Ostrzeń
 Ostrzeń pospolity | |
| Systematyka[1][2] | |
| Domena | |
|---|---|
| Królestwo | |
| Podkrólestwo | |
| Nadgromada | |
| Gromada | |
| Podgromada | |
| Nadklasa | |
| Klasa | |
| Nadrząd | |
| Rodzina | |
| Rodzaj |
ostrzeń |
| Nazwa systematyczna | |
| Cynoglossum L. Sp. Pl. 134. 1753 | |
| Typ nomenklatoryczny | |
Ostrzeń (Cynoglossum L.) – rodzaj roślin z rodziny ogórecznikowatych. Obejmuje ok. 75[4][5]–83[6] gatunków. Są to rośliny jednoroczne, dwuletnie lub byliny[7] występujące głównie na rozległych obszarach Azji, 11 gatunków rośnie w Europie, nieliczne gatunki rosną w górach wschodniej Afryki i na południowym krańcu tego kontynentu[4]. W Polsce jako gatunek rodzimy występuje jeden gatunek – ostrzeń pospolity C. officinale. Poza tym obecny bywa jako przejściowo dziczejący ostrzeń drobnozadziorkowy C. microglochin[8].
Rośliny te zasiedlają najczęściej tereny otwarte, kamieniste zbocza, widne lasy[4]. Kilka gatunków, a zwłaszcza ostrzeń powabny Cynoglossum amabile, uprawianych bywa jako rośliny ozdobne. Ostrzeń pospolity wykorzystywany był jako roślina lecznicza, a jego młode liście spożywano w postaci sałatek[9].
Morfologia[edytuj | edytuj kod]
- Pokrój
- Najczęściej byliny, rzadziej rośliny jednoroczne i dwuletnie osiągające zwykle do 60 cm wysokości[4].
- Liście
- Skrętoległe, pojedyncze, owłosione[4]. Liście odziomkowe i dolne łodygowe zwykle długoogonkowe[5]. Poza tym liście łodygowe siedzące z wyraźną centralną wiązką przewodzącą[4].
- Kwiaty
- Zebrane w szczytowe lub wyrastające w kątach liści wierzchotki, czasem rozgałęzione[5]. Kwiaty 5-krotne, niebieskie, fioletowe, purpurowe do czerwonawych, rzadko białe, osiągające 8 mm średnicy[4][5]. Działki kielicha zrośnięte tylko u nasady. Płatki korony zrośnięte u nasady w krótką rurkę z łuskowatymi osklepkami w gardzieli[4]. Końce płatków rozpostarte i zaokrąglone tworzą koronę kółkową do dzwonkowatej[5]. Pręciki równej długości, zwykle krótsze od rurki korony, ich nitki są bardzo krótkie, a pylniki krótkie. Zalążnia górna, czterokomorowa, z pojedynczą szyjką słupka jeszcze krótszą od pręcików[4].
- Owoce
- Rozłupnie rozpadające się na cztery rozłupki pokryte haczykowatymi kolcami[4][5].
Systematyka[edytuj | edytuj kod]
Rodzaj należy do podplemienia Cynoglossinae, plemienia Cynoglosseae w obrębie podrodziny Cynoglossoideae w rodzinie ogórecznikowatych (Boraginaceae)[10].
- Wykaz gatunków[6]
- Cynoglossum aequinoctiale T.C.E.Fr.
- Cynoglossum alpestre Ohwi
- Cynoglossum alpinum (Brand) Riedl
- Cynoglossum alticola Hilliard & B.L.Burtt
- Cynoglossum amabile Stapf & J.R.Drumm. – ostrzeń powabny
- Cynoglossum amplifolium Hochst. ex A.DC.
- Cynoglossum asperrimum Nakai
- Cynoglossum australe R.Br.
- Cynoglossum austroafricanu m Hilliard & B.L.Burtt
- Cynoglossum baeticum Sutorý
- Cynoglossum birkinshawii J.S.Mill.
- Cynoglossum borbonicum (Lam.) Bory
- Cynoglossum bottae Deflers
- Cynoglossum capusii (Franch.) Pazij
- Cynoglossum castaneum Riedl
- Cynoglossum castellanum Pau
- Cynoglossum celebicum Brand
- Cynoglossum cernuum Baker
- Cynoglossum cheranganiense Verdc.
- Cynoglossum clandestinum Desf.
- Cynoglossum coeruleum Hochst. ex A.DC.
- Cynoglossum columnae Biv.
- Cynoglossum creticum Mill.
- Cynoglossum dioscoridis Vill.
- Cynoglossum divaricatum Steph. ex Lehm.
