Oleśnica

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
To jest stara wersja tej strony, edytowana przez 37.225.173.120 (dyskusja) o 19:06, 14 lis 2012. Może się ona znacząco różnić od aktualnej wersji.

Szablon:POL miasto infobox Oleśnica (staropol. Olesznica, niem. Oels) – miasto i gmina w województwie dolnośląskim, w powiecie oleśnickim, położone na lewym brzegu rzeki Oleśnicy (dopływ Widawy). Pod względem geograficznym Oleśnica leży na Nizinie Śląskiej na wysokości 150 m n.p.m.

Historycznie leży na Dolnym Śląsku. W latach 1975–1998 miasto administracyjnie należało do województwa wrocławskiego.

Nazwa

Polska nazwa Oleśnica wśród innych nazw śląskich miejscowości w urzędowym pruskim dokumencie z 1750 roku wydanym w języku polskim w Berlinie[1].
Nauka domowa Jerzego Bocka wydana po polsku w 1670 roku w Oleśnicy.
Uproszczony Herb Miasta
Oleśnica w XVIII w. Friedrich Bernhard Werner
furta w bramie zamku książęcego
Brama Wrocławska
Fragment dziedzińca zamkowego
Wnętrze Bazyliki św. Jana Apostoła

Nazwa miasta pochodzi od nazwy drzewa olchy (staropol. Olszyna, Olsza), od której wywodziła się historyczna nazwa miasta Olesznica.[2][3] W roku 1214 wymieniona w zlatynizowanej formie Oleznic, w akcie lokacji na prawie średzkim z 22 lutego 1255 roku Civitas nostra Olsnicz. W 1295 w kronice łacińskiej Liber fundationis episcopatus Vratislaviensis (pol. Księga uposażeń biskupstwa wrocławskiego) miejscowość wymieniona jest jako Olsnice.[4]

W 1750 roku polska nazwa "Oleśnica" wymieniona jest w języku polskim przez Fryderyka II pośród innych miast śląskich w zarządzeniu urzędowym wydanym dla mieszkańców Śląska[5]. Słownik geograficzny Królestwa Polskiego wydany pod koniec wieku XIX wymienia dwujęzyczne nazwy miejscowości - polską Oleśnica oraz niemiecką Oels.[6]

Historia

Od 1294 roku należała do księstwa głogowskiego. Prawa miejskie uzyskała 22 lutego 1255 roku – książę wrocławski Henryk III Biały nadał lokację na prawie średzkim Civitas nostra Olsnicz. Od 1320 r. Oleśnica staje się stolicą księstwa i miastem rezydencjalnym księcia Konrada I, tytułującego się spadkobiercą Korony Polskiej. Po śmierci Konrada Białego Młodszego, ostatniego władcy z miejscowej linii Piastów w roku 1492, Oleśnica wraz z księstwem została przekazana ziębickiej linii czeskich Podiebradów, a od 1647 r. przechodzi pod władanie książąt wirtemberskich.

Już pod koniec XIII wieku działała tu mennica. Oleśnica korzystała ze swego położenia na szlaku z Wrocławia do Wielkopolski. Miała znaczące związki z Krakowem. W Oleśnicy znajdowała się ważna drukarnia, a także znane gimnazjum. W 1824 powstała tu loża wolnomularska "Wilhelm pod ukoronowaną kolumną", która istniała do 1935 roku[7].

W połowie XVII wieku polsko-niemiecka granica językowa przebiegała niedaleko Oleśnicy, włączając miasto do terytorium o dominacji języka polskiego[8]. W Oleśnicy swoje dzieła wydawał m.in. Adam Gdacjusz zwany "Śląskim Rejem" oraz Jerzy Bock.[9]

Ponowny rozkwit miasta nastąpił w 2. połowie XIX w. W 1850 r. ulokowano w Oleśnicy garnizon, zaś w 1868 r. przeprowadzono przez miasto strategiczną linię kolejową, łączącą Wrocław z Górnym Śląskiem. Miasto rozbudowało się w trzech kierunkach:

  • na południe, wzdłuż Ohlauer Straße (dziś ul. 3 maja), gdzie wzniesiono m.in. gmachy poczty, sądu, gimnazjum, starostwa, szkoły ewangelickiej, a także gazownię miejską
  • na wschód, wzdłuż Nachodstraße (dziś ul. Lwowska), gdzie wzniesiono szpital miejski, szkołę (Logau-Oberrealschule), a w 1913 r. obszerne zakłady naprawcze kolei niemieckich (Reichsbahn-Ausbesserungswerk)
  • na północny wschód, wzdłuż Wartenberger Straße (dziś ul. Wojska Polskiego), gdzie w latach 70. XIX w. zbudowano koszary, a później także wieżę ciśnień, urząd skarbowy i stadion miejski

Podczas zajmowania Oleśnicy przez Armię Czerwoną doszło do walk, które spowodowały znaczne pożary całych pierzei i kwartałów miasta, miała na to wpływ gęsta zabudowa. Potem mają również przypadki podpaleń celowych lub przypadkowych, które powiększają rozmiary zniszczeń. Powodują je czerwonoarmiści, szabrownicy i poszukiwacze "skarbów". Oleśnica stała się ważną bazą logistyczną i lotniczą dla wojsk zdobywających Wrocław. Każde podpalenie dezorganizowało funkcje transportowe, medyczne, bytowe i zagrażało samolotom startującym lub lądującym na lotniskach oleśnickich. W okresie od stycznia 1945 r. do września 1946 r. - liczba zniszczonych lub spalonych budynków mieszkalnych wyniosła 987, tj. 53%, inne dane podają 45 %, a ogólną ilość zniszczeń przyjmuje się na 60, 70, 75 lub 80 % (zależnie od źródła i poglądów politycznych). Przejęcie miasta przez polskie władze administracyjne nastąpiło 7 lipca 1945 r.

Zabytki

Według rejestru Narodowego Instytutu Dziedzictwa na listę zabytków wpisane są[10]:

  • ośrodek historyczny miasta
  • kościół - bazylika par. pw. św. Jana Apostoła, ul. Łużycka 4, z k. XIII w., XIV w., drugiej poł. XV w., l. 1906-08
  • kościół klasztorny benedyktynów pw. Najświętszej Maryi Panny i św. Jerzego, z drugiej poł. XIV w., 1609 r.; obecnie parafialna cerkiew prawosławna Zaśnięcia Bogurodzicy
  • kościół pomocniczy pw. Świętej Trójcy, ul. Okrężna, z l. 1738-76 - XVIII wiek
  • synagoga, ob. kościół ewangelicki pw. Zbawiciela, św. Salwatora, z XV w., l. 1733-34
  • zamek z XIII wieku, przebudowany w latach 1585-1600, XVIII w. , ul. Zamkowa 4
  • mury obronne, z pierwszej poł. XIV w. - poł. XVI w., duże fragmenty średniowiecznych murów, także mury obronne zachodnie
    • wieża Bramy Wrocławskiej – z XIV wiek w.
  • ratusz, z pocz. XV w., 1536 r., 1750 r.
  • dom, ul. Bociania 11, z pierwszej poł. XVIII w.
  • dom, ul. Bociania 12, z XVIII w.
  • dwa domy, Rynek 47 i 48, z pocz. XIX w.
  • szkoła, ul. Słowackiego 4, z l. 1911-13
  • „Dom Wdów”, ob. Szkoła Muzyczna I stopnia Im. Fryderyka Chopina i Społeczne Ognisko Muzyczne, ul. Matejki 18, z 1680 r.
  • zespół koszar kawalerii, z XIX/XX w., ul. Wojska Polskiego:
    • pięć budynków koszarowych
    • magazyn
    • stołówka i kuchnia
    • wartownia
    • ujeżdżalnia, obecnie hala sportowa
    • trzy stajnie, obecnie garaże i warsztaty
    • cztery budynki gospodarcze
    • ogrodzenie z bramami
    • kasyno, ul. Wojska Polskiego 58, z 1905 r.

