Parafia Ewangelicko-Augsburska w Kłodzku

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Parafia Ewangelicko-Augsburska
Ilustracja
Dom parafialny
Państwo

 Polska

Siedziba

Kłodzko

Adres

ul. Kolejowa 2, 57-300 Kłodzko

Wyznanie

luteranizm

Kościół

Ewangelicko-Augsburski w RP

Diecezja

wrocławska

Kościół

Kaplica ewangelicka w Kłodzku

Filie

Kudowa-Zdrój
Opolnica
Ząbkowice Śląskie

Proboszcz

ks. Robert Sitarek, administrator

Położenie na mapie Kłodzka
Mapa konturowa Kłodzka, blisko centrum u góry znajduje się punkt z opisem „Parafia Ewangelicko-Augsburska”
Położenie na mapie Polski
Mapa konturowa Polski, na dole po lewej znajduje się punkt z opisem „Parafia Ewangelicko-Augsburska”
Położenie na mapie województwa dolnośląskiego
Mapa konturowa województwa dolnośląskiego, na dole nieco na prawo znajduje się punkt z opisem „Parafia Ewangelicko-Augsburska”
Położenie na mapie powiatu kłodzkiego
Mapa konturowa powiatu kłodzkiego, w centrum znajduje się punkt z opisem „Parafia Ewangelicko-Augsburska”
Ziemia50°26′32,567″N 16°39′27,971″E/50,442380 16,657770
Strona internetowa
Kościół Chrystusa Pana w Kudowie-Zdroju

Parafia Ewangelicko-Augsburska w Kłodzkuparafia w Kłodzku, należąca do diecezji wrocławskiej. Mieści się przy ulicy Kolejowej[1].

Kaplica w Kłodzku[edytuj | edytuj kod]

Dzisiejsza parafia Kłodzko obejmuje swoim zasięgiem teren dawnego hrabstwa kłodzkiego oraz południową część Dolnego Śląska. Pierwsze nabożeństwo luterańskie odprawiono w Kłodzku w 1531. Od 1562 luteranie stanowili tu większość i przejęli kościół parafialny. Specyficzne położenie tego regionu, oddalenie od centrów władzy, górzysty i lesisty teren sprzyjał również ukrywaniu się zwolenników różnych „nowinek”, szczególnie husyckich. Szybko stali się oni wyznawcami schwenkfeldyzmu (Kaspar Schwenkfeld do luteranizmu włączył szeroki program społeczny), niekiedy ogarniającego całą populację niektórych miasteczek. Radykalizm społeczny spowodował równoczesne wystąpienie przeciwko nim zarówno katolików, jak i protestantów. Rozproszeni i ukrywający się członkowie tej społeczności w 1734 wyemigrowali do Ameryki, gdzie praktykują do dzisiaj[2].

Cesarska komisja powołana w 1558 w celu zbadania stanu duchowieństwa w hrabstwie kłodzkim, nienależącym wówczas politycznie do Śląska, stwierdziła, iż na 28 egzaminowanych przez nią duchownych, tylko 4 można było uznać za katolickich, a z tych i tak 2 jest żonatych. W końcu XVI w. w Kłodzku pozostali już tylko nieliczni katolicy. Nowa liturgia promieniowała na całą ziemię kłodzką, w której działało aż 81 kościołów ewangelickich. Na początku XVII wieku w hrabstwie kłodzkim ostało się jedynie 11 kościołów katolickich (wkrótce tylko jeden)[potrzebny przypis].

