Obligacja

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Obligacja municypalna na 210 złotych wyemitowana przez Stołeczne Królewskie Miasto Kraków w 1929
Obligacja tymczasowa na okaziciela o wartości 40 złotych Ogólnej Narodowej Pożyczki Polskiej, wydana w 1863 roku przez Rząd Narodowy.

Obligacjapapier wartościowy emitowany w serii, w którym emitent stwierdza, że jest dłużnikiem obligatariusza i zobowiązuje się wobec niego do spełnienia określonego świadczenia[1]. Obligacja należy do kategorii dłużnych instrumentów finansowych[2]. W przeciwieństwie do akcji, obligacje nie dają posiadaczowi żadnych uprawnień względem emitenta typu współwłasność, dywidenda czy też uczestnictwo w walnych zgromadzeniach.

Emisja obligacji jest jednym ze sposobów pozyskiwania kapitału przez przedsiębiorstwo[3]. Obligacje reprezentują prawa majątkowe podzielone na określoną liczbę równych jednostek, co oznacza, iż przyznają identyczne uprawnienia danym emisjom lub seriom obligacji.

Podział ze względu na rodzaj emitenta[edytuj | edytuj kod]

Wyróżnia się:

Podział ze względu na okres do wykupu[edytuj | edytuj kod]

Okres do wykupu to liczba lat, w których emitent zobowiązuje się wywiązywać z obowiązków, jakie nakłada na niego obligacja. Data wykupu oznacza termin, kiedy dług przestanie istnieć, gdyż emitent wykupi obligację.

Obligacje z okresem wykupu[4]:

  • do 1 roku – nazywa się obligacjami krótkoterminowymi,
  • od 1-5 – nazywa się obligacjami średnioterminowymi,
  • powyżej 5 lat – nazywa się obligacjami długoterminowymi,
  • obligacje wieczyste to papiery dłużne, w przypadku których występuje wieczysta zapadalność, a przepływy pieniężne są bezterminowe. Obligatariusz posiadający je, otrzymuje z tego tytułu tzw. rentę wieczystą. Dotyczy to przypadków, gdy obligacje nie posiadają terminu zapadalności, lub gdy termin jest bardzo długi - ponad 30 lat. [5]

Podział ze względu na wartość nominalną i oprocentowanie obligacji[edytuj | edytuj kod]

Obligacje można dzielić na kuponowe i zerokuponowe. Obligacje zerokuponowe (zero coupon bonds) są zwykle emitowane z dyskontem, a w terminie zapadalności następuje jednorazowa płatność w wysokości ich wartości nominalnej. Obligacje kuponowe (coupon bonds) wiążą się z okresową płatnością kuponu, którego wysokość jest zwykle zależna od ratingu emitenta. Oprocentowanie obligacji może być stałe bądź zmienne. Zwykle wysokość kuponu obligacji o zmiennym oprocentowaniu przedstawiana jest w formie „stopa bazowa + x%”, np. WIBOR + 0,5%. Możliwe jest także oprocentowanie uzależnione od stopy inflacji (takie obligacje emituje polski Skarb Państwa[6]). Innym rodzajem obligacji są obligacje dochodowe, które wypłacają odsetki tylko w przypadku, gdy emitent uzyska zysk (np. z inwestycji, która była finansowana poprzez emisję obligacji).

Podział ze względu na wartość sprzedaży[edytuj | edytuj kod]

Model wyceny[7] obligacji daje 3 możliwości kształtowania się ceny obligacji, przed dniem jej wykupu. Wyróżniamy następujące typy obligacji ze względu na cenę sprzedaży:

  • Obligacja sprzedawana po cenie nominalnej – w tym przypadku wartość stopy zwrotu w terminie do wykupu równa jest stopie kuponu.
  • Obligacja z dyskontem (lub inaczej dyskontowa) – w tym przypadku wartość stopy zwrotu w terminie do wykupu jest większa niż stopa kuponu. Ponadto obligacje zerokuponowe są obligacjami dyskontowymi.
  • Obligacja z premią – w tym przypadku wartość stopy zwrotu w terminie do wykupu jest mniejsza niż stopa kuponu.

Podział ze względu na opcje dodatkowe[edytuj | edytuj kod]

Wiele emisji obligacji zawiera klauzulę, która daje inwestorowi lub emitentowi prawo do podjęcia określonych działań. Ze względu na sposób wykupu wyróżniamy[8]:

  • obligacje o jednym terminie wykupu – nie można ich wykupić przed terminem zapadalności
  • obligacje o kilku terminach wykupu (multiple dated bonds) – emitent może wykupić obligacje lub obligatariusz zażądać wykupu tylko w kilku wcześniej ustalonych terminach
  • obligacje z opcją wykupu (callable bonds) – emitent ma prawo wykupić obligacje przed terminem zapadalności
  • obligacje z opcją sprzedaży (puttable bonds) – obligatariusz ma prawo zażądać wykupu obligacji przed terminem zapadalności
  • obligacje z opcją przedłużenia (extendable bonds) – emitent może przedłużyć stosunek obligacyjny ponad termin wymagalności
  • obligacje zamienne zwane konwertywami (convertible bond) – emitent, zamiast wykupywać obligacje, może wymienić je na wyemitowane przez siebie akcje
  • obligacje wymienne (exchangeable bond) – obligatariusz może wymienić obligacje na inne papiery wartościowe posiadane przez emitenta
  • obligacje z warrantem subskrypcyjnym lub prawem pierwszeństwa – posiadacz obligacji ma prawo nabyć akcje nowej emisji przed innymi inwestorami
  • obligacje częściowo opłacone (partly paid) – nabycie obligacji odbywa się w ratach. Część zapłaty następuje w chwili otrzymania obligacji, zaś reszta zapłaty w terminie późniejszym. Inwestor może zrezygnować z opłacania pozostałej wartości obligacji, ale traci w ten sposób zaliczkę.
  • obligacje przychodowe – obligacje, które wykupywane są z przyszłych przychodów z inwestycji, która została sfinansowana ze środków pochodzących z emisji.

Podział ze względu na poziom ryzyka inwestycyjnego[edytuj | edytuj kod]

Poziom ryzyka inwestycyjnego mierzony jest jakością kredytową (rating):

  • sektor instrumentów wolnych od ryzyka
  • sektor instrumentów o ocenie ratingowej AAA
  • sektor instrumentów o ocenie ratingowej AA
  • itd.

Obligacje najbezpieczniejsze, czyli otrzymujące najwyższe ratingi, są emitowane przez organizacje ponadnarodowe i rządy państw. Obligacje posiadające niski rating są określane mianem obligacji śmieciowych (junk bonds). Inwestowanie w nie jest ryzykowne, ale może przynieść ponadprzeciętny zysk. Nabywcy obligacji ponoszą oprócz ryzyka kredytowego, które jest spowodowane możliwością niewypłacenia odsetek lub niewykupienia obligacji, także ryzyko stopy procentowej i związane z płynnością. Zmiany stóp procentowych mogą spowodować spadek wartości obligacji, zaś niska płynność obligacji (np. mało znanych przedsiębiorstw) utrudnia ich sprzedaż.

Wycena obligacji[7][edytuj | edytuj kod]

Wartość obligacji przedstawia zdyskontowany strumień płatności jakie ona generuje. W ten sposób można zapisać:

Zaś dla obligacji zerokuponowej wzór wygląda następująco:

gdzie:
PVB – obecna (rozliczeniowa) wartość obligacji (present value of bond)
i – oprocentowanie obligacji w skali roku
FV – wartość nominalna obligacji (face value)
YTM – stopa dochodu w terminie do wykupu (yield to maturity)
N – liczba okresów do wykupu w latach
m – liczba płatności odsetek w ciągu roku

Zobacz też[edytuj | edytuj kod]

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

  1. Art. 4 ust. 1 Ustawy z dnia 15 stycznia 2015 r. o obligacjach (Dz.U. z 2022 r. poz. 2244).
  2. Instrument dłużny w słowniku Bankier.pl. Bankier.pl. [dostęp 2014-11-17]. [zarchiwizowane z tego adresu (2013-12-20)].
  3. Matthew Bishop: Essential economics: an A−Z guide. New York: Bloomberg Press, 2009, s. 41. ISBN 978-1-57660-351-2.
  4. Jolanta Onoszko: Urok obligacji. Portal Edukacji Ekonomicznej NBPortal.pl, 2008-01-23. [dostęp 2014-11-17]. [zarchiwizowane z tego adresu (2009-12-16)].
  5. Na czym polegają obligacje wieczyste i gdzie je kupić?, direct.money.pl [dostęp 2022-11-17].
  6. Czterolatki – zabezpieczenie przed inflacją. Ministerstwo Finansów, 2008-09-30. [dostęp 2014-11-17].
  7. a b Dariusz Ogrodnik: Wycena obligacji. Wydział Matematyki i Informatyki Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu. [dostęp 2014-11-17]. [zarchiwizowane z tego adresu (2010-02-15)].
  8. Kudła 2009 ↓, s. 60–65.

Bibliografia[edytuj | edytuj kod]

  • Janusz Kudła: Instrumenty finansowe i ich zastosowania. Warszawa: Wydawnictwo Key Text, 2009, s. 53–73. ISBN 978-83-87251-56-7.
  • Frank J. Fabozzi: Rynki Obligacji, analiza i strategie.