Park Decjusza

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Park Decjusza
Obiekt zabytkowy nr rej. A-131 z 15.08.1936[1]
Ilustracja
Państwo

 Polska

Województwo

 małopolskie

Miejscowość

Kraków

Dzielnica

Zwierzyniec

Powierzchnia

ok. 10[2] ha

Data założenia

ok. 1535 roku

Projektant

m.in. Jan Cini, Zenobiusz Zanotti

Położenie na mapie Krakowa
Mapa konturowa Krakowa, po lewej znajduje się punkt z opisem „Park Decjusza”
Położenie na mapie Polski
Mapa konturowa Polski, na dole znajduje się punkt z opisem „Park Decjusza”
Położenie na mapie województwa małopolskiego
Mapa konturowa województwa małopolskiego, blisko centrum na lewo u góry znajduje się punkt z opisem „Park Decjusza”
Ziemia50°03′55″N 19°52′20″E/50,065278 19,872222

Park Decjusza – park znajdujący się w Krakowie, na terenie Woli Justowskiej w Dzielnicy VII Zwierzyniec, pomiędzy ulicą Królowej Jadwigi a ulicą 28 Lipca 1943 roku.

Historia[edytuj | edytuj kod]

Park został założony ok. 1535 roku wraz z willą Decjusza jako miejsce wypoczynku sekretarza króla Zygmunta Starego, Justa Ludwika Decjusza. Projektem parku zajęli się włoscy architekci (m.in. Jan Cini, Zenobiusz Zanotti). W XVI wieku w części północnej posiadłości był to ogród włoski (wczesnorenesansowy), kwaterowy, tarasowy, z sześcioma średniej wielkości i dwoma mniejszymi kwaterami[3], ze stawami i rozlewiskami w dolinie Rudawy, z młynem i hamernią[4]. Ogród ulegał przekształceniom w czasie przebudowy wilii przez następnych właścicieli, przez ogród barokowy (francuski), po ogród angielski typu krajobrazowego w XIX wieku[3] wykorzystujący walory krajobrazowe otoczenia. Teren od wschodu, na osi widokowej w kierunku Wawelu, zajmowały klomby, pasmo drzew i figura św. Andrzeja. Od strony północnej między tarasem wilii i oficyną znajdowały się kamienne mury otaczające rozarium, połączone z domem gankiem podziemnym. Dalej na północ, na osi widokowej ku Bronowicom, powstała nowa, parkowa kompozycja. Występował tu swobodny układ ścieżek, które wiły się między klombami, zagajnikami, stawem oraz płynącym potokiem (obecnie okresowy)[4]. Wzdłuż potoku postawiono mur z łamanego kamienia wapiennego z przepustem, z beczkowym sklepieniem z cegły. Od strony zachodniej aleja prowadziła do Lasu Wolskiego i skałek rezerwatu Panieńskich Skał[4].

Park w drugiej połowie XIX wieku dalej był zmieniany, przesunięto drogę w miejsce obecnej ulicy 28 Lipca 1943 roku (wjazd do wilii od strony południowej), powstał też ogród zimowy od strony północnej[4]. W latach I wojny światowej wojska austriackie przejęły posiadłość na kwaterunek, co wiązało się z dewastacją wnętrza willi oraz doszło do wycinki większości drzew na potrzeby armii[4]. W 1918 roku, po śmierci Marcelego Czartoryskiego (syna Marceliny Czartoryskiej), ówczesnego właściciela posiadłości, willę z przeznaczeniem na pensjonat zakupiła Spółka Wola Justowska. Po zakończeniu działań wojennych podejmowała ona próby przywrócenia świetności tego miejsca, także na terenie parku[4].

Charakterystyka, stan obecny (2022)[edytuj | edytuj kod]

W latach 90. XX wieku i przejęciu obiektów przez Gminę Miejską Kraków podjęto działania rewaloryzacyjne i przywrócono dawny stan willi z czasów przebudowy realizowanej przez Marcelinę Czartoryską według projektu Tadeusza Stryjeńskiego. Rewaloryzacji poddano także oficynę zw. Domem Łaskiego (prace ukończono w 1998 roku)[4]. W 2000 roku wybudowana została nowa oficyna zwana Domem Erazma, którą przeznaczono na hotel. W 1995 roku Miasto Kraków przekazało willę Stowarzyszeniu Willa Decjusza. Do 2018 roku zielenią w parku zajmował się Zarząd Infrastruktury Komunalnej i Transportu w Krakowie, obecnie po przekształceniach Zarząd Zieleni Miejskiej[4][5].

Park zajmuje niecałe 10 ha powierzchni[2]. Drzewostan parku to zbiór kilkuset drzew różnego rodzaju i wielkości, osiem z nich jest wpisanych do rejestru pomników przyrody na terenie miasta Krakowa (stan na 2020 rok)[6]:

  • sosna wejmutka – 1997, obwód pnia 264 cm
  • jesion wyniosły – 1997, 385 cm
  • jesion wyniosły – 1997, 312 cm
  • buk pospolity odmiana purpurowa – 2003, 300 cm
  • wiąz szypułkowy – 2007, 434 cm
  • klon jawor – 2017, 351 cm
  • lipa drobnolistna – 2018, 303 cm
  • lipa drobnolistna – 2018, 408 cm.

Część drzewostanu nie wpisana do rejestru to pozostałość szpalerów lipowych lub grabowych. Występują tu także duże zespoły skrzydłorzecha kaukaskiego (30 sztuk przy Galerii Chromego i 6 sztuk przy Domu Łaskiego, które w pierśnicy mają 270 i 295 cm. W parku znajduje się również lipa szerokolistna odmiany strzępiastej, dwupniowa o obwodach 120 i 140 cm. Występują tu także krzewy: leszczyna, bez czarny, głóg, berberys, ligustr, jaśmin.
W murawie spotyka się wiosną zawilca gajowego i żółtego, konwalię majową, miodunkę, poziomkówkę indyjską.

Ptaki, które można zobaczyć w parku przylatują tu z pobliskiego Lasu Wolskiego. Są to: sroki, gawrony, kawki, wrony siwe, sójki, kosy, szpaki, dzięcioły zielone i duże, gołębie grzywacze, sikorki i wróble. Spotyka się tu także inne zwierzęta jak wiewiórki, kuny leśne, jeże, czasem lisy. One także przybywają do parku z Lasu Wolskiego.

Na terenie parku znajdują się:

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

  1. Rejestr zabytków nieruchomych – województwo małopolskie, Narodowy Instytut Dziedzictwa, 30 września 2023 [dostęp 2014-02-26].
  2. a b Parki 2020. [dostęp 2022-01-15].
  3. a b Pałace i wille podmiejskie Krakowa. Materiały sesji naukowej odbytej 24.04.2004 roku. Kraków: Towarzystwo Miłośników Historii i Zabytków Krakowa, 2007, ISBN 978-83-925149-4-7.
  4. a b c d e f g h Mieczysław Marek Stachura: Park Decjusza. Kraków: Ośrodek Kultury im. Cypriana Kamila Norwida, 2011, seria: Parki Krakowa; 10. ISBN 978-83-925921-7-4.
  5. Zarząd Infrastruktury Komunalnej i Transportu zakończył działalność. [dostęp 2022-01-07].
  6. Wykaz pomnikow przyrody na terenie miasta Krakowa 2020. [dostęp 2022-01-15].

Bibliografia[edytuj | edytuj kod]