Okręg Marmarosz

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Marmarosz
Maramureș
okręg
ilustracja
Herb Flaga
Herb Flaga
Państwo

 Rumunia

Kraina historyczna

Marmarosz

Region rozwoju (NUTS 2)

Północno-Zachodni

Siedziba

Baia Mare

Powierzchnia

6304 km²

Populacja (2011)
• liczba ludności


478 659[1]

• gęstość

75,9 osób/km²

Numer kierunkowy

62

Tablice rejestracyjne

MM

Położenie na mapie Rumunii
Położenie na mapie
Strona internetowa

Marmarosz (rum. Maramureș) – okręg (rum. județ) w północnej Rumunii (w historycznym regionie Marmarosz), ze stolicą w mieście Baia Mare. Okręg ma powierzchnię 6304 km² i w 2011 r. liczył 478 569 mieszkańców[1], gęstość zaludnienia wynosiła 75,9 osób/km².

Struktura narodowościowa[edytuj | edytuj kod]

Według spisu ludności z roku 2021 okręg Marmarosz zamieszkiwały następujące narodowości:[2]

  • Rumuni - 342 052
  • Węgrzy - 23 153
  • Ukraińcy - 25 690
  • Romowie - 11 881
  • Niemcy - 548
  • Karpatorusini - 333
  • Włosi - 96
  • Żydzi - 52
  • Turcy - 13

Miasta[edytuj | edytuj kod]

Gminy[edytuj | edytuj kod]

Zabytki[edytuj | edytuj kod]

  • Drewniane cerkwie Marmaroszu (m.in. w Șurdești)
  • Drewniane bramy (osobny artykuł) regionu Marmarosz. Obok drewnianych cerkwi i tradycyjnych domostw, jeden z przejawów bogatej sztuki snycerskiej w karpackiej Rumunii[3]. Typowa brama budowana jest w podziale na dwie części: dwuskrzydłowe wrota i furtkę dla pieszych. Pierwotnie podział ten opierał się na 3 kolumnach. Z czasem modne stały się bramy budowane z większym rozmachem, oparte na większej liczbie kolumn, np. 6. Również liczba zdobionych pól zwiększyła się z 3 do 5 współcześnie[4].

Symbolika i motywy w snycerce regionu[edytuj | edytuj kod]

Powierzchnia bramy wraz z górnym plateau, to powierzchnia o bogatej ornamentyce, sięgającej czasów przedchrześcijańskich. Znaki solarne i księżyc, pleciony sznur – symbol dobrobytu, tzw. karpacka rozeta (symbol powszechny na całym obszarze osadnictwa wołoskiego w Karpatach, również symbol słońca), winna latorośl i żołądź[5], romb symbolizujący pracowitą pszczołę czy drzewo życia pełnią funkcje strażników domostwa, mają też zapewnić mieszkańcom domu dobrobyt i życiowe powodzenie[6]. W symbolice tej pojawia się też ryba – symbol czystości, kruk i orzeł – zwierzęta symboliczne i legendarne, obecne w średniowiecznych legendach rumuńskich oraz w ich symbolice narodowej. Występuje również krzyż - oczywisty symbol wiary chrześcijańskiej, ale też wierzeń pierwotnych. W Muzeum Etnografii i Sztuki Ludowej w Baia Mare znajdują się też strażnicy w formie antropomorficznej: dwa słupy z ludzkimi głowami ustawiane przy wejściu do domu. Legenda głosi, że są to bliźniacy, z których jeden zginął na wojnie. Odwzorowany wraz z bratem w postaci drewnianej rzeźby stanął przed domem rodzinnym, aby go strzec. Wydaje się, że te antropomorficzne figury mogą mieć związek w archaicznym kultem przodków. Z czasem obok symboli magicznych bramy zaczęły być ozdabiane także płaskorzeźbą o tematyce historycznej lub historyczno - legendarnej (np. postać wojewody Dragosza na koniu, w towarzystwie suki Moldovy, walczącego z turem; kniaź Bogdan wyruszający na podbój Mołdawii)[6].

