Park Narodowy Wirunga
| |
| park narodowy | |
| Państwo | |
|---|---|
| Data utworzenia | |
| Powierzchnia |
7800 km² |
Położenie na mapie Demokratycznej Republiki Konga  | |
 0°02′57,98″N 29°30′53,17″E/0,049440 29,514770
| |
| Strona internetowa | |
| Obiekt z listy światowego dziedzictwa UNESCO | |
| |
| Państwo | |
|---|---|
| Typ |
przyrodniczy |
| Spełniane kryterium |
VII, VIII, X |
| Numer ref. | |
| Region[b] |
Afryka |
| Historia wpisania na listę | |
| Wpisanie na listę |
1979 |
| Obiekt zagrożony |
1994 |
Park Narodowy Wirunga (fr. Parc Nacional des Virunga) dawniej Park Narodowy Alberta (fr. Parc Albert)[1] – park narodowy w północno-wschodniej części Demokratycznej Republiki Konga, założony w 1925 roku – pierwszy park narodowy na terenie Afryki.
W roku 1979 park został wpisany jako jeden z pierwszych obiektów na listę światowego dziedzictwa UNESCO, a od 1994 roku znajduje się na liście światowego dziedzictwa w zagrożeniu.
Położenie[edytuj | edytuj kod]
Park znajduje się w północno-wschodniej części Demokratycznej Republiki Konga[2], w prowincji Kiwu Północne[3]. Zajmuje powierzchnię 7800 km²[4]. Obejmuje ochroną tereny wulkanicznego pasma gór Wirunga między jeziorami Kiwu i Edwarda z licznymi wulkanami drzemiącymi (np. Mikeno, Karisimbi, Bisoke i Sabyinyo) i aktywnymi Nyiragongo i Nyamuragira oraz pasmo Ruwenzori na północnym wschodzie[2]. Park przylega do Parku Narodowego Wulkanów w Rwandzie i Parku Narodowego Rwenzori w Ugandzie[5].
Historia[edytuj | edytuj kod]
Park Narodowy Alberta[edytuj | edytuj kod]
Region jeziora Kiwu został odkryty przez Europejczyków na początku lat 60. XIX w.[6] W 1902 roku ekspedycja Friedricha Roberta von Beringe (1865–1940) przywiozła do Muzeum Zoologicznego w Berlinie okaz nieznanego wówczas goryla Gorilla gorilla, upolowanego w regionie[6]. W wyniku późniejszych badań okaz ten został opisany jako nowy podgatunek i nazwany na cześć von Beringe Gorilla gorilla beringei[7]. W wyniku tego odkrycia region stał się popularny wśród podróżników i badaczy, którzy zaczęli polować na goryle[6].
W 1920 roku szwedzki książę Wilhelm Bernadotte (1884–1965) zorganizował kolejną ekspedycję i zaczął lobbować władze belgijskie, by region Kiwu objąć ochroną[6]. W tym samym roku w regionie działała amerykańska wyprawa pod kierownictwem taksydermisty Carla Akeleya (1864–1926), której celem bylo dostarczenie grupy goryli na wystawę edukacyjną[6]. Wyprawa Akeleya stwierdziła rzadkie występowanie goryli i ryzyko ich wyginięcia[6]. Belgijskie Ministerstwo ds. Kolonii znalazło się pod presją środowiska naukowego i opinii publicznej[6]. Wobec presji, a także stale rosnącego popytu na licencje na polowania, mnisterstwo wprowadziło pierwsze działania na rzecz ochrony regionu[6]. Utworzono dwa rezerwaty: Rezerwat Alberta, który objął tereny pomiędzy rzeką Rutshuru a południowym krańcem Jeziora Edwarda oraz drugi na terenach na północny wschód od jeziora Kiwu, między wulkanem Sabyinyo a misją katalicką Tongres Sainte Marie[6].
W ochronę goryli i regionu Wirunga zaangażował się król Belgów Albert I Koburg (1875–1934), który 21 kwietnia 1925 roku wydał dekret o utworzeniu parku narodowego[6] – pierwszego tego typu obszaru chronionego na terenie Afryki[4]. Park został nazwany cześć króla Parkiem Narodowym Alberta (fr. Parc Albert)[6].
Park początkowo ochroną obejmował trzy góry masywu Wirunga[4]. Jego powierzchnia wynosiła 200 km²[6]. Polowanie na goryle i inne gatunki było całkowicie zabronione, z wyjątkiem przypadków samoobrony[6]. Granice parku zostały wytyczone bez wzięcia pod uwagę warunków geograficznych czy ekonomicznych[6]. Generalny gubernator kolonii uznał granice parku w dekrecie z 10 lipca 1925 roku[6].
Z czasem powierzchnia parku została powiększona o tereny równinne na północnym wschodzie, Jezioro Edwarda i Ruwenzori identyfikowane z Górami Księżycowymi z mapy Ptolemeusza z II w. n.e.[4]
W 1928 roku belgijskie ministerstwo ds. kolonii sfinansowało dwie wyprawy badawcze celem zebrania danych topograficznych, botanicznych i zoologicznych, by lepiej wytyczyć granice parku[6]. Wyprawami pokierowali badacze amerykańscy – ornitolog James Chapin (1889–1964) i Carl Akeley[6]. Na podstawie zebranych informacji 9 lipca 1929 roku władze belgijskie ustanowiły autonomiczna instytucję Park Narodowy Alberta, powiększając zarazem obszar parku do 1900 km²[6].