inne zabytki:

  • kolumna Złotych Godów, z XVIII wieku
  • kolumna Zwycięstwa, z 1873 r.
  • wieża ciśnień przy ul. Wojska Polskiego
  • budynek I Liceum Ogólnokształcącego i Gimnazjum nr 2



Miejsca pamięci narodowej

  • pomnik Braterstwa Broni Polsko-Radzieckiego
  • cmentarz wojskowy Armii Czerwonej
  • pomnik Fryderyka Chopina
  • skwer Kombatantów II wojny światowej

Edukacja

Szkoły oraz instytucje oświatowe w Oleśnicy

  • Szkoła Podstawowa Gminy Oleśnica,
  • Szkoła Podstawowa nr 2 im. Jana Kilińskiego,
  • Szkoła Podstawowa nr 4 im. Romana Podoskiego,
  • Szkoła Podstawowa z Oddziałami Integracyjnymi nr 6 im. Janusza Korczaka,
  • Szkoła Podstawowa nr 7 im. Jana Pawła II,
  • Szkoła Podstawowa nr 8, im. Noblistów Polskich
  • Katolicka Szkoła Podstawowa w Oleśnicy,
  • Gimnazjum nr 1 im. Książąt Oleśnickich,
  • Gimnazjum nr 2 im. Armii Krajowej,
  • Gimnazjum nr 3 im. Podróżników i Odkrywców Polskich,
  • Gimnazjum Gminy Oleśnica
  • I Liceum Ogólnokształcące im. Juliusza Słowackiego,
  • II Liceum Ogólnokształcące im. ks. Jana Twardowskiego,
  • Zespół Szkół Ponadgimnazjalnych im. Marii Skłodowskiej-Curie,
  • Powiatowe Centrum Kształcenia Zawodowego,
  • Powiatowe Centrum Edukacji i Kultury,
  • Miejski Ośrodek Kultury i Sportu – MOKiS

Transport

Transport drogowy

Przez Oleśnicę przebiega droga krajowa oraz drogi wojewódzkie:

Komunikację miejską w Oleśnicy od lutego 2008 r. obsługuje firma Polbus Sp. z o.o. Są to cztery linie komunikacji miejskiej[11].

Miasto posiada duży dworzec autobusowy i dogodne połączenia z dużymi miastami w Polsce. Autobusy do sąsiedniego Wrocławia kursują tu średnio co 30 minut[12]. Można także dojechać autobusami obsługiwanymi przez Polbus PKS do miasteczek w powiecie oleśnickim.

Kolej

Oleśnica posiada dwie stacje kolejowe. Oleśnica (stacja kolejowa) i Oleśnica Rataje Jest to duży węzeł kolejowy, krzyżują się tu linie z Wrocławia, Ostrowa Wielkopolskiego i z Katowic przez Lubliniec, Kluczbork.

Niegdyś na Ratajach można było rozpocząć podróż ekspresem. Po blisko 40 latach kursowania odjechał z Oleśnicy Rataje ostatni pociąg międzynarodowy Bohemia, łączący stolice Polski i Czech. Dwa lata wcześniej zakończył tu kursowanie pociąg relacji Warszawa – Drezno.

Demografia

Dane z 30 czerwca 2006[13]:

Opis Ogółem Kobiety Mężczyźni
jednostka osób % osób % osób %
populacja 36 927 100 19 251 52,1 17 717 47,9
gęstość zaludnienia
(mieszk./km²)		 1764,6 918,9 845,7

Dzielnice, powierzchnia

Dzielnice miasta Oleśnica: Centrum, Serbinów, Lucień, Lucień Osiedle, Wądoły, Rataje (Stare, Nowe), Zielone Ogrody. Według danych z roku 2008 ogólna powierzchnia gruntów to 2096 hektarów, w tym:

  • grunty orne 1107 ha
  • sady 37 ha
  • łąki i pastwiska 160 ha

Miasto stanowi 2% powierzchni powiatu.

