Paśnik pałączasty
| Plagionotus arcuatus | |||
| (Linnaeus, 1758) | |||
_(4012105090).jpg)
| |||
| Systematyka | |||
| Domena | |||
|---|---|---|---|
| Królestwo | |||
| Typ | |||
| Gromada | |||
| Rząd | |||
| Podrząd | |||
| Rodzina | |||
| Podrodzina | |||
| Rodzaj | |||
| Gatunek |
paśnik pałączasty | ||
| Synonimy | |||
| |||
Paśnik pałączasty[1], biegowiec łucznik[2] (Plagionotus arcuatus) – gatunek chrząszcza z rodziny kózkowatych i podrodziny kózkowych (Cerambycinae).
Taksonomia[edytuj | edytuj kod]
Gatunek ten opisany został w 1758 roku przez Karola Linneusza jako Leptura arcuata[3]. Wyróżnia się w jego obrębie 5 podgatunków[4]:
- Plagionotus arcuatus arcuatus (Linnaeus, 1758)
- Plagionotus arcuatus ghidottii Pesarini & Sabbadini, 2011
- Plagionotus arcuatus kirgizicus Lazarev, 2010
- Plagionotus arcuatus lugubris (Ménétriés, 1832)
- Plagionotus arcuatus multiinterruptus Pic, 1933
Opis[edytuj | edytuj kod]
Chrząszcz o ciele długości od 6[5][6] lub 9 do 18[7] lub 20 mm[5][6]. Ubarwiony jest czarno z jasnożółtymi przepaskami i plamami różnego kształtu[8] oraz czerwonożółtymi czułkami i odnóżami[6], który to wzór upodabniają go do osy[5]. Jasnożółta przepaska przy tylnej krawędzi głowy jest wąska, nieprzerwana i pośrodku wygięta w przód[8][7]. Przedplecze jest kulistawe, silnie wyokrąglone na bokach, poprzeczne i niemal tak szerokie jak pokrywy. Wzór na przedpleczu jest mniej rozległy niż u paśnika niszczyciela[6]. Obejmuje on żółtą krawędź przednią i przepaską poprzeczną przez środek, która jest rozerwana na dwa łukowate paski po bokach[8][7]. Tarczka jest jasnożółta, zaś nasada pokryw przy niej czarna. Na pokrywach żółte przepaski, z których dwie znajdują się w wierzchołkowej ⅓ ich długości[7]. Dwie początkowe przepaski pokryw są pośrodku przerwane, a pomiędzy nimi leży para żółtych plamek[8]. Wierzchołek pokryw jest zaokrąglony, w przeciwieństwie do p. niszczyciela. Wszystkie uda mają długie i odstające włoski na spodniej stronie, co odróżnia ten gatunek od paśnika ziołowego, u którego takie włoski mają tylko uda przedniej pary[6]. Uda odnóży przedniej i środkowej pary mają brązowe podbarwienie[8]. U samców golenie odnóży tylnej pary są nieco zakrzywione[9].
Larwa osiąga do 26 mm długości ciała przy przedtułowiu szerokości do 6 mm. Ubarwiona jest cytrynowo. Kształt ciała jest spłaszczony na przedzie, a w tyle wyższy niż szeroki. Głowę cechują: ciemnobrunatna i bruzdkowana warga górna i wystające poza przedni brzeg nadustka czułki. Żuwaczki są na zewnętrznych powierzchniach gładkie, pozbawione żłobień[8], co odróżnia je od tych u larwy p. niszczyciela[10]. Przód przedplecza jest pomarszczony, dołkowany i ma cztery plamy żółtej barwy. Jego tył zaopatrzony jest w parę półokrągłych, złączonych pośrodku żeberek, pomiędzy którymi oskórek jest wzdłużnie pobrużdżony. Na każdej poduszce ruchowej obecne są: 1 bruzdka podłużna, 2 ukośne i 1–2 poprzeczne[8].
