – libretto Mattia Verazi
  • L'Olimpiade (Stuttgart, 1761) – libretto Pietro Metastasio
  • L'isola disabitata (Wyspa niezamieszkana) (Ludwigsburg, 1761) – libretto Pietro Metastasio)
  • Semiramide riconosciuta (Semiramida odnaleziona) (Stuttgart, 1762)
  • Didone abbandonata (Dydona porzucona) (Stuttgart, 1763)
  • Il trionfo d’amore (Tryumf miłości) (Ludwigsburg, 1763) – libretto Giampiero Tagliazucchi
  • Demofoonte (Stuttgart, 1764)
  • Il re pastore (Król paterz) (Ludwigsburg, 1764) – libretto Giampiero Tagliazucchi
  • La pastorella illustre (Patereczka wybitna) (Stuttgart, 1764) – libretto Giampiero Tagliazucchi
  • Temistocle (Ludwigsburg, 1765)
  • Imeneo in Atene (Ludwigsburg, 1765)
  • Il matrimonio per concorso (Małżeństwo przez konkurs) (Ludwigsburg, 1766) – libretto Gaetano Martinelli
  • La critica (Ludwigsburg, 1766)
  • Vologeso (Ludwigsburg, 1766) – libretto Mattia Verazi
  • Il cacciatore deluso (Myśliwy zwiedziony) (Tybinga, 1767) – libretto Gaetano Martinelli
  • Fetonte (Ludwigsburg, 1768)
  • L'unione coronata (Solitude, 1768)
  • La schiava liberata (Niewolnica wyzwolona) (Ludwigsburg, 1768) – libretto Gaetano Martinelli
  • Armida abbandonata (Armida porzucona) (Neapol, 1770) – libretto Francesco Saverio de' Rogati
  • Demofoonte (Neapol, 1770)
  • Ifigenia in Tauride (Neapol, 1771) – libretto Mattia Verazi
  • L'amante cacciatore (Kochanek myśliwy) (Rzym, 1771)
  • Achille in Sciro (Rzym, 1771)
  • Le avventure di Cleomede (1771) – libretto Gaetano Martinelli
  • Cerere placata (Ceres ubłagana) (Neapol, 1772)
  • Il trionfo di Clelia (Neapol, 1774) – libretto Pietro Metastasio
  • Arcadia conservata (Arkadia zachowana)
  • La Griselda
  • La pellegrina (Pątniczka)

Inne utwory[edytuj | edytuj kod]

  • Sicut erat, fugowany motet na 5 głosów (prawdopodobnie pierwocina chóralnej muzyki kościelnej Jommellego)
  • Messa da Requiem
  • Miserere
  • La passione, oratorium
  • Lætatus sum F-dur, (1743, Kolekcja Santini w Munster)
  • Isacco figura del Redentore, oratorium
  • Betulia liberata), oratorium
  • Joas, oratorium
  • Juda proditor, oratorium
  • Le Lamentazioni del profeta Geremia (1750)
  • Care Deus si respiro, motet c-moll
  • Modulamina Sacra, zbiór motetów jednogłosowych
  • Missa breve F-dur, w tym Credo D-dur
  • Msza G-dur nr 47
  • Te Deum
  • Pięć psalmów

oraz wiele innych utworów muzyki kościelnej, kameralnej i wokalnej

Uwagi[edytuj | edytuj kod]

  1. ↑ Saverio Mattei powątpiewa w związek Jommellego z mistrzem Fago, uważając, że mistrz ten zmarł wcześniej.

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

  1. ↑ a b c d e f g h Chodkowski 1995 ↓, s. 410.
  2. ↑ a b c d e McClymonds 2004 ↓.
  3. ↑ Niccola Jommelli (1714–1774). [w:] Online Encyclopedia [on-line]. [dostęp 2018-03-17]. [zarchiwizowane z tego adresu (2018-03-17)]. (ang.).
  4. ↑ Opera Composers: Jommelli, Nicolò. [w:] stanford.edu [on-line]. [dostęp 2018-03-17]. [zarchiwizowane z tego adresu (2012-12-10)]. (ang.).

Bibliografia[edytuj | edytuj kod]

  • Encyklopedia muzyki. Andrzej Chodkowski (red.). Warszawa: PWN, 1995. ISBN 83-01-11390-1. (pol.).
  • Marita P. McClymonds: Jommelli [Jomelli], Niccolò [Nicolò]. W: The New Grove Dictionary of Music and Musicians, vol. F. Oxford University Press, 2004. ISBN 978-0-19-517067-2. (ang.).

Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]

Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Niccolò_Jommelli&oldid=72263868”