Orkiestra dęta

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Przemarsz orkiestry dętej z mażoretkami

Orkiestra dętaorkiestra składająca się głównie z instrumentów dętych. Umownie partię smyczków z orkiestry symfonicznej przejmują w orkiestrze dętej klarnety oraz flety, choć de facto także i inne instrumenty niekoniecznie z sekcji dętych drewnianych. Zwykle można podzielić orkiestry na marszowe oraz koncertowe (choć de facto niektóre z nich są mieszane, a jako podstawę klasyfikacji przyjmuje się umownie, jaka aktywność danego zespołu przeważa). Orkiestrom zwykle towarzyszą barwne zespoły mażoretek. Orkiestrę dętą w marszu prowadzi zwykle tamburmajor (-ka) (może nim być także kapelmistrz - dyrygent), zaś orkiestrę koncertową zwykle prowadzi dyrygent zwany czasami także kapelmistrzem.

Orkiestra dęta zwykle składa się z kilkunastu do kilkudziesięciu osób, które grają na poszczególnych instrumentach w kilku podstawowych sekcjach.

Obsada[edytuj | edytuj kod]

Orkiestrę prowadzi tamburmajor
Orkiestra górnicza (Liga Światowa 2012, katowicki Spodek)
Górnicza orkiestra reprezentacyjna (Liga Światowa 2012, katowicki Spodek)

W poszczególnych orkiestrach może się różnić, ale podstawowa obsada wygląda następująco i obejmuje trzy sekcje:

Instrumenty dęte drewniane[edytuj | edytuj kod]

Instrumenty dęte blaszane[edytuj | edytuj kod]

  • Trąbki – zwykle 2–3 głosy w stroju B, czasami w opracowaniach niemieckich lub holenderskich oraz starszych polskich instrumentuje się dodatkowo na 2 głosy kornetów lub na flugelhorny (Skrzydłówka/Kornet)
  • Rogi – zwykle pisze się partie na 2 rogi w stroju F, w bogatszych opracowaniach nawet na 4 głosy
  • Sakshorny altowe – najczęściej w stroju Es, coraz rzadziej stosowane, zwykle zastępują rogi
  • Sakshorny tenorowe, sakshorn barytonowy – w stroju B, zwykle instrumentuje się na 1-2 głosy tenorów i 1 głos barytonowy
  • Eufonium – odmiana tenorowa tuby, często traktowana jako instrument solowy, zwykle dubluje partię fagotu, w opracowaniach amerykańskich partie na eufonium pisze się w kluczu basowym, ale dostępne są także transponowane głosy w kluczu wiolinowym na strój B
  • Puzonytenorowe i basowe (zwykle instrumentuje się na 2–3 głosy)
  • Tuby – podstawa basowa oraz rytmiczna każdej orkiestry dętej, zwykle dwa głosy (Tb. I i Tb. II – w oktawie)

Instrumenty perkusyjne[edytuj | edytuj kod]

  • Werbel - idealny podczas przemarszu, capstrzyków i uroczystości okolicznościowych, jeden z ważniejszych bębnów perkusji
  • Bęben basowy - często noszony podczas przemarszu na specjalnej ergonomicznej konstrukcji odciążającej kręgosłup noszącego go muzyka, podstawa rytmiczna marszu
  • Czynele - najczęściej używane w przemarszu orkiestry dętej, także podtrzymuje rytm
  • Zestaw perkusyjny (czyli mix wyżej wymienionych, choć nie tylko)
  • Pomocnicze instrumenty perkusyjne często zwane popularnie jako "Przeszkadzajki" - zestaw różnego rodzaju instrumentów do ubogacania brzmienia orkiestry np. trójkąt (triangiel), cabasa, shakery, vibraslap, marakasy, kastaniety, klawesy, tamburyn i wiele innych
  • Kotły - coraz bardziej popularne w orkiestrach dętych koncertowych, także w Polsce.

Inne instrumenty (opcjonalne)[edytuj | edytuj kod]

Często dodawane do orkiestry w ramach urozmaicenia granej muzyki.

  • Lira marszowa – rodzaj dzwonków noszonych podczas marszu i uderzanych jedną pałeczką,
  • Dzwonki symfoniczne - bardzo popularne, wyglądające jak szkolne cymbałki, ale o większej skali oraz sztabkach dźwiękowych wykonanych z trwałych stopów. W odróżnieniu od liry marszowej można ich używać stacjonarnie np. w sali koncertowej, ale także na wolnym powietrzu. Stają się coraz bardziej popularne w polskich orkiestrach dętych

Pozostałe instrumenty opcjonalne jedynie na koncertach, nie na przemarszach paradnych:

  • perkusja dodatkowa np. ksylofon, marimba, wibrafon, krowie dzwonki, gongi i inne
  • fortepian lub częściej syntezator (ten ostatni do wzbogacania barwy całego zespołu albo realizacji partii brakujących instrumentów np. dzwonów rurowych, harfy itp.)
  • harfa – stosowana w naprawdę dużych składach orkiestr dętych symfonicznych (tzw. Symphonic Band)
  • wiolonczela – bardzo rzadko stosowana w orkiestrze dętej dla wzmocnienia partii fagotu, puzonu lub eufonium
  • kontrabas lub częściej inny tak zwany bas strunowy (np. bardzo popularna w orkiestrach dętych gitara basowa)

Orkiestry dęte w Czechach[edytuj | edytuj kod]

Muzyka dęta jest bardzo popularna w Czechach.[1] Czechosłowacka telewizja wyprodukowała serial Dispečer[2] o kapelmistrzu górniczej orkiestry dętej, według scenariusza Jaroslava Dietla, późniejszego scenarzysty serialu Szpital na peryferiach.

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

  1. Dechová hudba v ČR [online], www.dechovka.cz [dostęp 2019-04-17] (cz.).
  2. Seriál Dispečer [online], ceskeserialy.juk.cz [dostęp 2019-04-17].

Bibliografia[edytuj | edytuj kod]

  • Jarosław Wnorowski: Polskie standardy orkiestracji na orkiestrę dętą - skład partytury czytaj >>
  • Jarosław Wnorowski: Aranżowanie na orkiestrę dętą - tonacje oraz zakresy instrumentów czytaj >>
  • Jarosław Wnorowski: Perkusjonalia używane w orkiestrach dętych - poradnik czytaj >>
  • Jarosław Wnorowski: Klarnet basowy i altowy w orkiestrze dętej czytaj >>
  • Jarosław Wnorowski: Ustawienie orkiestry dętej na scenie - poradnik czytaj >>
  • Stefan Śledziński: Orkiestra dęta. Kraków: PWM, 1975, s. 196 (łącznie).
  • Aleksander Bryk: Instrumentacja na orkiestrę dętą. Warszawa: Polski Związek Chórów i Orkiestr, 1974, s. 193 (łącznie).
  • Mieczysław Drobner: Instrumentoznawstwo i akustyka. Kraków: PWM, 1997(1960), s. 271 (łącznie). ISBN 83-224-0469-7.

Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]