Orzeszkowo (województwo podlaskie)

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Orzeszkowo
wieś
Ilustracja
Cerkiew Wniebowstąpienia Pańskiego
Państwo

 Polska

Województwo

 podlaskie

Powiat

hajnowski

Gmina

Hajnówka

Liczba ludności (2015)

380[2]

Strefa numeracyjna

85

Kod pocztowy

17-200[3]

Tablice rejestracyjne

BHA

SIMC

0029908[4]

Położenie na mapie gminy wiejskiej Hajnówka
Mapa konturowa gminy wiejskiej Hajnówka, blisko centrum na dole znajduje się punkt z opisem „Orzeszkowo”
Położenie na mapie Polski
Mapa konturowa Polski, blisko prawej krawiędzi nieco u góry znajduje się punkt z opisem „Orzeszkowo”
Położenie na mapie województwa podlaskiego
Mapa konturowa województwa podlaskiego, na dole po prawej znajduje się punkt z opisem „Orzeszkowo”
Położenie na mapie powiatu hajnowskiego
Mapa konturowa powiatu hajnowskiego, w centrum znajduje się punkt z opisem „Orzeszkowo”
Ziemia52°41′00″N 23°32′34″E/52,683333 23,542778[1]
Multimedia w Wikimedia Commons

Orzeszkowo (gwarowe: Orêškovo[5]) – wieś w Polsce położona w województwie podlaskim, w powiecie hajnowskim, w gminie Hajnówka[6][4].

Wieś zlokalizowana jest 8 km na południe od Hajnówki, na trasie PKP Hajnówka – Czeremcha, na polanie, w zachodniej części Puszczy Białowieskiej. Przez wieś i jej liczne kolonie przebiegają drogi do przyległego obszaru puszczy, w tym droga do Topiła przez Olszynę i Łozice.

Części wsi[edytuj | edytuj kod]

Integralne części wsi Orzeszkowo[6][4]
SIMC Nazwa Rodzaj
0029914 Bokówka część wsi
0029920 Mostek część wsi
0029937 Olszyna część wsi
0029943 Podrostyniec część wsi
0029950 Sosnówka część wsi
0029966 Wierzchowskie część wsi
0029972 Wygon część wsi
0029989 Zatrostyniec część wsi

Historia[edytuj | edytuj kod]

Orzeszkowo powstało przed rokiem 1631, jako wieś osoczników, dla ochrony puszczy białowieskiej[7]. Pod nazwą Wola Orzeszkowa, jest wymienione w ordynacji z roku 1639 („Trzy dni w puszczy białowieskiej”, Faliński i inni, Białystok 1970). Wieś leśnictwa białowieskiego w ekonomii grodzieńskiej w drugiej połowie XVII wieku[8].

Nazwa pochodzi prawdopodobnie od imienia Oreszko[5] – zmienionej wersji cerkiewnosłowiańskiego imienia Arefij.

Orzeszkowo to dawna wieś królewska ekonomii brzeskiej, która w końcu XVIII wieku położona była w powiecie brzeskolitewskim województwa brzeskolitewskiego Wielkiego Księstwa Litewskiego[9].

Wieś została zniszczona podczas potopu szwedzkiego, przemarsz Siedmiogrodzian, inkursję moskiewską i przemarsz wojsk litewskich i królewskich. Kolejna fala zniszczeń nastąpiła podczas wojny północnej w wyniku przemarszu wojsk saskich, polskich, litewskich, moskiewskich i szwedzkich[10].

Podczas powstania styczniowego walczył tu Walery Wróblewski – późniejszy generał Komuny Paryskiej. Świadectwem walk jest istniejąca do dziś mogiła sześciu nieznanych powstańców z roku 1863 zlokalizowana przy budynku szkoły. Druga mogiła znajduje się 1,5 km na południe przy drodze do Jakubowa[potrzebny przypis].

Mogiła sześciu nieznanych powstańców styczniowych

W roku 1906 uruchomiono przebiegający przez Orzeszkowo odcinek linii kolejowej Siedlce – Wołkowysk. Przystanek kolejowy powstał w okresie późniejszym. Dla okresu I wojny światowej charakterystyczna jest ewakuacja części ludności na obszary położone daleko w głąb Rosji (bieżeństwo), m.in. na Krym.

Według Pierwszego Powszechnego Spisu Ludności z 1921 roku wieś Orzeszkowo liczyła 78 domów i 342 mieszkańców (182 kobiety i 160 mężczyzn). Niemal wszyscy mieszkańcy miejscowości, w liczbie 337 osób, zadeklarowali wyznanie prawosławne, pozostali zgłosili wyznanie rzymskokatolickie (w liczbie zaledwie 5 osób). Podział religijny mieszkańców Orzeszkowa całkowicie odzwierciedlał ich strukturą narodowo-etniczną, gdyż większość mieszkańców wsi, w liczbie 337 osób, podała narodowość białoruską, pozostali podali narodowość polską (5 osób). W okresie międzywojennym Orzeszkowo znajdowało się w gminie Białowieża w powiecie białowieskim[11].