Biologia i ekologia[edytuj | edytuj kod]
Jest ksylofagiem. Zamieszkuje lasy i zadrzewienia liściaste i mieszane z dużym udziałem dębów, będących jego głównymi roślinami żywicielskimi[5][8]. Rzadziej opada drewno buków, grabów, jesionów, lip lub wierzb[11][8]. Wybiera drzewa osłabione lub niedawno obumarłe, stojące lub zwalone. Często opada nieokorowane drewno sągowe[8].
Cykl rozwojowy jest zwykle jednoroczny, ale w drewnie przesuszonym wydłużać się może do dwóch lat[11][5][8]. Owady dorosłe według różnych źródeł są aktywne od maja do lipca[6] lub sierpnia. Obserwuje się je na roślinach lęgowych, zwłaszcza w dni słoneczne. Samica składa jaja w szczeliny kory[5][8]. Żerowanie larwy odbywa się najpierw pod korą, drewno naruszając tylko do 3 mm głębokości. Drążony przez nią chodnik jest płaski, ma do 10 mm szerokości i zapełniają go odchody i mączka z kory. Na materiale stojącym przebieg chodnika jest niemal pionowy, natomiast na leżaninie bywa różnorodny. Kolebka poczwarkowa tworzona jest w drugiej połowie lata[8] w drewnie na głębokości 2–4 cm[5][11][8], a prowadzi do niej owalny w przekroju chodnik o średnicy osiągającej 9 mm. Wiosną następuje przepoczwarczenie, przy czym stadium poczwarki trwa około trzech tygodni. Dorosły chrząszczy wygryza się tworem wylotowym o długości 9 i szerokości 6 mm[8].
Rozprzestrzenienie[edytuj | edytuj kod]
Owad o rozsiedleniu zachodniopalearktycznym[8]. Zasiedla większą część Europy, Ural Południowy, Turcję, Syrię, Kaukaz, Armenię, północy Iran, Turkmenistan, Algierię i Maroko[5][11][9].
Zobacz też[edytuj | edytuj kod]
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Jacek Kurzawa: Polskie nazwy kózkowatych. [dostęp 2015-12-24].
- ↑ Jacek Stocki: Drzewa liściaste i owady na nich żerujące. Warszawa: Multico Oficyna Wydawnicza, 2001, s. 66.
- ↑ C. Linnaeus, Systema Naturae per regna tria naturæ, secundum classes, ordines, genera, species, cum characteribus, differentiis, synonymis, locis, Tomus I. Editio decima, reformata, Holmiæ 1758, s. 1–824, DOI: 10.5962/bhl.title.542.
- ↑ Plagionotus. [w:] BioLib.cz [on-line]. [dostęp 2019-06-27].
- ↑ a b c d e f g h Jiří Zahradník: Przewodnik: Kózkowate. Warszawa: Multico, 2001, s. 86.
- ↑ a b c d e f Karl Wilhelm Harde: Familie Cerambycidae, Bockkäfer. W: Die Käfer Mitteleuropeas Band 9: Cermabycidae, Chrysomelidae. Heinz Freude, Karl Wilhelm Harde, Gustav Adolf Loshe (red.). Krefeld: Goecke & Evers Verlag, 1966, s. 65-66.
- ↑ a b c d E. A. J. Duffy: Handbooks for the Identification of British Insects Vol. 5 Part 12. Coleoptera (Cerambycidae). Royal Entomological Society of London, 1952, s. 12–13.
- ↑ a b c d e f g h i j k l m n o p Plagionotus arcuatus (Linnaeus, 1758). [w:] Przyroda Świętokrzyska [on-line]. [dostęp 2019-06-27]. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-10-27)].
- ↑ a b Hüseyin Özdikmen, Semra Turgut. A short review on the genus Plagionotus Mulsant, 1842 (Coleoptera: Cerambycidae: Cerambycinae). „Munis Entomology & Zoology”. 4 (2), s. 457–469, 2009.
- ↑ Plagionotus detritus (Linnaeus, 1758). [w:] Przyroda Świętokrzyska [on-line]. [dostęp 2019-06-27]. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-10-28)].
- ↑ a b c d B. Burakowski, M. Mroczkowski, J. Stefańska. Chrząszcze – Coleoptera. Cerambycidae i Bruchidae. „Katalog Fauny Polski”. XXIII (15), 1990.
