Sorkołaz okularowy
| Parantechinus apicalis | |||
| J. E. Gray, 1842[1] | |||
_-_NHMI.jpg)
| |||
| Systematyka | |||
| Domena | |||
|---|---|---|---|
| Królestwo | |||
| Typ | |||
| Podtyp | |||
| Gromada | |||
| Podgromada | |||
| Nadrząd | |||
| Rząd | |||
| Rodzina | |||
| Podrodzina | |||
| Plemię | |||
| Rodzaj | |||
| Gatunek |
sorkołaz okularowy | ||
| Synonimy | |||
|
| |||
| Kategoria zagrożenia (CKGZ)[3] | |||
 | |||
Sorkołaz okularowy[4] (Parantechinus apicalis) – gatunek ssaka z podrodziny niełazów (Dasyurinae) w obrębie rodziny niełazowatych (Dasyuridae).
Taksonomia[edytuj | edytuj kod]
Gatunek po raz pierwszy zgodnie z zasadami nazewnictwa binominalnego opisał w 1842 roku angielski zoolog John Edward Gray nadając mu nazwę Phascogale apicalis[1]. Miejsce typowe to południowo-zachodnia Australia Zachodnia, Australia[5][6][7]. Jedyny przedstawiciel rodzaju sorkołaz[4] (Parantechinus) który zdefiniował w 1947 roku amerykański zoolo i botanik George Henry Hamilton Tate[2].
Rodzaj Parantechinus został utworzony, aby podkreślić odrębność P. apicalis, jednego z trzech gatunków, które pierwotnie zostały sklasyfikowane jako Phascogale na podstawie ich zredukowanych lub nieobecnych czwartych zębów przedtrzonowych (P4) zarówno w szczęce i żuchwie, i ich rozdętych trąbek słuchowych[2]. Później znaczenie zmienności w wielkości P4 zostało odrzucone, a Parantechinus został przeniesiony do Antechinus[8]. Analizy filogenetyczne oparte o dane allozymów potwierdziły, że P. apicalis jest bliżej spokrewniony z Dasyurus niż z Antechinus, wobec czego Parantechinus został ponownie wskrzeszony[9]. Analizy filogenetyczne z XXI wieku z wykorzystaniem mtDNA i nDNA wykazały, że P. apicalis, choć genetycznie odrębny, nie został konsekwentnie uznany za takson siostrzany do występujących na Nowej Gwinei Myoictis lub Dasykaluta rosamondae[10]; nie można jednak odrzucić siostrzanego pokrewieństwa P. apicalis i Pseudantechinus bilarni[6].
Autorzy Illustrated Checklist of the Mammals of the World uznają ten gatunek za monotypowy[6].
Etymologia[edytuj | edytuj kod]
- Parantechinus: gr. παρα para ‘blisko, obok’[11]; rodzaj Antechinus Macleay, 1841 (chutliwiec).
- apicalis: nowołac. apicalis ‘wierzchołkowy, z końcówką’, od łac. apex, apicis ‘punkt, koniec’[12].
Występowanie[edytuj | edytuj kod]
Sorkołaz okularowy występuje w południowo-zachodniej Australii, znany tylko z Fitzgerald River National Park w Australii Zachodniej oraz wysp Boullanger i Whitlock. Ssaka tego pomyślnie przeniesiono do proponowanych przez projekt Peniup rezerwatów przyrody: Parku Narodowego Stirling Range i na wyspie Escape Island w zachodniej Australii[13][5][6].
Morfologia[edytuj | edytuj kod]
Długość ciała (bez ogona) samic 14 cm, samców 14,5 cm, długość ogona samic 9,5 cm, samców 10,5–11,5 cm; masa ciała samic 40–73 g, samców 60–125 g[13][14].
Status zagrożenia[edytuj | edytuj kod]
W Czerwonej księdze gatunków zagrożonych Międzynarodowej Unii Ochrony Przyrody i Jej Zasobów został zaliczony do kategorii EN (ang. endangered „zagrożony”)[3].
Uwagi[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Kombinacja nazw
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ a b c J.E. Gray. A new species of Tapering-tailed Phascogale in the Collection of the British Museum. „The Annals and Magazine of Natural History”. 9 (60), s. 518, 1842. (ang.).
- ↑ a b c d G.H.H. Tate. On the anatomy and classification of the Dasyuridae (Marsupialia). „Bulletin of the American Museum of Natural History”. 9, s. 137, 1947. (ang.).
- ↑ a b A.A. Burbidge, J. Woinarski, Parantechinus apicalis, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species 2020, wersja 2020-2 [dostęp 2020-07-25] (ang.).
- ↑ a b W. Cichocki, A. Ważna, J. Cichocki, E. Rajska-Jurgiel, A. Jasiński & W. Bogdanowicz: Polskie nazewnictwo ssaków świata. Warszawa: Muzeum i Instytut Zoologii PAN, 2015, s. 7. ISBN 978-83-88147-15-9. (pol. • ang.).
- ↑ a b D.E. Wilson & D.M. Reeder (redaktorzy): Species Parantechinus apicalis. [w:] Mammal Species of the World. A Taxonomic and Geographic Reference (Wyd. 3) [on-line]. Johns Hopkins University Press, 2005. [dostęp 2020-07-25].
- ↑ a b c d C.J. Burgin, D.E. Wilson, R.A. Mittermeier, A.B. Rylands, T.E. Lacher & W. Sechrest: Illustrated Checklist of the Mammals of the World. Cz. 1: Monotremata to Rodentia. Barcelona: Lynx Edicions, 2020, s. 60. ISBN 978-84-16728-34-3. (ang.).
- ↑ N. Upham, C. Burgin, J. Widness, M. Becker, C. Parker, S. Liphardt, I. Rochon & D. Huckaby: Parantechinus apicalis (J. E. Gray, 1842). [w:] ASM Mammal Diversity Database (Version 1.11) [on-line]. American Society of Mammalogists. [dostęp 2023-07-24]. (ang.).
- ↑ W.D.L. Ride. Antechinus rosamondae, a New Species of Dasyurid Marsupial from the Pilbara District of Western Australia; with Remarks on the Classification of Antechinus. „The Western Australian Naturalist”. 9 (3), s. 62, 1964. (ang.).
- ↑ M. Archer: A review of the dasyurid (Marsupialia) fossil record, integration of data bearing on phylogenetic interpretation, and suprageneric classification. W: M. Archer (red.): Carnivorous Marsupials. Sydney: Royal Zoological Society of New South Wales, 1982, s. 397–443. (ang.).
- ↑ M. WesterMan, J. Young & C. Krajewski. Molecular relationships of species of Pseudantechinus, Parantechinus and Dasykaluta (Marsupialia: Dasyuridae). „Australian Mammalogy”. 29 (2), s. 201–212, 2007. DOI: 10.1071/AM07024. (ang.).
- ↑ Edmund C. Jaeger, Source-book of biological names and terms, wyd. 1, Springfield: Charles C. Thomas, 1944, s. 161, OCLC 637083062 (ang.).
- ↑ apicalis, [w:] The Key to Scientific Names, J.A. Jobling (red.), [w:] Birds of the World, S.M. Billerman et al. (red.), Cornell Lab of Ornithology, Ithaca [dostęp 2023-07-24] (ang.).
- ↑ a b A. Baker: Family Dasyuridae (Carnivorous Marsupials). W: D.E. Wilson & R.A. Mittermeier (redaktorzy): Handbook of the Mammals of the World. Cz. 5: Monotremes and Marsupials. Barcelona: Lynx Edicions, 2015, s. 292. ISBN 978-84-96553-99-6. (ang.).
- ↑ Class Mammalia. W: Lynx Nature Books (A. Monadjem (przedmowa) & C.J. Burgin (wstęp)): All the Mammals of the World. Barcelona: Lynx Edicions, 2023, s. 43. ISBN 978-84-16728-66-4. (ang.).