Niepodległość Panamy (1821)
| Ruch niepodległościowy w Ameryce Łacińskiej | |
 Akt Niepodległości Panamy | |
| Czas |
10–28 listopada 1821 |
|---|---|
| Miejsce |
Panama |
Niepodległość Panamy od Hiszpanii została oficjalnie ogłoszona 28 listopada 1821 roku. Proces uzyskania niepodległości nie spotkał się z przeciwdziałaniem Hiszpanii i Panama z własnej woli weszła w skład Wielkiej Kolumbii.
Obszar dzisiejszej Panamy na początku XIX wieku zamieszkiwało 72 tysiące mieszkańców. Dzielił się on na prowincje Panamy i Veraguas, które wchodziły w skład Wicekrólestwa Nowej Granady. Podczas gdy w południowoamerykańskiej części wicekrólestwa rozpoczęły się walki niepodległościowe, mieszkańcy przesmyku zachowali spokój. Skłoniło to wicekróla do przeniesienia siedziby z Santa Fe do Panamy w marcu 1812 roku. Wojna dotarła do prowincji w kwietniu 1814 roku, kiedy to siły zbuntowanej Nowej Granady i Wielkiej Brytanii zajęły Porto Belo. Powołały one do życia rząd republikański, który jednak nie miał żadnego oparcia w społeczeństwie. Szybko też przestał istnieć[1].
Klimat polityczny zmienił się na terytorium Panamy w 1821 roku. Zmarł dotychczasowy wicekról Nowej Granady, a jego następcą został liberał i konstytucjonalista, który wkrótce opuścił Panamę i udał się do Ekwadoru. Obowiązki gubernatora przejął Panamczyk – pułkownik José de Fábrega[a]. Przygotowania do secesji podjęto w mieście Panama, jednak jako pierwsze zbuntowało się La Villa de Los Santos, które 10[b] listopada ogłosiło niepodległość od Hiszpanii[2]. Inicjatywę podjętą przez Segunda Villareala i Rufinę Alfaro znalazła naśladowców w miastach takich jak Natá de los Caballeros, Penonomé, Ocú i Parita[3]. Decyzję o ogłoszeniu niepodległości w stolicy departamentu podjęło 28 listopada 1821 roku obradujące w ratuszu zgromadzenie obywateli (hiszp. cabildo abierto), w którego skład wchodziło 31 największych właścicieli ziemskich i kupców[4]. Data ta obchodzona jest w Panamie jako święto niepodległości. Decyzja Panamczyków spotkała się z pokojową reakcją dawnej metropolii. Już dwa dni po jej ogłoszeniu, 30 listopada 1812 roku, na wody Zatoki Panamskiej z zadaniem zabrania hiszpańskich żołnierzy wpłynęły okręty Armada Española: fregaty „Prueba” i „Venganza”. Do zawarcia układu pokojowego doszło 4 stycznia 1822 roku. Ze strony panamskiej podpisywał go awansowany do stopnia generała José de Fábrega, a z hiszpańskiej kapitanowie José de Villegas i Joaquín de Soroa[4][5][1][2][3].
Jednocześnie z zerwaniem zależności od Hiszpanii pojawiła się kwestia dalszych losów Panamy. Rozpatrywanymi możliwościami było dołączenie do jednego z większych państw: Cesarstwa Meksyku, Wielkiej Kolumbii i Republiki Peru. Zaproponowana przez meksykańskiego delegata unia z Cesarstwem, które graniczyło w tym czasie z Panamą od jej zachodniej strony, została przez zgromadzenie odrzucona. Adwokatem związku z Peru był urodzony tam biskup Panamy, za tą propozycją przemawiały silne związki handlowe między oboma terytoriami. Zdecydowano się jednak zachować dawny związek z terenami wchodzącymi w skład Nowej Granady. Liczono na znaczne dochody płynące z transportu towarów między oboma brzegami państwa[6], dodatkowo Wielką Kolumbię uważano za przyszłą federację państw Ameryki Łacińskiej. Panama weszła w jej skład jako Departament Przesmyku (hiszp. Departamento del Istmo). Panamczycy sformułowali 700-osobowy oddział, który następnie wysłano jako wsparcie Simónowi Bolívarowi walczącemu w Peru[5][1][2].
Uwagi[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Według Meditz i Hanratty 1987 ↓ nazywał się on Edwin Fábrega.
- ↑ Szemiński, Łepkowski i Kula 1977 ↓, s. 197 podaje, że był to 1 listopada, ale przeczą temu inne źródła oraz choćby data zamieszczona na herbie miasta.
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ a b c Szemiński, Łepkowski i Kula 1977 ↓, s. 197.
- ↑ a b c Meditz i Hanratty 1987 ↓.
- ↑ a b PANAMA'S INDEPENDENCE FROM SPAIN. [w:] Oficjalna strona Republiki Panamy [on-line]. [dostęp 2015-07-01]. [zarchiwizowane z tego adresu (2015-07-03)]. (ang. • hiszp.).
- ↑ a b Pearcy 2006 ↓, s. 61.
- ↑ a b Gruszczak 2007 ↓, s. 59.
- ↑ Pearcy 2006 ↓, s. 62.
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- Artur Gruszczak: Ameryka Środkowa. Warszawa: Wydawnictwo TRIO, 2007, seria: Historia Państw Świata w XX Wieku. ISBN 978-83-7436-132-3. ISSN 1734-7939. (pol.).
- Thomas L. Pearcy: The History of Central America. Nowy Jork: Palgravre Macmillan, 2006, seria: Palgrave Essential Histories. ISBN 978-1-4039-6256-0. (ang.).
- Jan Szemiński, Tadeusz Łepkowski, Marcin Kula: Dzieje Ameryki Łacińskiej. T. 1. Warszawa: Książka i Wiedza, 1977. (pol.).
- Independence from Spain. W: Sandra W. Meditz, Dennis M. Hanratty: Panama: A Country Study. Washington: GPO for the Library of Congress, 1987. ISBN 978-0160017186. (ang.).