Kultura

Imprezy kulturalne:

  • Święto Miasta (Dni Oleśnicy)
  • Dni Europy
  • Oleśnicki Wyskok
  • Festiwal Jazz na Kanapie
  • Próba mikrofonu
  • Powiatowe Prezentacje Kulturalne

Media

W Oleśnicy są media, które relacjonują bieżące wydarzenia:

  • Panorama Oleśnicka
  • Oleśniczanin
  • Lokalny Portal Internetowy MojaOlesnica.pl
  • Radio RMF MAXXX
  • TerazOlesnica.pl

Wspólnoty religijne

Cerkiew prawosławna Zaśnięcia Bogurodzicy

Na terenie miasta działalność duszpasterską prowadzą następujące kościoły i wspólnoty wyznaniowe:

Oleśnica jako garnizon wojskowy

Jednostki stacjonujące po 1945 (rozwiązane):

  • 51. zapasowy batalion specjalistów lotniczo-technicznych
  • Techniczna Oficerska Szkoła Wojsk Lotniczych w Oleśnicy
  • 19 Samodzielny Batalion Rozpoznawczy
  • 1 Szkolny Pułk Samochodowy
  • Wojskowy Ośrodek Szkolenia Spadochronowego (WOSSpad)

KBW Oleśnica

Jednostki stacjonujące po 1945:

Jednostki stacjonujące w Garnizonie Oleśnica od 2004 roku:

  • 82 batalion ewakuacji sprzętu
  • 10 Rejonowe Warsztaty Techniczne
  • 3 Wojskowy Ośrodek Metrologii
  • Wojskowa Administracja Koszar nr 1
  • Archiwum Wojskowe w Oleśnicy
  • Garnizonowy Węzeł Łączności w Oleśnicy
  • Centrum Koordynacji Ruchu Wojsk na Teatrze Oleśnica

Sport w Oleśnicy

W mieście przy ul. Brzozowej znajduje się stadion miejski z dwoma boiskami do gry w piłkę nożną i bieżnią lekkoatletyczną oraz zabytkową trybuną krytą z 1936 r. Przy ul. Spacerowej znajduje się nowo wybudowany kompleks sportowo-rekreacyjny, a przy ul. Kochanowskiego nowoczesna hala sportowa wraz z boiskami zewnętrznymi. Bazę sportową uzupełniają trzy boiska "Orlik".

Kluby sportowe
  • Miejski Klub Sportowy "POGOŃ" Oleśnica (wielosekcyjny: piłka nożna - liga okręgowa, piłki ręczna - II liga, brydż - III liga, szachy - III liga)
  • Młodzieżowa Szkółka Piłkarska "RATAJE" Oleśnica
  • Miejski Klub Pływacki "ATOL" Oleśnica
  • Stowarzyszenie Piłki Ręcznej Oleśnica
  • Oleśnicki Klub Hokejowy "ORŁY" Oleśnica
  • Integracyjne Stowarzyszenie Rozwoju Sportu MOKiS "SIATKARZ" Oleśnica
  • Powiatowy Integracyjny Klub Sportowy "ORZEŁ" Oleśnica z wychowankiem, ostatnim medalistą olimpijskim w boksie z Barcelony Wojciechem Bartnikiem
  • Klub Taekwon-do Ge-Baek
  • Klub Sportowy "DOSAN"
  • Judo "TIGERS" Oleśnica
  • Yureco Bike Team Oleśnica
  • Powiatowy Szkolny Związek Sportowy w Oleśnicy
  • Międzyszkolny Integracyjny Klub Sportowy "JUNIOR"
  • Oleśnicki Klub Modelarski
  • Oleśnickie Stowarzyszenie Sportowe
  • Oleśnickie Towarzystwo Tenisowe "Smecz"
  • Powiatowy Integracyjny Klub Sportowy "Orzeł
  • Wojskowy Klub Sportowy "OLEŚNICZANKA"
  • Wojskowy Klub Spadochronowy "SKRZYDŁO"
  • Wojskowe Koło PTTK nr 20

Współpraca międzynarodowa

Miasta i gminy partnerskie:

Oleśniczanie

Zobacz też

Linki zewnętrzne

Bibliografia

  • Starzewska M. "Oleśnica" Ossolineum. Wrocław. 1963
  • "Historia Śląska" pr. zbior. pod red. Marek Czapliński. Uniwersytet Wrocławski. Wrocław 2002
  • Kulak T., Mrozowicz W. "Syców i okolice od czasów najdawniejszych po współczesność" Wrocław-Syców. 2000
  • Jasiński. K. "Rodowód Piastów śląskich" T.2 Wrocław 1972
  • Galas Al., Galas Ar. "Dzieje Śląska w datach" Wrocław 2001
  1. ↑ Pruski dokument z roku 1750 ustalający urzędowe opłaty na Śląsku – "Wznowione powszechne taxae-stolae sporządzenie, Dla samowładnego Xięstwa Sląska, Podług ktorego tak Auszpurskiey Konfessyi iak Katoliccy Fararze, Kaznodzieie i Kuratusowie Zachowywać się powinni. Sub Dato z Berlina, d. 8. Augusti 1750"
  2. ↑ www.poradniajezykowa.us.edu.pl
  3. ↑ www.olesnica.pl
  4. ↑ Liber fundationis episcopatus Vratislaviensis online
  5. ↑ "Wznowione powszechne taxae-stolae sporządzenie, Dla samowładnego Xięstwa Sląska, Podług ktorego tak Auszpurskiey Konfessyi iak Katoliccy Fararze, Kaznodzieie i Kuratusowie Zachowywać się powinni. Sub Dato z Berlina, d. 8. Augusti 1750".
  6. ↑ Oleśnica w "Słowniku geograficznym Królestwa Polskiego" Tom VII, str. 472
  7. ↑ Wolnomularstwo w Oleśnicy. olesnica.org. [dostęp 2011-09-08]. (pol.).
  8. ↑ Dorota Borowicz: "Mapy narodowościowe Górnego Śląska od połowy XIX wieku do II Wojny Światowej". Wrocław: Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego, 2004, s.33. ISBN 83-229-2569-7
  9. ↑ Wincenty Ogrodziński, "Nauka domowa i wyjątki z Agendy", Biblioteka pisarzy śląskich, Katowice 1936. książka w wersji cyfrowej na stronach PBI
  10. ↑ Rejestr zabytków nieruchomych woj. dolnośląskiego. Narodowy Instytut Dziedzictwa. s. 129,130. [dostęp 22.9.2012].
  11. ↑ Komunikacja miejska w Oleśnicy. polbus.pl. [dostęp 2011-09-08]. (pol.).
  12. ↑ Odjazdy autobusów z Dworca Centralnego PKS. , 2011-06-01. wroclaw.pl. (pol.). 
  13. ↑ Baza Demograficzna – Tablice predefiniowane – Wyniki badań bieżących; Stan i struktura ludności; Ludność według płci i miast. GUS. [dostęp 2010-09-14]. (pol.).
  14. ↑ Wykaz parafii na stronie Kościoła
  15. ↑ Zbory: Oleśnica-Północ, Oleśnica-Wschód, Oleśnica-Zachód, Sala Królestwa w Oleśnicy
Miasta województwa dolnośląskiego
Miasta powiatowe
Miasta gminne

Herb województwa dolnośląskiego

Powiat oleśnicki
Miasta
Gminy miejskie
Gminy miejsko-wiejskie
Gminy wiejskie

Powiat oleśnicki

Powiat oleśnicki (1946–1975)
Przynależność wojewódzka
Miasta (1945–75)
Gminy wiejskie
(1945–54 i 1973–75)
Gromady (1954–72)
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Oleśnica&oldid=33480441”