Oratorium na Boże Narodzenie (Schütz)

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Heinrich Schütz

Oratorium na Boże Narodzenie, właśc. Historia Narodzenia Chrystusa lub krótko Historia bożonarodzeniowa – utwór wczesnobarokowego, XVII-wiecznego, niemieckiego kompozytora Heinricha Schütza, w którym fragment Ewangelii według św. Łukasza i św. Mateusza dotyczący narodzenia Jezusa został opracowany muzycznie jako część mszy świętej – czytanie Ewangelii. Dzieło zostało zaprezentowane po raz pierwszy przypuszczalnie w Dreźnie w 1660 r., a w 1664 r. częściowo opublikowane.

Historia[edytuj | edytuj kod]

Oryginalny tytuł dzieła to: Historia pełnego radości i łaski narodzenia Jezusa Chrystusa, Syna Bożego i Maryi[1]. Schütz już wcześniej, bo w 1623 r. skomponował Historię Zmartwychwstania, gdy objął stanowisko kapelmistrza na dworze elektora Saksonii w Dreźnie[2]. Z kolei utwór bożonarodzeniowy został prawdopodobnie wykonany po raz pierwszy w 1660 r. w kaplicy dworskiej Jana Jerzego II Wettyna w trakcie mszy na Boże Narodzenie. Autor dzieła zresztą wzmiankował o księciu elektorze w uzupełnieniu długiego tytułu: „która to na zamówienie Jana Jerzego Drugiego na głosy i instrumenty muzyczne przez Heinricha Schütza przeniesiona jest”[3].

Tekst utworu został zaczerpnięty niemal wyłącznie z Biblii w przekładzie Marcina Lutra z Ewangelii Łukasza (Łk, 2, 1-21) oraz Ewangelii Mateusza (Mt, 2, 1-23), a objęty został chóralnym Wprowadzeniem i Zakończeniem. Narratorem jest Ewangelista, zaś inne postaci pojawiają się w ośmiu sekcjach, które w każdym przypadku określane są jako Intermedium: anioł zwiastowania pasterzom, zastępy aniołów, pasterze, mędrcy, kapłani i uczeni w piśmie, Herod, oraz anioł, który objawił się Józefowi[4].

Kompozytor zgodził się w 1664 r. na publikację zawierającą recytatywy i tekst pozostałych części. W postscriptum, które przypuszczalne napisane zostało przez Aleksandra Heringa, kantora z Drezna, podano, iż Schütz uważał, że jego dzieło może zostać właściwie wykonane jedynie w „fürstlichen Kapellen” (kaplicach książęcych), niemniej oferował sprzedaż muzyki na życzenie[3]. To pierwsze wydanie ukazało się później w tomie IX Dzieł zebranych (Sämtliche Werke), wydanych w latach 1885–1894 w Lipsku przez Philippa Spittę. W 1908 r. niemiecki muzykolog, Arnold Schering, odkrył dalsze części utworu (głosy) w bibliotece Uniwersytetu w Uppsali i opublikował je w tomie XVII dzieł[5].

Obsada i muzyka[edytuj | edytuj kod]

Utwór jest opracowany na głosy solowe, chór do sześciu głosów (sopran, sopran, alt, tenor, tenor, bas) i orkiestrę. Niemiecki wydawca muzyczny, Carus-Verlag, opublikował wydanie krytyczne dzieła przewidujące wykonanie przez dwoje skrzypiec, dwie viole da gamba, dwa flety proste, dwie trąbki, dwa puzony oraz basso continuo. Czas trwania utworu wynosi około 45 minut[1].

Ewangelista śpiewa tenorem w dramatycznym, włoskim stylu secco recytatyw. Tradycję tę Jan Sebastian Bach kontynuował w roli Ewangelisty w swoich pasjach i Oratorium na Boże Narodzenie. W stylu tym Schütz uwydatnia pojedyncze słowa i poprzez częstą modulację podkreśla dramatyzm wydarzeń[6]. Rola anioła śpiewana jest sopranem, któremu towarzyszy dwoje skrzypiec, a flety proste akompaniują trójce pasterzy[2]. Herodowi z kolei towarzyszą trąbki, które w kontraście do skrzypiec aniołów mają reprezentować władzę świecką[6].

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

  1. ↑ a b Historia der freuden- und gnadenreichen Geburt Gottes und Marien Sohnes Jesu Christi, Heinrich Schütz / Christmas History / Weihnachtshistorie. Carus-Verlag. [dostęp 2013-12-24]. [zarchiwizowane z tego adresu (2013-12-03)]. (niem.).
  2. ↑ a b David Vickers: Heinrich Schütz / Christmas History / Weihnachtshistorie. Gramophone. [dostęp 2013-12-24]. (ang.).
  3. ↑ a b „[W]ie dieselbe auf Anordnung Johann Georgs des Anderen vocaliter und instrumentaliter in die Musik versetzet ist durch Heinrich Schütz” Entstehung Weihnachtshistorie SWV 435. heinrich-schuetz-haus.de. [dostęp 2013-12-24]. (niem.).
  4. ↑ Text: Historia der Geburt Jesu Christi, SWV 435. San Francisco Bach Choir. [dostęp 2013-12-24]. (niem.).
  5. ↑ Neil Jenkins: Schütz The Christmas Story / Weihnachts-History SWV 435. Novello, 1997. [dostęp 2013-12-24]. (ang.).
  6. ↑ a b Michael Zwiebach: It’s a Heinrich Schütz Christmas. San Francisco Classical Voice, 2007-12-04. [dostęp 2013-12-24]. (ang.).

Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]

Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Oratorium_na_Boże_Narodzenie_(Schütz)&oldid=71460823”