Park Miejski w Tarnowskich Górach

Kopalnia rud ołowiu, srebra i cynku wraz z systemem gospodarowania wodami podziemnymi w Tarnowskich Górach^[a]
	Obiekt z listy światowego dziedzictwa UNESCO
	; Park miejski
Państwo	Polska
Typ	kulturowy
Spełniane kryterium	I, II, IV
Numer ref.	1539
Region	Europa i Ameryka Północna
	Historia wpisania na listę
Wpisanie na listę	2017; na 41. sesji
	Multimedia w Wikimedia Commons
	↑ Oficjalna nazwa wpisana na listę UNESCO ; ↑ Oficjalny podział dokonany przez UNESCO ;

Park Miejski w Tarnowskich Górach
	nr rej. A/483/2016 z 23 sierpnia 2016
	; Alejka w Parku Miejskim oraz altana „Grzybek”
Państwo	Polska
Województwo	śląskie
Miejscowość	Tarnowskie Góry
Dzielnica	Śródmieście-Centrum
Adres	między ul. Wyszyńskiego a ul. Bałtycką
Powierzchnia	21,5 ha
Data założenia	1903
Projektant	ogrodnik miejski P. Bernert
	Położenie na mapie Tarnowskich Gór Park Miejski
	Położenie na mapie Polski Park Miejski
	Położenie na mapie województwa śląskiego Park Miejski
	Położenie na mapie powiatu tarnogórskiego Park Miejski
	50°26′30,4″N 18°50′50,9″E/50,441778 18,847472
	Multimedia w Wikimedia Commons

Park Miejski w Tarnowskich Górach – położony na warpiach (pozostałościach po działających w XIX w. kopalniach rud) park w tarnogórskim Śródmieściu. Rośnie tu blisko 50 gatunków drzew i 10 gatunków krzewów. W większości rodzimego pochodzenia.

Wejście do parku zwieńcza grupa głazów narzutowych. Największy spośród nich jest pomnikiem przyrody. Jeden z głazów ma tablicę z wierszem miejscowego kronikarza Jana Nowaka z 1925 r. Wcześniej znajdował się na niej wiersz tarnogórskiego pocztyliona Hildebrandta.

Park został założony w 1903 staraniem proboszcza miejscowej parafii katolickiej – ks. Franciszka Kokota (Franz Kokott, zm. 1908)^[3], który to nabył grunt – oraz burmistrza miasta – Richarda Otte, który przystosował teren. Miejsce powstania parku to obszar silnie przekształcony w wyniku intensywnej eksploatacji górniczej na przestrzeni wieków (liczne hałdy, warpie)^[4].

Po 1910 zbudowano na terenie parku boisko sportowe, w 1918 założono Cmentarz Wojenny (Ehrenfriedhof) przeznaczony dla żołnierzy poległych w I wojnie światowej^[5], w 1928 – tor łyżwiarski, zaś w 1977 – górkę saneczkową z wyciągiem narciarskim (obecnie nieczynnym)^[4].

W parku znajdują się obiekty rekreacyjne: drewniana wieża widokowa, staw z fontanną, kawiarenka, korty tenisowe, górka saneczkowa, muszla koncertowa i pomniejsze. W zachodniej części Parku Miejskiego mieści się założony w 1918 Cmentarz Wojenny, na którym spoczywają żołnierze z I i II wojny światowej, a obok niego 10 kwietnia 2011 roku odsłonięty został pomnik upamiętniający ofiary katastrofy pod Smoleńskiem.

W październiku 2013 roku alejki w Parku Miejskim zostały nazwane oraz otrzymały tabliczki ze swoimi nazwami^[6]^[4]:

Aleja Kaganków,
Aleja Skarbka,
Aleja Pod Wieżę,
Aleja Dobrego Urobku,
Aleja Karbidek,
Aleja Sztygarów,
Skrót Gwarków,
Promenada.

W 2016 park został wpisany do rejestru zabytków.

