Ocean Indyjski
 Mozaika zdjęć półkuli wschodniej, przedstawiająca cały Ocean Indyjski | |
| Kontynent | |
|---|---|
| Państwa |
|
| Terytoria |
|
| Powierzchnia |
68 556 000[1] km² |
| Średnia głębokość |
3890 m |
| Największa głębia |
Rów Sundajski, 7258[1] m |
| Objętość |
264 000 000[2] km³ |
| Zasolenie |
34,8‰ |
| Części morza |
Morze Andamańskie |
| Wyspy | |
| |
Ocean Indyjski (Indyk[3]) – trzeci pod względem wielkości zbiornik wodny na świecie, zajmujący około 20% powierzchni Wszechoceanu. Oficjalna polska nazwa tego oceanu, zatwierdzona przez Komisję Standaryzacji Nazw Geograficznych brzmi Ocean Indyjski[4].
Położenie i obszar
Ocean od północy ograniczony jest przez Azję, od zachodu przez Półwysep Arabski i Afrykę, od wschodu przez Półwysep Malajski, Wyspy Sundajskie oraz Australię, a od południa przez Antarktydę (Ocean Południowy). Umownymi granicami są południki: 20° i 147° długości geograficznej wschodniej.
Ocean ten ma powierzchnię 73 556 000 km² (włączając Morze Czerwone i Zatokę Perską); przybliżona objętość wynosi 292 130 000 km³. Rozciągłość południkowa i równoleżnikowa dochodzi do 10 000 km. Średnia głębokość 3890 m, maksymalna 7258 m (Rów Sundajski)[1]. Linia brzegowa o długości 66 526 km jest słabo rozwinięta. Ocean Indyjski jest bardzo ciepły, w północnej części temperatura wód powierzchniowych rzadko spada poniżej 25 °C, natomiast w pobliżu Antarktydy obniża się do ok. 0 °C, co daje średnią na poziomie 17 °C. Zasolenie wynosi 34,8 promila.
Morza układu oceanicznego – Ocean Indyjski[5][6]
Wyspy i archipelagi
Większe wyspy i archipelagi:
- Madagaskar
- Komory
- Seszele
- Sokotra
- Malediwy
- Mauritius
- Cejlon
- Zanzibar
- Andamany i Nikobary
- oraz część Indonezji
Ukształtowanie dna
Ocean Indyjski podzielony jest przez grzbiety śródoceaniczne na kilka mniejszych części – basenów oceanicznych.
Grzbiety śródoceaniczne
Przez środek Oceanu Indyjskiego biegną grzbiety śródoceaniczne, będące fragmentem globalnej sieci grzbietów. Są to: Grzbiet Adeński, Arabsko-Indyjski, Środkowoindyjski, Afrykańsko-Antarktyczny, Zachodnioindyjski, Zachodnioaustralijski, Australijsko-Antarktyczny.
Baseny oceaniczne
Na Oceanie Indyjskim znajdują się następujące baseny oceaniczne: Basen Arabski, Somalijski, Madagaskarski, Maskareński, Mozambicki, Crozeta, Środkowoindyjski, Kokosowy, Zachodnioaustralijski, Północnoaustralijski i Południowoaustralijski. W obrębie basenów widoczne są oceaniczne strefy spękań, leżące na przedłużeniu uskoków transformacyjnych.
Wiek skorupy ziemskiej
Wiek najstarszej skorupy oceanicznej na Oceanie Indyjskim określono jako jurajski. Występuje ona w dwóch rejonach: na krańcu wschodnim, między Australią a Indonezją oraz w części zachodniej – pomiędzy Afryką a Madagaskarem (pod Basenem Mozambickim, Madagaskarskim i Kanałem Mozambickim).
Wiek pozostałej skorupy ziemskiej jest kredowy i kenozoiczny, przy czym im bliżej szczeliny ryftowej, tym jest młodszy. Większość grzbietów śródoceanicznych pochodzi z ery kenozoicznej.
Klimat
Warunki klimatyczne Oceanu Indyjskiego kształtują się pod wpływem wzajemnego oddziaływania kontynentu i oceanu. Silne, północno-wschodnie wiatry wieją od października do kwietnia; od maja do października dominują wiatry południowe i wschodnie. Na półkuli południowej wiatry są raczej łagodniejsze, ale letnie sztormy w pobliżu Mauritiusa mogą być niebezpieczne. Cyklony występują u wybrzeży Morza Arabskiego i Zatoki Bengalskiej w miesiącach wymiany monsunów zimowego i letniego.
Prądy oceaniczne
Prądy powierzchniowe
W części północnej oceanu prądy morskie są zależne od monsunów i mają charakter sezonowy (Prąd Somalijski, Monsunowy i Równikowy Wsteczny). Ciepłe prądy stałe to: Prąd Południoworównikowy, Prąd Madagaskarski, Prąd Mozambicki, natomiast zimne: Prąd Zachodnioaustralijski oraz Prąd Wiatrów Zachodnich.
Gospodarka
Ocean Indyjski jest ważną drogą łączącą Bliski Wschód, Afrykę, południową Azję i Australię. Jest szlakiem przewozu ropy naftowej oraz produktów ropopochodnych pochodzących z rejonu Zatoki Perskiej i Indonezji. Rybołówstwo jest dość słabo rozwinięte i zaspokaja głównie potrzeby lokalne. Poławia się przeważnie tuńczyki i krewetki.
Zobacz też
Przypisy
- ↑ a b c CIA World Factbook. 2011-11-15. [dostęp 2013-03-05].
- ↑ B.W. Eakins, G.F. Sharman: Volumes of the World’s Oceans from ETOPO1. NOAA National Geophysical Data Center, 2010. [dostęp 2013-03-05].
- ↑ Indyjski Ocean – WIEM, darmowa encyklopedia.
- ↑ Komisja Standaryzacji Nazw Geograficznych poza Granicami RP: Nazewnictwo Geograficzne Świata. T. Zeszyt 10: Morza i oceany. Warszawa: Główny Geodeta Kraju, 2008, s. 17. ISBN 976-83-254-0462-8.
- ↑ Komisja Standaryzacji Nazw Geograficznych poza Granicami RP: Nazewnictwo Geograficzne Świata. T. Zeszyt 10: Morza i oceany. Warszawa: Główny Geodeta Kraju, 2008, s. 32. ISBN 976-83-254-0462-8.
- ↑ Trzeciak Stefan: Meteorologia morska z oceanografią. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2009, s. 175–179. ISBN 978-83-01-14160-8.
Linki zewnętrzne
- Strona edukacyjna – wirtualny podręcznik do oceanografii. Źródło informacji o środowisku mórz i oceanów [dostęp 2010-05-24] (ang.)