Kleiner Panzerbefehlswagen
 Kl Panzerbefehlswagen na podwoziu Panzer I Ausf. B, front wschodni, czerwiec 1941 | |
| Dane podstawowe | |
| Państwo | |
|---|---|
| Producent |
Krupp-Grusonwerk AG (prototyp) |
| Typ pojazdu |
czołg dowodzenia |
| Trakcja |
gąsienicowa |
| Załoga |
3 ludzi kierowca-mechanik, dowódca strzelec, radiotegrafista |
| Historia | |
| Prototypy | |
| Produkcja | |
| Wycofanie | |
| Egzemplarze |
16 szt. na podw. Kpfw I Ausf. A |
| Dane techniczne | |
| Silnik |
6-cylindrowy, gaźnikowy, chłodzony cieczą silnik rzędowy typu Maybach NL 38TR o pojemności 3791 cm³ i mocy 73,6 kW (100 KM) przy 3000 obr./min |
| Transmisja |
mechaniczna |
| Poj. zb. paliwa |
146 l. |
| Pancerz |
spawany i nitowany z płyt walcowanych, stalowych, |
| Długość |
4,42 m |
| Szerokość |
2,06 m |
| Wysokość |
1,99 m |
| Prześwit |
0,29 m |
| Masa |
5,88 t (całkowita) |
| Moc jedn. |
17 KM/t |
| Nacisk jedn. |
0,43 kg/cm² |
| Osiągi | |
| Prędkość |
maks. 40 km/h (na drodze), 12 km/h (w terenie) |
| Zasięg pojazdu |
170 km (na drodze) |
| Pokonywanie przeszkód | |
| Brody (głęb.) |
0,58 m |
| Rowy (szer.) |
1,4 m |
| Ściany (wys.) |
0,36 m |
| Kąt podjazdu |
30° |
| Przechył boczny |
58% |
| Dane operacyjne | |
| Uzbrojenie | |
| 1 x karabin maszynowy MG 13 lub MG 34 kal. 7,92 mm (zapas amunicji – 900 szt.) | |
| Wyposażenie | |
| radiostacje Fu2 oraz Fu6 później Fu8 (wymieniono w kilkudziesięciu wozach) | |
| Użytkownicy | |
| Niemcy, Węgry, Hiszpania | |
.jpeg)
Kleiner PzBfWg na podwoziu czołgu PzKpfw I Ausf. B
Kleiner Panzerbefehlswagen (Kl PzBfWg, Sd.Kfz. 265) – pierwszy niemiecki czołg dowodzenia zaprojektowany i zbudowany w okresie poprzedzającym II wojnę światową, a następnie używany bojowo w początkowym okresie wojny.
Historia[edytuj | edytuj kod]
W celu zapewnienia właściwej koordynacji działań oddziałów pancernych, niemieckie władze wojskowe postanowiły zbudować nowy rodzaj pojazdu pancernego, przeznaczonego specjalnie do dowodzenia formacjami pancernymi na polu walki.
Projekt wozu wykonały w 1935 roku zakłady koncernu Kruppa, a pod koniec tegoż roku gotowy był już prototyp. Wóz wykonano na podwoziu czołgu Panzerkampfwagen I Ausf. A, otrzymał on oznaczenie 1 Kl A.
Szybko też przystąpiono do produkcji seryjnej, bo już w roku następnym. Produkowany pojazd otrzymał nazwę Kleiner Panzerbefehlswagen (Kl PzBfWg), wytwarzanie rozpoczęły zakłady Daimler-Benz. Ogółem wyprodukowano 200 wozów (według niektórych źródeł 190), z czego pierwszych 16 na podwoziu czołgu PzKpfw I Ausf. A (analogicznie, według niektórych źródeł jedynie 6), kolejne na podwoziu czołgu PzKpfw I Ausf. B. Druga wersja była wytwarzana w dwóch odmianach, 2 Kl B oraz 3 Kl B. Produkcję zakończono w roku 1938.
Konstrukcja[edytuj | edytuj kod]
Czołg zamiast wieży posiadał specjalnie skonstruowaną nadbudowę w formie prostopadłościanu o nachylonych ścianach bocznych, stanowiącą pomieszczenie dla członków załogi, był o 25 cm. wyższy od typowego PzKpfw I. Dzięki temu uzyskano dodatkową przestrzeń dla dowódcy formacji pancernej, stolika do pracy z mapami oraz dodatkowej radiostacji FuG6 (czołgi PzKpfw I posiadały radiostację FuG2, mniejszego zasięgu, natomiast wóz dowodzenia obie). Wejście do czołgu znajdowało się po lewej stronie nadbudówki w postaci dwu-skrzydłowych drzwiczek ze szczeliną obserwacyjną w lewym skrzydle.
Pierwsze wozy nie posiadały uzbrojenia, natomiast odmiany 2 Kl B oraz 3 Kl B już tak, w postaci karabinu maszynowego MG 13 lub MG 34 zamontowanego na płycie przedniej nadbudowy, w jarzmie kulistym. Na czołgu montowano dodatkowo sporych rozmiarów antenę ramową (patrz zdjęcie).
Zastosowany w prototypie silnik Kruppa zamieniono na konstrukcję Maybacha, co zresztą tyczyło i pozostałych czołgów PzKpfw I produkowanych w tym okresie. Odmiana 3 Kl B różniła się od 2 Kl B nieco grubszym pancerzem (według niektórych źródeł, pancerz pogrubiono dopiero po walkach w Polsce[1]). Grubość pancerza wersji podstawowej przodu, boków oraz tyłu wynosiła 13 mm, góry 8 mm, a spodu 6 mm. Nachylenie płyt pancernych wynosiło od 20° (tył) do 25° (przód i boki). Pogrubiono pancerz przedni przez dodanie płyt pancernych grubości 15 mm na kadłubie i nadbudówce, a 12 mm na pochylonym pancerzu przednim[2].
Użycie bojowe[edytuj | edytuj kod]
W latach 1936–1940 czołgi dowodzenia Kleiner Panzerbefehlswagen stanowiły podstawowe wyposażenie dywizji pancernych i lekkich, na wszystkich szczeblach, począwszy od kompanii, a na dywizji skończywszy, a także w samodzielnych batalionach pancernych.
Pierwszy chrzest bojowy czołgi dowodzenia przeszły podczas wojny domowej w Hiszpanii, gdzie parę z nich wchodziło w skład Legionu Condor (odmiana 1 Kl A). Czołgi Kl PzBfWg wzięły następnie udział w kampanii wrześniowej w 1939 roku, służąc praktycznie we wszystkich jednostkach pancernych Wehrmachtu. Po zakończeniu walk, nieznaną liczbę tych czołgów przebudowano na ambulanse pancerne – Sanitatskraftwagen I. Dalej, wozy w liczbie 96 szt. wzięły udział w kampanii francuskiej w 1940 roku, walcząc również na terenie Belgii i Holandii. Część czołgów brała następnie udział w walkach w Afryce Północnej i na Bałkanach w 1941 roku. Kl PzBfWg pojawiły się i w Operacji Barbarossa, były jednak stopniowo wypierane przez kolejne, silniejsze konstrukcje.
W 1942 roku zostały praktycznie wycofane z linii (w ostatnich miesiącach występowały jedynie na wyższych szczeblach dowodzenia), później służyły głównie jako wozy szkolne i w tej roli pozostały do końca wojny. Niewielką liczbę maszyn używały jednostki artylerii.
Kilka sztuk czołgów sprzedano lub przekazano armii hiszpańskiej gen. Francisco Franco (4-10). Nieznana też liczba Kl PzBfWg została sprzedana armii węgierskiej.
Zachowane egzemplarze[edytuj | edytuj kod]
Do naszych czasów zachował się egzemplarz z 1. batalionu 21 Dywizji Pancernej, zdobyty w Afryce Północnej. Można go oglądać w muzeum czołgów w Dorset (Bovington Tank Museum) w Wielkiej Brytanii.
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ P. Chamberlain, H.L. Doyle: Encyclopedia of German tanks of World War Two. Londyn: Weidenfeld & Nicolson, 1993, s. 54. ISBN 18-54092-14-6 (ang.).
- ↑ Wyj. nazewnictwa, patrz rys.: Poszczególne elementy budowy czołgu, na: Czołg.
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- Zbigniew Lalak, Dariusz Jędrzejewski: Niemiecka broń pancerna 1939–1945, Wydawnictwo Lampart, Warszawa 1997, ISBN 83-86776-36-6.
- Igor Witkowski, Broń pancerna III Rzeszy, t. 2, Warszawa: Wydawnictwo WIS-2, 2008, ISBN 978-83-88259-43-2, OCLC 297769965.
- Mariusz Skotnicki: Sd. Kfz. 265 Pierwszy czołg dowodzenia Wehrmachtu, „Poligon”, nr 4/2008, ISSN 1895-3344, INDEX 210455
- Grzegorz Jasiński: Narodziny hiszpańskiej broni pancernej (cz. III), „Poligon”, nr 3/2009, ISSN 1895-3344, INDEX 210455
- Peter Chamberlain, Hilary L. Doyle (red. tech. Thomas L. Jentz): Encyclopedia of German tanks of World War Two, Weidenfeld & Nicolson, Londyn 1993, ISBN 18-54092-14-6.
- Wrzesień 1939 numer 4 – Sdkfz 265 Panzerbefehlswagen
Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]
- SdKfz 265 Kleine Panzerbefehlswagen (KlPzBfWg) [online], czolgiem.com [zarchiwizowane z adresu 2010-11-21].
- Panzerkampfwagen I [online], Achtung Panzer! [zarchiwizowane z adresu 2016-03-13] (ang.).
- Kleine Panzerbefehlswagen [online], American Fighting Vehicle Database [zarchiwizowane z adresu 2013-01-10] (ang.).
- Kleiner Panzerbefehlswagen [online], Tanks of World War II [zarchiwizowane z adresu 2014-07-28] (ang.).
- Germany’s Kleine Panzerbefehlswagen, SdKfz 265 [online], wwiivehicles.com [zarchiwizowane z adresu 2013-03-13] (ang.).