Najtragiczniejszym wydarzeniem historii najnowszej wsi jest pożar z 12 sierpnia 1946, z którego ocalały zaledwie trzy domostwa. Po tym wydarzeniu, w celu zmniejszenia gęstości zabudowy rozśrodkowano gospodarstwa do licznych kolonii.

W latach 1975–1998 miejscowość należała do województwa białostockiego.

Współcześnie[edytuj | edytuj kod]

Orzeszkowo liczy około 120 gospodarstw, gdzie mieszka 350–400 osób, głównie wyznania prawosławnego. Istotnym elementem kultury jest Folklorystyczny Zespół Śpiewaczy „Orzeszki”[12]. („Repertuar zespołów folklorystycznych Białostocczyzny” Zeszyt nr 4, Stanisław Kopa).

Historycznie, Orzeszkowo, jak i całe Podlasie, leży w wielokulturowym obszarze pogranicza. (Znajdująca się nieopodal szosa Hajnówka – Kleszczele biegnie mniej więcej wzdłuż historycznej granicy Korony i Wielkiego Księstwa Litewskiego). Pod względem językowym Orzeszkowo, pomimo niewielkiej odległości od obecnej Białorusi, znajduje się na północnej granicy występowania gwar ukraińskich.

Według stanu z 31 grudnia 2012 mieszkało tu 376 stałych mieszkańców[13].

Religia[edytuj | edytuj kod]

We wsi znajduje się cerkiew prawosławna pw. Wniebowstąpienia Pańskiego – siedziba parafii – oraz cmentarz prawosławny założony w XIX wieku[14].

Wierni kościoła rzymskokatolickiego należą do parafii Świętych Cyryla i Metodego w Hajnówce.

Zobacz też[edytuj | edytuj kod]

Orzeszkowo, Orzeszków

Bibliografia[edytuj | edytuj kod]

  • Vital Łuba (red.), Biežanstva 1915 hoda, Prahramnaja Rada Tydniovika Niva, Biełastok 2000, ISBN 83-911514-4-1

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

  1. ↑ Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 5 listopada 2023, identyfikator PRNG: 93813
  2. ↑ Strona gminy. Statystyka ludności na 31.12.2015 [dostęp 2021-01-08]
  3. ↑ Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2013, s. 876 [zarchiwizowane z adresu 2014-02-22].
  4. ↑ a b c TERYT (Krajowy Rejestr Urzędowego Podziału Terytorialnego Kraju). Główny Urząd Statystyczny. [dostęp 2015-11-18].
  5. ↑ a b Orzeszkowo Nad Buhom i Narwoju
  6. ↑ a b Rozporządzenie Ministra Administracji i Cyfryzacji z dnia 13 grudnia 2012 r. w sprawie wykazu urzędowych nazw miejscowości i ich części (Dz.U. z 2013 r. poz. 200)
  7. ↑ Jerzy Wiśniewski, Osadnictwo wschodniej Białostocczyzny..., s. 7–78.
  8. ↑ Stanisław Zawadzki, Gospodarowanie ekonomiami królewskimi w Wielkim Księstwie Litewskim w świetle kontraktów dzierżawnych z II poł. XVII w., Warszawa 2021, s. 170.
  9. ↑ Вялікі гістарычны атлас Беларусі Т.2, Mińsk 2013, s. 106.
  10. ↑ Orzeszkowo Strona Internetowa Urzędu Gminy Hajnówka, 2013.
  11. ↑ Skorowidz miejscowości Rzeczypospolitej Polskiej: opracowany na podstawie wyników pierwszego powszechnego spisu ludności z dn. 30 września 1921 r. i innych źródeł urzędowych.. T. 17: Województwo białostockie. Warszawa: Główny Urząd Statystyczny, 1924, s. 22 (31).
  12. ↑ Alaksandr Maksimjuk: Orêški z Orêškova. svoja.org. [dostęp 2014-09-22].
  13. ↑ Statystyka ludności na 31 grudnia 2012 r.. Urząd Gminy Hajnówka. [dostęp 2013-09-15].
  14. ↑ Andrzej Michałowski, Alicja Sulimierska, Elżbieta Baniukiewicz: Studia i Materiały. Wykaz zabytkowych cmentarzy w Polsce. Województwo Białostockie. Warszawa: Ośrodek Ochrony Zabytkowego Krajobrazu. Narodowa Instytucja Kultury, 1996, s. 28.

Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]

Gmina Hajnówka
Wsie
Kolonia
Osady
Integralne
części wsi

Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Orzeszkowo_(województwo_podlaskie)&oldid=72563748”