Nowy cmentarz żydowski w Krakowie
nr rej. A-1101 z 24 marca 1999[1] | |
Państwo | |
---|---|
Miejscowość | |
Adres |
ul. Miodowa 55 |
Typ cmentarza |
wyznaniowy |
Wyznanie |
judaizm |
Powierzchnia cmentarza |
ok. 4,5 ha |
Data otwarcia |
1800 |
Zarządca | |
Położenie na mapie Krakowa | |
Położenie na mapie Polski | |
Położenie na mapie województwa małopolskiego | |
50°03′12″N 19°57′07″E/50,053333 19,951944 |
Nowy cmentarz żydowski – kirkut znajdujący się w Krakowie w Dzielnicy II przy ul. Miodowej 55, na Grzegórzkach.
Cmentarz został założony w 1800 roku[2] na gruncie kupionym przez gminę żydowską od augustianów. W 1836 roku teren cmentarza powiększono o dalszy kawałek zakupiony od zakonników. Podczas II wojny światowej cmentarz został zamknięty przez Niemców, a macewy sprzedane kamieniarzom. Po zakończeniu wojny inż. Stending odnalazł na terenie niemieckiego obozu w Płaszowie wiele nagrobków i znów umieścił je na cmentarzu. W 1957 roku przeprowadzono uporządkowanie terenu ze środków Joint Distribution Committee.
Cmentarz ma powierzchnię ok. 4,5 ha[3], lapidarium, pomnik oraz 10000 nagrobków (najstarszy z 1809 roku). Na terenie cmentarza jest wiele płyt upamiętniających śmierć Żydów zabitych podczas II wojny światowej. Na kirkucie znajduje się także dom przedpogrzebowy, projektu Władysława Kleinbergera, zbudowany w 1903 roku.
- Osobny artykuł:
Pochowani[edytuj | edytuj kod]
- Z tym tematem związana jest kategoria:
Rabini[edytuj | edytuj kod]
- Chaim Arie Leibusz Horowitz (zm. 1904) – rabin Krakowa.
- Aleksander Sender Herszel Landau (zm. 1856) – rabin Krakowa.
- Cwi Hirsz Dawid ha-Lewi (zm. 1831) – rabin Krakowa.
- Josef Nechemia Kornitzer (zm. 1933) – rabin Krakowa.
- Szymon Schreiber (zm. 1883) – rabin Krakowa.
- Ozjasz Thon (zm. 1936) – rabin synagogi Tempel i poseł na Sejm II Rzeczypospolitej.
Cadykowie i chasydzi
- Aron Elimelech Szneur Zalman z Krosna (zm. 1923) – cadyk.
- Aron Epstein (zm. 1881) – cadyk.
- Kalonimus Kalman Epstein (zm. 1832) – cadyk.
- Szlomo Zalman z Wielopola (zm. 1857) – cadyk.
- Samuel Teitelbaum (zm. 1888) – rabin Gorlic.
Dajani[edytuj | edytuj kod]
- Mosze Jaakow Dembitzer (zm. 1863) – dajan Krakowa.
- Pinchas Elijahu Dembitzer (zm. 1920) – dajan Krakowa.
- Abraham Golds (zm. 1825) – dajan Krakowa.
- Abraham Jener (zm. 1876) – dajan Krakowa.
- Jehuda Liber Korngold (zm. 1811) – dajan Krakowa.
- Akiba Kornitzer (zm. 1892) – dajan Krakowa.
- Samuel Kornitzer (zm. 1941) – dajan Krakowa.
- Saul Rafael Landau (zm. 1854) – dajan Krakowa.
- Icchak Cwi Hirsz Lemler (zm. 1824) – szames, darszan i dajan w synagodze Izaaka.
- Mosze Elijahu Neimenc (zm. 1838) – dajan Krakowa.
- Meszulam Feiwel Stern (zm. 1837) – dajan Krakowa.
Inne osoby[edytuj | edytuj kod]
- Ignacy Akerman (zm. 2007) – działacz społeczności żydowskiej.
- Aleksander Ameisen (zm. 1961) – lekarz, szachista.
- Zofia Ameisenowa (zm. 1967) – profesor Uniwersytetu Jagiellońskiego, kustosz Biblioteki Jagiellońskiej.
- Izaak Bauminger (zm. 1930) – przemysłowiec, działacz społeczności żydowskiej.
- Róża Berger (zm. 1945) – ofiara antyżydowskich zamieszek na Kazimierzu.
- Roma Weissglas z Silberstelnów (1885-1924)- żona Dr. med. Wilhelma Weissglasa
- Daniel Dawid Bertram (zm. 2009) – ostatnia w Krakowie osoba wywodząca się z rodu kapłańskiego.
- Jehuda Birnbaum (zm. 1917) – prezes krakowskiej gminy żydowskiej.
- Karol Buczyński (zm. 1981) – adwokat.
- Ruth Buczyńska (zm. 2012) – adwokat.
- Maria Bujańska (zm. 1999) – pisarka, poetka i pianistka.
- Jakub Drobner (zm. 1896) – lekarz i uczestnik powstania styczniowego.
- Maria Einhorn-Susułowska (zm. 1998) – psycholog kliniczna.
- Irena Fessel (zm. 2008) – tłumaczka, chemiczka, pracownik naukowy.
- Maksymilian Fiszgrund (zm. 1978) – dziennikarz, działacz społeczności żydowskiej.
- Ludwik Flaszen (zm. 2020) - teatrolog i reżyser tatralny, współzałożyciel Teatru 13 Rzędów.
- Abram Fogel (zm. 1984) – kantor synagogi Remuh.
- Jerzy Gert (zm. 1969) – dyrygent i kompozytor.
- Mieczysław Goldsztajn (zm. 2001) – neurolog.
- Jan Goślicki (zm. 2006) – eseista, tłumacz.
- Maurycy Gottlieb (zm. 1879) – malarz.
- Henryk Halkowski (zm. 2009) – historyk, publicysta i tłumacz.
- Chaim Hanft (zm. 1951) – malarz, rzeźbiarz, metaloplastyk, ilustrator książek.
- Czesław Jakubowicz (zm. 1997) – prezes Gminy Wyznaniowej Żydowskiej w Krakowie.
- Maciej Jakubowicz (zm. 1979) – prezes Kongregacji Wyznania Mojżeszowego w Krakowie.
- Nesanel Kichler (zm. 1983) – działacz ruchu robotniczego.
- Łucjan Kops (zm. 2015) – naukowiec, prof. dr inż. Uniwersytet McGilla.
- Ignacy Krieger (zm. 1889) – fotograf, jeden z pionierów fotografii w Polsce.
- Józef Kwiatek (zm. 1910) – działacz socjalistyczny i dziennikarz.
- Stanisław Lack (zm. 1909) – poeta, myśliciel, krytyk literacki i teatralny.
- Abraham Lesman (zm. 1984) – rzezak, ostatni kantor synagogi Tempel.
- Aron Marcus (zm. 1916) – współtwórca ortodoksyjnego syjonizmu.
- Artur Markowicz (zm. 1934) – malarz i grafik.
- Józef Oettinger – profesor Uniwersytetu Jagiellońskiego.
- Maria Orwid (zm. 2009) – lekarz-psychiatra.
- Szymon Platner (zm. 1994) – ostatni żydowski mieszkaniec Brzeska.
- Ferdynand Rajchman (zm. 1999) – filolog klasyczny.
- Maksymilian Rose (zm. 1937) – neurolog, neuroanatom i psychiatra.
- Józef Rosenblatt – profesor Uniwersytetu Jagiellońskiego.
- Ignacy Rosenstock (zm. 1935) – działacz sportowy, sędzia piłkarski, współzałożyciel i pierwszy redaktor naczelny „Przeglądu Sportowego”.
- Szymon Samelsohn (zm. 1881) – prezes krakowskiej gminy żydowskiej.
- Józef Sare (zm. 1929) – architekt, wiceprezydent Krakowa, poseł na Sejm Krajowy.
- Adolf Sas (1878-1951) – podpułkownik lekarz Wojska Polskiego
- Mieczysław Staner (zm. 2003) – pisarz i wykładowca.
- Samuel Tilles (zm. 1937) – adwokat, przewodniczący gminy żydowskiej w Krakowie.
- Jonatan Warschauer (zm. 1880) – lekarz, dobroczyńca biednych Żydów.
- Maurycy Wiener (zm. 1990) – adwokat, przewodniczący krakowskiego oddziału TSKŻ.
- Renata Zisman (zm. 1999) – pianistka, pedagog.
Groby symboliczne[edytuj | edytuj kod]
Na cmentarzu znajduje się wiele symbolicznych grobów i tablic pamięci upamiętniających osoby zamordowane podczas II wojny światowej oraz osoby, które zostały pochowane na innych cmentarzach:
- Maurycy Allerhand (zm. 1942) – prawnik, profesor Wydziału Prawa Uniwersytetu Lwowskiego.
- Mordechaj Gebirtig (zm. 1942) – poeta i pieśniarz ludowy.
- Zofia Jasińska-Filipowska (zm. 2003) – aktorka teatralna.
- Rafał Landau (zm. 1941) – prezes gminy żydowskiej w Krakowie.
- Wanda Ładniewska-Blankenheimowa (zm. 1995) – rzeźbiarka.
- Chris Schwarz (zm. 2007) – fotograf, założyciel Muzeum Galicja.
- Leon Sternbach (zm. 1940) – filolog klasyczny i bizantynista.
- Henryk Vogler (zm. 2005) – pisarz i krytyk literacki.
-
Dom przedpogrzebowy
-
Pomnik
-
Macewy cadyków i rabbich z Krakowa i okolic (XIX i XX wiek)
-
Macewy na cmentarzu
-
Macewa
-
Ogólny widok
-
Oryginalna w formie macewa
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Rejestr zabytków nieruchomych – województwo małopolskie [online], Narodowy Instytut Dziedzictwa, 30 września 2023, s. 47 [dostęp 2011-06-28] .
- ↑ Burchard podaje datę założenia cmentarza jako XVIII w.
- ↑ Burchard podaje powierzchnię 0,5 ha.
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- Przemysław Burchard: Pamiątki i zabytki kultury żydowskiej w Polsce. Warszawa: 1990, s. 202–206.
Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]
- Historia i galeria zdjęć na stronie miasta. krakow.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2006-06-26)].
- Nowy cmentarz żydowski w Krakowie (www.kirkuty.xt.pl)
- Nowy cmentarz żydowski w Krakowie (www.izrael.badacz.org). izrael.badacz.org. [zarchiwizowane z tego adresu (2007-10-13)].
- Judaica w Krakowie