Obiekt UNESCO[edytuj | edytuj kod]

Park Miejski w Tarnowskich Górach jako przykład rekultywacji terenów pogórniczych był jednym z obiektów zgłoszonych przez Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego na wniosek Stowarzyszenia Miłośników Ziemi Tarnogórskiej do wpisu na listę światowego dziedzictwa UNESCO^[7]^[8].

Wpisu na listę dokonano podczas 41. sesji Komitetu Światowego Dziedzictwa w Krakowie 9 lipca 2017^[9]^[10].

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

↑ ^a ^b Rejestr zabytków nieruchomych – województwo śląskie [online], Narodowy Instytut Dziedzictwa, 30 września 2023 .
↑ Der Stadtpark in Tarnowitz, O.-S. (niem.). W: "Die Gartenwelt", Jg. XXI, Nr. 22, 1917, s. 253.
↑ Informacja o śmierci ks. Franciszka Kokota †26.02.1908: „Schlesisches Pastoralblatt”, Jg. XXIX, No. 5, Breslau, 1 März 1908, s. 48 (Schlesisches Pastoralblatt. 1908. [dostęp 2017-11-05]. (niem.).).
↑ ^a ^b ^c R. Bednarczyk, Na warpiach. Park miejski i cmentarze w Tarnowskich Górach. Tarnowskie Góry 2018, s. 9–15.
↑ Der Ehrenfriedhof im Stadtpark zu Tarnowitz, O.-S. (niem.). W: „Die Gartenwelt”, Jg. XXIII, Nr. 32, 1919, s. 254.
↑ Mamy parkowy GPS. archiwum.tarnowskiegory.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2019-02-07)]..
↑ Śląskie. Wniosek w sprawie tarnogórskich podziemi trafił do UNESCO [online], Wyborcza.pl, 2 lutego 2016 [dostęp 2016-02-02] [zarchiwizowane z adresu 2016-02-02] (pol.).
↑ PawełP. Pawlik PawełP., Tarnowskie Góry na liście UNESCO? Rząd złożył wniosek [online], Onet.pl, 2 lutego 2016 [dostęp 2016-02-02] [zarchiwizowane z adresu 2016-02-03] (pol.).
↑ Anna Malinowska: Mamy to! Tarnowskie Góry trafiły na Listę Światowego Dziedzictwa UNESCO. [w:] gazeta.pl [on-line]. Agora, 2017-07-09. [dostęp 2017-07-09]. (pol.).
↑ GrzegorzG. Rudnicki GrzegorzG., Tarnowskie Góry w UNESCO! Co jest na liście światowego dziedzictwa? LISTA 28 MIEJSC + ZDJĘCIA [online], Express Bydgoski [dostęp 2017-07-10] (pol.).

Bibliografia[edytuj | edytuj kod]

Mieczysław Filak. Park Miejski w 110. lecie powstania. „Montes Tarnovicensis”, grudzień 2013. Oficyna „Monos”. ISSN 1640-0216. (pol.).

[3] Oficjalna nazwa wpisana na listę UNESCO

[4] Oficjalny podział dokonany przez UNESCO

[autonazwa1-1] Rejestr zabytków nieruchomych – województwo śląskie [online], Narodowy Instytut Dziedzictwa, 30 września 2023 .

[2] Der Stadtpark in Tarnowitz, O.-S. (niem.). W: "Die Gartenwelt", Jg. XXI, Nr. 22, 1917, s. 253.

[5] Informacja o śmierci ks. Franciszka Kokota †26.02.1908: „Schlesisches Pastoralblatt”, Jg. XXIX, No. 5, Breslau, 1 März 1908, s. 48 (Schlesisches Pastoralblatt. 1908. [dostęp 2017-11-05]. (niem.).).

[:0-6] R. Bednarczyk, Na warpiach. Park miejski i cmentarze w Tarnowskich Górach. Tarnowskie Góry 2018, s. 9–15.

[7] Der Ehrenfriedhof im Stadtpark zu Tarnowitz, O.-S. (niem.). W: „Die Gartenwelt”, Jg. XXIII, Nr. 32, 1919, s. 254.