Duży wpływ na dzisiejszą strukturę wyznaniową ziemi kłodzkiej miała defenestracja urzędników cesarskich w Pradze wywołując pustoszącą wojnę trzydziestoletnią. W obliczu zagrożenia dla Czechów i protestantyzmu na pomoc ruszyli najsilniej z nim związani mieszkańcy okolic Kłodzka – nie tylko prawie komplet rycerstwa, lecz również liczne chłopstwo, a nawet mieszczanie. W bitwie pod Białą Górą (1620) przegraną przez wojska czesko-protestanckie – wyginęła najsilniejsza warstwa społeczna – szlachta i wolni sołtysi. Reszta uciekła przed represjami zwycięskiego obozu. Mimo to, protestanckie mieszczaństwo i załoga kłodzkiego zamku pod dowództwem hr. Bernarda von Thurna z powodzeniem bronili się przed dziesięciokrotnie silniejszymi wojskami cesarskimi dowodzonymi przez hr. von Lichtensteina aż do 1622 roku, czyli najdłużej na ziemiach Habsburgów. Miasto było bombardowane. Według niektórych źródeł zniszczono wówczas 900 domów (prawdopodobnie jest to liczba nieco przesadzona). Cesarz Ferdynand II, mimo potwierdzenia Listu majestatycznego jako prawa obejmującego cały Śląsk, nakazał jednak w dobrach królewskich oraz katolickich takie postępowanie, jakby przestał on obowiązywać. Na pierwszy ogień poszło hrabstwo kłodzkie jako leżące przy granicy Śląska. W 1623 r. zostało ono przekazane biskupowi wrocławskiemu i z jego to zarządzeń nastąpiła przymusowa rekatolicyzacja wszystkich podległych mieszkańców. Wydalono wtedy 120 duchownych i nauczycieli ewangelickich, odebrano kościoły i szkoły, urzędy obsadzono katolikami oraz dokonano masowej konfiskaty majątków szlachty protestanckiej, a warunkiem zwrotu było przyjęcie wiary katolickiej. To wraz z napływem obcego osadnictwa i umiejętną akcją propagandową (ośrodki pielgrzymkowe) niemal całkowicie usunęło ewangelicyzm z tej ziemi. Nie zmieniło tego nawet długie przebywanie w protestanckiej prowincji śląskiej. We wrześniu 1939 r. ewangelicy stanowili zaledwie 11% ludności okręgu kłodzkiego[potrzebny przypis].

Do 1945 r. luteranie w Kłodzku posiadali własną świątynię, był nią obecny kościół św. Jerzego i św. Wojciecha. Obecnie do celów kultowych wykorzystywana jest sala zboru w murowanym budynku z początku XX w. byłego oddziału terenowego Śląskiego Ewangelickiego Towarzystwa Prasowego przy ulicy Kolejowej 2[3].

Kościół Chrystusa Pana w Kudowie[edytuj | edytuj kod]

Do czasów pruskich hrabstwo kłodzkie stanowiło odrębną od Śląska jednostkę administracyjną, podporządkowaną bezpośrednio Koronie czeskiej, czyli królowi czeskiemu, bywającemu również cesarzem. Przekazanie (na drodze sprzedaży) starostwa arcybiskupowi salzburskiemu Ernestowi Habsburgowi w 1548 r. zainicjowało ostry kurs kontrreformacyjny. W jego ramach przeprowadzono m.in. egzamin z prawomyślności, w wyniku czego większość duchownych protestanckich musiała opuścić tę ziemię. Śmierć arcybiskupa w 1560 roku przerwała takie działania do okresu po bitwie pod Białą Górą[potrzebny przypis].

Za sprawą Braci Czeskich (Kościół reformowany) Kudowa była protestancką enklawą w katolickim hrabstwie kłodzkim. Z woli króla Prus Fryderyka Wilhelma II (reformowany) w Pstrążnej (centrum mniejszości czeskiej) miał powstać kościół. Ostatecznie barokowy kościół pw. Chrystusa Pana powstał w Kudowie na ówczesnym Wzgórzu Zamkowym (obecnie Parkowym). Kościół ten, zwany niekiedy „Kaplicą husycką” powstał w 1797. Do 1811 roku służył reformowanym oraz nielicznym luteranom, następnie tylko luteranom[potrzebny przypis].

Wyposażenie tego kościoła pochodzi z późniejszego okresu: eklektyczne organy firmy Schlag und Söhne ze Świdnicy (z 1874 i 1879), a od 1975 roku rokokowy ołtarz przeniesiony z nieczynnego kościoła w Unisławiu Śląskim k/Wałbrzycha.