- Cynoglossum gansuense Y.L.Liu
- Cynoglossum germanicum Jacq. – ostrzeń górski
- Cynoglossum glabellum Riedl
- Cynoglossum grande Douglas ex Lehm.
- Cynoglossum hanangense Verdc.
- Cynoglossum hedbergiorum Riedl
- Cynoglossum hellwigii Brand
- Cynoglossum henricksonii L.C.Higgins
- Cynoglossum hintoniorum B.L.Turner
- Cynoglossum hispidum Thunb.
- Cynoglossum holosericeum Steven
- Cynoglossum × hybridum Thuill.
- Cynoglossum inyangense E.S.Martins
- Cynoglossum javanicum Thunb. ex Lehm.
- Cynoglossum kandavanensis (Bornm. & Gauba) Akhani
- Cynoglossum karamojense Verdc.
- Cynoglossum krasniqii Wraber
- Cynoglossum lanceolatum Forssk.
- Cynoglossum leptostachyum DC.
- Cynoglossum limense Willd.
- Cynoglossum lowryanum J.S.Mill.
- Cynoglossum macrocalycinum Riedl
- Cynoglossum macrolimbe Riedl
- Cynoglossum magellense Ten.
- Cynoglossum meeboldii Brand
- Cynoglossum microglochin Benth. – ostrzeń drobnozadziorkowy, o. przeośnięty[8], o. przerastający
- Cynoglossum × modorense Rech.
- Cynoglossum monophlebium Baker
- Cynoglossum montanum L.
- Cynoglossum nebrodense Guss.
- Cynoglossum novaguineense Riedl
- Cynoglossum obtusicalyx Retief & A.E.van Wyk
- Cynoglossum occidentale A.Gray
- Cynoglossum officinale L. – ostrzeń pospolity
- Cynoglossum paniculatum Poepp.
- Cynoglossum papuanum Schltr. ex O.Brand
- Cynoglossum pringlei Greenm.
- Cynoglossum rochelia A.DC.
- Cynoglossum sabirense (R.R.Mill & A.G.Mill.) J.R.I.Wood
- Cynoglossum semnanicum Khat.
- Cynoglossum seravschanicum (B.Fedtsch.) Popov
- Cynoglossum spelaeum Hilliard & B.L.Burtt
- Cynoglossum stewartii Kazmi
- Cynoglossum suaveolens R.Br.
- Cynoglossum timorense Riedl
- Cynoglossum trianaeum Wedd.
- Cynoglossum triste Diels
- Cynoglossum trollii Melch.
- Cynoglossum tsaratananense J.S.Mill.
- Cynoglossum ukaguruense Verdc.
- Cynoglossum vanense Sutorý
- Cynoglossum velebeticum K.Malý
- Cynoglossum virginianum L.
- Cynoglossum viridiflorum Pall. ex Lehm.
- Cynoglossum wallichii G.Don
- Cynoglossum wildii E.S.Martins
- Cynoglossum yemenense (R.R.Mill & A.G.Mill.) Verdc.
- Cynoglossum zeylanicum (Vahl) Brand
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Michael A. Ruggiero i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
- ↑ Peter F. Stevens, Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2010-03-22] (ang.).
- ↑ Index Nominum Genericorum. [dostęp 2009-01-28].
- ↑ a b c d e f g h i j Roger Philips, Martyn Rix: The Botanical Garden. Vol. 2. Perennials and annuals. London: Macmillan, 2002, s. 245. ISBN 0-333-74890-5.
- ↑ a b c d e f Cynoglossum Linnaeus. [w:] Flora of China [on-line]. eFloras.org. [dostęp 2019-01-10].
- ↑ a b Cynoglossum. [w:] The Plant List. Version 1.1 [on-line]. [dostęp 2019-01-10].
- ↑ Geoffrey Burnie i inni, Botanica. Ilustrowana, w alfabetycznym układzie, opisuje ponad 10 000 roślin ogrodowych, Niemcy: Könemann, Tandem Verlag GmbH, 2005, ISBN 3-8331-1916-0, OCLC 271991134.
- ↑ a b Zbigniew Mirek i inni, Vascular plants of Poland. An annotated checklist, Kraków: W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, 2020, s. 67, ISBN 978-83-62975-45-7.
- ↑ David J. Mabberley, Mabberley’s Plant-Book, Cambridge: Cambridge University Press, 2017, s. 266, DOI: 10.1017/9781316335581, ISBN 978-1-107-11502-6, OCLC 982092200.
- ↑ Genus: Cynoglossum L.. [w:] Germplasm Resources Information Network (GRIN-Taxonomy) [on-line]. USDA, Agricultural Research Service, National Plant Germplasm System. [dostęp 2019-01-10].
Identyfikatory zewnętrzne: