Opieńka bezpierścieniowa

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Opieńka bezpierścieniowa
Ilustracja
Systematyka
Domena

eukarionty

Królestwo

grzyby

Typ

podstawczaki

Klasa

pieczarniaki

Rząd

pieczarkowce

Rodzina

obrzękowcowate

Rodzaj

opieńka

Gatunek

opieńka bezpierścieniowa

Nazwa systematyczna
Armillaria tabescens (Scop.) Emel
Le Genre Armillaria (Strasbourg): 50 (1921)

Opieńka bezpierścieniowa (Armillaria tabescens (Scop.) Emel) – gatunek grzybów z rodziny obrzękowcowatych (Physalacriaceae)[1].

Systematyka i nazewnictwo[edytuj | edytuj kod]

Pozycja w klasyfikacji według Index Fungorum: Armillaria, Physalacriaceae, Agaricales, Agaricomycetidae, Agaricomycetes, Agaricomycotina, Basidiomycota, Fungi[1].

Po raz pierwszy takson ten zdiagnozował w 1772 r. Giovanni Antonio Scopoli, nadając mu nazwę Agaricus tabescens. W 1916 r. mykolodzy Carleton Rea & John Ramsbottom uznali go za odmianę opieńki miodowej. Obecną, uznaną przez Index Fungorum nazwę nadał mu w 1921 r. L. Emel[1].

Synonimy naukowe[2]:

  • Agaricus monadelphus Morgan, 1883
  • Agaricus tabescens Scop. 1772
  • Armillaria mellea var. tabescens (Scop.) Rea & Ramsb. 1917
  • Armillariella tabescens (Scop.) Singer 1943
  • Clitocybe monadelpha (Morgan) Sacc. 1887
  • Clitocybe tabescens (Scop.) Bres. 1900
  • Collybia tabescens (Scop.) Sacc. 1887
  • Fungus tabescens (Scop.) Kuntze 1898

Nazwę polską podał Władysław Wojewoda w 2003 r.[3]

Morfologia[edytuj | edytuj kod]

Kapelusz

Średnicy 2–10 cm, początkowo płasko półkulisty z garbem na środku, następnie płaski. Brzeg kapelusza długi czas pozostaje podwinięty. Kolor rdzawobrązowy, ochrowobrązowy z ziarnistymi, drobnymi brązowymi łuseczkami, wyraźniej skupionymi pośrodku kapelusza[4].

Blaszki

Gęste, nieco zbiegające na trzon, najpierw kremowe, później brązowe[4].

Trzon

Grubości do 1,5 cm i wysokości 5–15 cm, walcowaty, zagięty, pełny i włóknisty. U starszych okazów wydrążony albo z watowatym jednolitym wypełnieniem. Pod kapeluszem białawy i błyszczący, niżej w kolorze od ochrowobrązowego do brązowoczerwonego, u nasady ciemniejszy. Charakterystyczną cechą jest brak pierścienia[4].

Miąższ

W kapeluszu białawy, sprężysty i twardy w trzonie brązowy, włóknisty, twardy. smak i zapach niewyraźny[4].

Wysyp zarodników

Biały.

Występowanie i siedlisko[edytuj | edytuj kod]

Gatunek znacznie rzadszy, niż opieńka ciemna czy opieńka miodowa. W piśmiennictwie naukowym do 2003 r. na terenie Polski stwierdzono występowanie opieńki bezpierścieniowej tylko w Górach Świętokrzyskich i w Bieszczadach[3].

Rośnie zarówno na martwych, jak i żywych drzewach liściastych, głównie na bukach[4].

Znaczenie[edytuj | edytuj kod]

  • Pasożyt i saprotrof. Wywołuje u zaatakowanych drzew chorobę o nazwie opieńkowa zgnilizna korzeni prowadzącą do obumarcia drzewa i powodującą białą zgniliznę drewna[5].
  • Grzyb jadalny. Nadaje się do gotowania, smażenia, marynowania, może też być przyrządzany na różne inne sposoby, jednakże zawiera pewne związki chemiczne, które w stanie surowym dla niektórych ludzi mogą być szkodliwe. Dlatego też należy go najpierw obgotować przez około 5 minut i odlać wywar, po czym dopiero poddaje się go dalszej obróbce termicznej[6].

Gatunki podobne[edytuj | edytuj kod]

Przez grzybiarzy opieńka bezpierścieniowa często nie jest odróżniana od opieńki miodowej (Armillaria mellea) lub opieńki ciemnej (Armillaria ostoyae). W dawnych atlasach grzybów zwykle opieńki miodowej nie odróżniano od opieńki ciemnej[6] lub wszystkie te trzy gatunki określane były nazwą opieńka miodowa[7]. Z punktu widzenia grzybiarzy nierozróżnianie tych gatunków nie ma większego znaczenia, gdyż wszystkie są jadalne. Opieńka miodowa ma kapelusz z bardzo drobnymi kosmkami, nieraz całkowicie nagi, natomiast opieńka ciemna ma na kapeluszu wyraźne, duże kosmki i występuje tylko na drzewach iglastych (głównie na świerku)[4].

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

  1. a b c Index Fungorum. [dostęp 2013-09-15]. (ang.).
  2. Species Fungorum. [dostęp 2013-09-20]. (ang.).
  3. a b Władysław Wojewoda: Checklist of Polish Larger Basidiomycetes. Krytyczna lista wielkoowocnikowych grzybów podstawkowych Polski. Kraków: W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, 2003. ISBN 83-89648-09-1.
  4. a b c d e f Pavol Škubla: Wielki atlas grzybów. Poznań: Elipsa, 2007. ISBN 978-83-245-9550-1.
  5. Żółciak A. Taksonomia i nomenklatura rodzaju Armillaria (Fr.: Fr.) Staude. Prace Instytutu Badawczego Leśnictwa, seria A. 2003;2(952):5–21.
  6. a b Barbara Gumińska, Władysław Wojewoda: Grzyby i ich oznaczanie. Warszawa: PWRiL, 1985. ISBN 83-09-00714-0.
  7. Andreas Gminder: Atlas grzybów jak bezbłędnie oznaczać 340 gatunków grzybów Europy Środkowej. 2008. ISBN 978-83-258-0588-3.