Kościół Zbawiciela w Opolnicy[edytuj | edytuj kod]

W oddzielających Kotlinę Kłodzką od reszty Śląska Górach Bardzkich, na wysokim brzegu Nysy Kłodzkiej (ok. 2 km na SW od Barda) rozciąga się wieś Opolnica wzmiankowana już w 1290 r. jako Gerardestorph. Ta oraz późniejsze nazwy wsi (Villa Gerhardi, Gerersdorf, Giersdorf) prawdopodobnie pochodzą od imienia założyciela wsi – Gerharda. W pobliskim Bardzie od około 1110 r. znajdowała się słynąca łaskami figurka Matki Bożej Bardzkiej – najstarsza drewniana rzeźba romańska na Śląsku. Do Sanktuarium Matki Bożej Strażniczki Wiary w Bardzie Śląskim pielgrzymowano już w XIII wieku, a w XVII stuleciu przybywało tam 150 tysięcy osób rocznie. Mimo tak silnych wpływów katolickich Opolnica już od ok. 1530 roku była lokalnym ośrodkiem protestantyzmu, a luteranie wkrótce przejęli miejscowy kościół parafialny[potrzebny przypis].

W czasie wojny trzydziestoletniej (1618–1648), chcąc uniknąć pacyfikacji wsi przez polskich lisowczyków lub wojska austriackie (jak to miewało miejsce w większości osad Kotliny Kłodzkiej) mieszkańcy Opolnicy opuścili swoją wieś i schronili się w lesie, w Górach Bardzkich. Pomiędzy górami dzisiaj zwanymi Leszkiem (530 m n.p.m.), Klimkiem (530 m n.p.m.) i Kukułą (570 m n.p.m.) wybudowali nową osadę – „pustą wieś”. Stały tam domy, była też niewielka gospoda, a nawet obejścia z typowymi piwniczkami ziemnymi z murowanym wejściem. Szczątki tej osady odkryte zostały dopiero pod koniec XIX wieku. W 1653 roku miejscowy kościół siłą rekatolicyzowano. Po 50 latach, w 1708 roku kościół wrócił do ewangelików (był to jeden z nielicznych kościołów, które udało się odzyskać luteranom w wyniku konwencji altransztadzkiej). Kościół w Opolnicy pozostaje ewangelicki do dnia dzisiejszego[potrzebny przypis].

W latach 1864–1865 na miejscu starego ewangelicy wybudowali nowy luterański kościół pod wezwaniem Zbawiciela. Jest to budowla murowana, utrzymana w stylu neogotyckim. Wyposażenie kościoła pochodzi z czasów jego budowy: neogotycki ołtarz, ambona, chrzcielnica i neoklasycystyczne organy wykonane przez Gottfrieda Riemera z Brzegu[potrzebny przypis].

Obok kościoła znajduje się epitafium Otylii Marii Frost de domo Bormann (1820–1846) w Opolnicy. W Opolnicy znajduje się także cmentarz ewangelicki (pochówki odbywały się do lat 60. XX w.). Niestety został on prawie doszczętnie zdewastowany przez napływowych mieszkańców[potrzebny przypis].

Przed II wojną światową w Opolnicy działał ewangelicki dom wypoczynkowy dla diakonis, zwany domem Jadwigi. W późniejszym czasie dom funkcjonował jako Ośrodek Wypoczynkowy „Złota Jabłoń”.

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

  1. Luteranie.pl : Diecezje i parafie [online], old2020.luteranie.pl [dostęp 2023-02-04].
  2. Parafie | Diecezja Wrocławska Kościoła Ewangelicko-Augsburska w RP | Strona 3 [online] [dostęp 2023-02-04] (pol.).
  3. Historia Parafii | Parafia Ewangelicko-Augsburska w Kłodzku [online], klodzko.luteranie.pl [dostęp 2023-02-04].

Bibliografia[edytuj | edytuj kod]