Drzewa w kulturze regionu Maramuresz

Najczęściej spotykanym motywem snycerskim jest motyw jodły, który mógł być lokalnym totemem[7]. Na jej, ale też innych drzew, świętość wskazują relikty etnograficzne. W czasach przedchrześcijańskich drzewo święte sadzono pośrodku wsi, uznając to miejsce za centrum świata. Pod drzewem spotykali się mieszkańcy wsi w ważnych momentach, a także na naradę, modlitwę czy praktyki magiczne. Drzewo takie było odpowiednikiem niewidzialnego drzewa kosmicznego, na którym miały opierać się niebiosa, a w którego korzeniach mieścił się świat istot podziemnych. To samo drzewo kosmiczne było też drzewem życia, a w tym charakterze stawało się drzewem narodzin, drzewkiem weselnym, a wreszcie i drzewem śmierci. Każda z tych form ma swe odzwierciedlenie w wierzeniach i obyczajach rumuńskich. I na przykład drzewo życia, to w wyobrażeniach rumuńskich głównie jabłoń, której „owoce zawierają eliksir życia i stanowią panaceum na wszystkie choroby i kalectwa. Niezależnie od tego, czy są ze złota, srebra, czy z nieznanych stopów, owoce przywracają młodość tym, co je spożywają i oświecają umysł ludzki. W poszukiwaniu tego drzewa podejmowano fantastyczne wyprawy i prowadzono legendarne walki [7]. Z czasem drzewo zastępowane jest formami pochodnymi: kolumnami czy słupami o różnym kształcie, nadal, jednak z piękną, symboliczną snycerką. Również krzyż – symbol chrześcijaństwa w Rumunii zawiera w sobie starożytną symbolikę.

Symbolika trojcy

Jedną z form kolumny niebios są słynne rumuńskie trojce, czyli potrójne krzyże o jednym ramieniu poprzecznym, ozdobione symboliczną snycerką i zadaszone. Stawiane przy cmentarzach i cerkwiach, na rozstajach dróg, i granicach, pilnowały tych niezwykłych, a czasem i niebezpiecznych, z punktu widzenia wierzeń chłopskich, miejsc. Te przydrożne pomniki pełniły też funkcje zegarów słonecznych określających nie tylko rzeczywiste pory dnia i pory wschodu księżyca, ale też magiczne dobre i złe godziny. Przy nich składano przysięgi, ogłaszano testamenty i zobowiązania, wskazywały też wspólne użytki, wyznaczały własność prywatną - były więc oznakami wiejskiej jurysdykcji.[7]

Vulcanescu mówi wręcz: „ (…) skłonni jesteśmy przyjąć, że nazwa trójcy, nadana owej namiastce kolumny niebios, bardziej odpowiada pierwotnemu pojęciu potrojonej kolumny aniżeli późniejszemu zaszczepieniu trzech połączonych krzyży na jednym”. Według autora analizy, trójca jest pomnikiem ku czci świętego światła słońca w trzech hipostazach: jako promień słoneczny, błyskawica i ogień. Wracając do korzeni tego symbolu, jest więc trójca postacią totemu słońca[7]. Współcześnie rzadziej widujemy, tak niegdyś rozpowszechnione, trójce. Jednak nadal Rumunii fundują sobie ozdobne bramy, bramy robione są też dla środowisk rumuńskiej emigracji, a nawet jako symbol kultury maramurskiej przed siedzibami administracyjnymi. Snycerze, także pod wpływem opinii etnografów, starają się zachować na nich tradycyjną symbolikę[4].

Galeria[edytuj | edytuj kod]

[4]

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

  1. a b Populaţia stabilă pe județe, municipii, oraşe și localităti componenete la RPL_2011. Institutul Național de Statistică. [dostęp 2021-05-12]. (rum.).
  2. 2.2 Populaţia rezidentă după etnie. [w:] Rezultate definitive: Caracteristici etno-culturale demografice [on-line]. Recensamantul Populatiei si Locuintelor. [dostęp 2023-10-20]. (rum.).
  3. Mihai Dăncuş, Muzeul Satului Maramuresan, 2011, ISBN 978-606-604-258-1.
  4. a b c P. Bursan, wywiad terenowy, projekt Etnografia Karpat (Wikimedia Polska, PME w Warszawie), Archiwum Naukowe PME w Warszawie, Arch. PME F. 240. 2016.
  5. Romania – Traditions and Folklore – Travel and Tourism Information, romaniatourism.com [dostęp 2017-10-11] (ang.).
  6. a b Stanisław Figel, Piotr Krzywda, Bukowina i Maramuresz. Przewodnik po północnej Rumunii, 2010, ISBN 978-83-6246-062-5.
  7. a b c d Romulus Vulcanescu, Kolumna niebios, 1979.

Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]