[8] Mamy parkowy GPS. archiwum.tarnowskiegory.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2019-02-07)]..

[9] Śląskie. Wniosek w sprawie tarnogórskich podziemi trafił do UNESCO [online], Wyborcza.pl, 2 lutego 2016 [dostęp 2016-02-02] [zarchiwizowane z adresu 2016-02-02] (pol.).

[10] PawełP. Pawlik PawełP., Tarnowskie Góry na liście UNESCO? Rząd złożył wniosek [online], Onet.pl, 2 lutego 2016 [dostęp 2016-02-02] [zarchiwizowane z adresu 2016-02-03] (pol.).

[11] Anna Malinowska: Mamy to! Tarnowskie Góry trafiły na Listę Światowego Dziedzictwa UNESCO. [w:] gazeta.pl [on-line]. Agora, 2017-07-09. [dostęp 2017-07-09]. (pol.).

[12] GrzegorzG. Rudnicki GrzegorzG., Tarnowskie Góry w UNESCO! Co jest na liście światowego dziedzictwa? LISTA 28 MIEJSC + ZDJĘCIA [online], Express Bydgoski [dostęp 2017-07-10] (pol.).

[13] ty objęte wpisem pod nazwą Kopalnia rud ołowiu, srebra i cynku wraz z systemem gospodarowania wodami podziemnymi w Tarnowskich Górach

[1]

[2]

[a]

[b]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[A]

UNESCO^[A]	Podziemia Tarnogórsko-Bytomskie (Sztolnia Czarnego Pstrąga, Zabytkowa Kopalnia Srebra) Park Kunszt Park Miejski Hałda popłuczkowa
Zamki i pałace	Zamek w Starych Tarnowicach Zamek w Tarnowskich Górach Pałac na Karłuszowcu Pałac w Rybnej
Obiekty sakralne	Kościół św. Marcina (stary) Kościół św. Piotra i Pawła Kościół św. Anny Kościół św. Mikołaja Kościół Przemienienia Pańskiego Kościół św. Jana Chrzciciela i św. Kamila Kościół NSPJ i MB Fatimskiej Kościół św. Marcina (nowy) Kościół Zbawiciela Kaplica w Bobrownikach Śląskich Kaplica Matki Boskiej Bolesnej w Strzybnicy
Pozostałe budynki	Dom Sedlaczka Dom Petrascha Dom Wieprzowskiego Ratusz Dom Cochlera Rynek 10-10a Dom Padiery Rynek 14 Rynek 15 Rynek 16 Kamienice podcieniowe (Rynek 17 (I), Rynek 17 (II), Rynek 18, Gliwicka 1, Gliwicka 3, Gliwicka 5) Dom Gwarka Dom Florczaka Dworek Goethego Górnicza 23 Lazaret górniczy Krakowska 12 Krakowska 16 Budynek Poczty Dworzec Kolejowy Gmach Sądu Rejonowego Budynek Urzędu Miejskiego Budynek SP nr 3
Zabytkowe parki	Park w Reptach Park Redena Park Miejski Park Kunszt
Inne obiekty	Gródek stożkowaty w Starych Tarnowicach Cmentarz żydowski Dzwonnica Gwarków Skansen Maszyn Parowych Park Kulturowy „Hałda Popłuczkowa” Źródło Młodości
Obiekty nieistniejące	Huta Fryderyk Pałac w Reptach Stara synagoga Synagoga Cmentarz ewangelicki Dom Szymkowica Rynek 11

źródła, cieki i zbiorniki wodne	Źródło Młodości Paulsborn Drama Stoła Pniowiec Graniczna Woda Głęboki Dół
obszary chronione	Rezerwat Segiet Podziemia Tarnogórsko-Bytomskie Zespół przyrodniczo-krajobrazowy „Park w Reptach i dolina rzeki Dramy”
parki	Park Redena Park w Reptach Park Kunszt Park Miejski Park Ojców Kamilianów Park Hutnika Doły Piekarskie Park Piny