Płonniki
 Płonnik pospolity | |
| Systematyka[1][2] | |
| Domena | |
|---|---|
| Królestwo | |
| Podkrólestwo | |
| Nadgromada | |
| Gromada | |
| Klasa |
płonniki |
| Nazwa systematyczna | |
| Polytrichopsida | |
Płonniki (Polytrichopsida) – klasa roślin należąca do gromady mchów, obejmująca gatunki charakteryzujące się wysokim stopniem organizacji gametofitów.
Morfologia[edytuj | edytuj kod]
- Splątek
- Drobny[3], w postaci silnie rozgałęziających się nici rozwijających się na powierzchni gleby. Nici zróżnicowane są na asymilacyjne zwane chloronemą i te, z których wyrastają łodyżki gametofitów, zwane kaulonemą. Z nici kontaktujących się z podłożem wyrastają chwytniki. Splątek często zachowuje się nawet po rozwinięciu się łodyżek gametofitów[4].
- Gametofit
- Rośliny osiągające znaczne jak na mchy rozmiary, w przypadku dousonii Dawsonia osiągające 60 cm[4]. Ich łodyżki są wzniesione i ulistnione, czasem też poza tym także bezlistne i płożące. Przez środek łodyżek przebiega wiązka przewodząca z hydroidami i leptoidami, w przypadku łodyżek bezlistnych wiązka otoczona jest cylindrem komórek przypominających endodermę. Rozgałęzienia wiązki przewodzącej wnikają do listków łącząc się z żebrami (wyjątek wśród mchów). Listki posiadają pochwiastą nasadę, a na górnej (doosiowej) powierzchni pokryte są wzdłuż blaszkowatymi wyrostkami (tzw. lamellami) tworzonymi przez komórki z licznymi chloroplastami[4].
- Rośliny są dwupienne[3]. Gametangia, czyli plemnie i rodnie, powstają w odrębnych skupieniach. Perygonia, czyli skupienia plemni, wsparte są listkami większymi od innych, o zachodzących na siebie brzegach. Nadają one perygoniom kształt miseczki. W czasie deszczu krople wody uderzające w perygonia wyrzucają plemniki lub całe plemnie ułatwiając zapłodnienie. Skupienia rodni zwane są perychecjami, a liście je wspierające nazywa się perychecjalnymi. W skupieniach plemni i rodni często występują między gametangiami także płonne, nitkowate wstawki zwane parafizami[4].
- Sporofit
- Składa się z długiej sety, o budowie wewnętrznej podobnej do łodyżki gametofitu, oraz zarodni przykrytej okazałym czepkiem[4]. Zarodnia jest walcowata, od 2- do 6-kanciastej[3]. Perystom (ozębnia) jest typu komórkozębnego i składa się z 32 lub 64 ząbków (rzadko innej ich liczby). Czepek gęsto pokryty jest długimi włoskami[4].
Systematyka[edytuj | edytuj kod]
- Pozycja systematyczna płonników na drzewie filogenetycznym mchów[5]
| mchy |
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
- Systemetyka płonników
Płonniki Polytrichopsida są jedną z 8 klas wyróżnianych w obrębie współczesnych mchów Bryophyta[5][2]. W obrębie gromady zajmują pozycję siostrzaną względem Tetraphidopsida, a bazalną grupą dla tej pary jest monotypowa klasa Oedipodiopsida[5]. W części systemów klasyfikacyjnych ranga klas dla tych taksonów jest utrzymana[5][1] i wówczas wąsko ujmowana klasa płonników jest monotypowa i dzieli się następująco[5][1]:
klasa Polytrichopsida Doweld – płonniki
- rząd Polytrichales M. Fleisch. – płonnikowce
- rodzina Polytrichaceae Schwägr. – płonnikowate
Cała wymieniona wyżej grupa blisko spokrewnionych mchów bywa łączona w szeroko ujmowaną klasę Polytrichopsida i wówczas jej klasyfikacja wygląda następująco:
klasa Polytrichopsida Doweld – płonniki
- rząd Oedipodiales Goffinet & W. R. Buck
- rodzina Oedipodiaceae Schimp.
- rząd Tetraphidales M. Fleisch. – czterozębowce
- rodzina Tetraphidaceae Schimp. – czterozębowate
- rząd Polytrichales M. Fleisch. – płonnikowce
- rodzina Polytrichaceae Schwägr. – płonnikowate
Jeszcze na początku XXI wieku do klasy też włączano rząd bezlistowców Buxbaumiales[6], współcześnie zajmujących pozycję bazalną w obrębie prątników Bryopsida[5][2].
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ a b c Michael A. Ruggiero i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2021-03-26] (ang.).
- ↑ a b c B. Goffinet, W.R. Buck, Classification of the Bryophyta, University of Connecticut, 2008– [dostęp 2021-03-26] (ang.).
- ↑ a b c Jadwiga Mickiewicz, Dygna Sobotka: Zarys briologii. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1973, s. 104.
- ↑ a b c d e f Alicja Szweykowska, Systematyka, Jerzy Szweykowski (red.), wyd. 8, Warszawa: Wydaw. Naukowe PWN, 2003, s. 203–204, ISBN 83-01-13945-5.
- ↑ a b c d e f Yang Liu i inni, Resolution of the ordinal phylogeny of mosses using targeted exons from organellar and nuclear genomes, „Nature Communications”, 10 (1), 2019, s. 1485, DOI: 10.1038/s41467-019-09454-w, PMID: 30940807, PMCID: PMC6445109 [dostęp 2021-04-01] (ang.).
- ↑ Ryszard Ochyra, Jan Żarnowiec, Halina Bednarek-Ochyra: Census Catalogue of Polish Mosses. Kraków: Polish Academy of Sciences, Institute of Botany, 2003, s. 16-17. ISBN 83-85444-84-X.