Na początku lat 30. XX wieku powierzchnia parku rozrosła się do 8580 km², obejmując ochroną sawanny, mokradła, lasy, a także wulkany z unikalną roślinnością afro-alpejską[8].
W 1934 roku utworzono Instytut ds. Parków Narodowych Konga Belgijskiego (fr. Institut des Parcs Nationaux du Congo Belge, IPNCB), któremu powierzono zarządzenie parkiem[6]. W tym samym roku zmniejszono granice parku, by uniknąć konfliktów o ziemie z miejscową ludnością[6]. Park miał charakter ścisłego rezerwatu, do którego wstęp mieli jedynie naukowcy po uzyskaniu pozwolenia na prowadzenie badań w terenie[8]. Lokalna ludność z grup Banyarwanda, Nande i Hema była wysiedlana, a na terenie parku pozostawiono jedynie z pigmejów Batwa, którzy byli przedmiotem zaintersowania badaczy[8].
W 1935 roku powierzchnię parku powiększono do 4700 km²[6].
Park Narodowy Wirunga[edytuj | edytuj kod]
W 1969 roku nazwa parku została zmieniona na Park Narodowy Wirunga (fr. Parc Nacional des Virunga) w ramach „afrykanizacji” prowadzonej przez prezydenta Mobutu Sese Seko (1930–1997)[8] po uzyskaniu przez Kongo niepodległości od Belgii w 1960 roku[4].
W roku 1979 park został wpisany jako jeden z pierwszych obiektów na listę światowego dziedzictwa UNESCO[9].
W latach 90. XX w., z uwagi na wysoki poziom ubóstwa Kongijczyków, na terenie parku rozwinęło się kłusownictwo[4].
W 1994 roku przy granicach parku osiedliły się prawie 2 miliony uchodźców z Rwandy uciekających przed ludobójstwem[4]. Nagły wzrost ludności w bezpośrednim sąsiedztwie parku doprowadził do zniszczeń środowiska naturalnego przez deforestrację i kłusownictwo[2], a park został wpisany na listę światowego dziedzictwa w zagrożeniu[10]. W 1995 roku kłusownicy zabili 4 goryle górskie[4].
W 1996 roku w Kongu wybuchła wojna domowa, co utrudnia prowadzenie parku narodowego[4]. W wyniku konfliktu w 2001 roku zabity został srebrnogrzbiety samiec – głowa rodziny Rugendo[4]. W 2003 roku pomimo podpisanego porozumienia pokojowego, walki i kłusownictwo w parku trwały nadal[4]. W 2006 roku lokalne grupy militarne wybiły 400 hipopotamów, by zdobyć kły na sprzedaż i pożywienie dla oddziałów[4]. Wskutek tego w parku ostało się zaledwie 629 hipopotamów – w latach 60. i 70. XX w. było ich 30 tys.[4]
W 2007 roku zabito kolejne 7 goryli[4]. Masakra zwierząt doprowadziła do zwiększenia wysiłków na rzecz ochrony parku[4]. W 2008 roku Kongijski Instytut ds. Ochrony Przyrody (fr. Institut Congolaise pour la Conservation de la Nature, ICCN) i Fundacja Wirunga[4] wprowadziły wspólnie nową strukturę zarządzania. W roku 2009 otwarto ośrodek Senkwekwe, zajmujący się zwierzętami osieroconymi w masakrze z 2007 roku[4].
W roku 2011 Kongijski Instytut ds. Ochrony Przyrody i Fundację Wirunga wprowadziły program na rzecz pokoju z zamiarem utworzenia 100 tys. miejsc pracy[4]. W 2012 roku na terenie parku i w jego sąsiedztwie wybuchła rebelia Ruchu 23 Marca i ruch turystyczny został wystrzymany[4]. Park ponownie otwarto dla turystów w 2014 roku[4].
Po 2010 roku, na terenie parku przy jeziorze Edwarda brytyjskie przedsiębiorstwo SOCO rozpoczęło poszukiwania ropy naftowej, co zostało oprotestowane przez World Wide Fund for Nature i Centrum Światowego Dziedzictwa UNESCO[5][11]. Powstały w 2014 roku film dokumentalny w reżyserii Orlando von Einsiedla Virunga[12] nagłośnił problemy parku w dobie nieustających walk i zagrożeń związanych z wydobyciem ropy[5]. W 2015 roku SOCO zakończyło prace[13].
W okresie od czerwca 2018 do lutego 2019 roku park pozostawał zamknięty dla zwiedzających z uwagi na ataki na strażników i ich zabójstwa oraz porwania turystów[2]. Park został ponownie zamknięty w okresie od marca do czerwca 2020 roku z uwagi na pandemię COVID-19[14].
Od 1988 roku funkcjonowanie parku jest współfinansowane przez Unię Europjeską[4][15].
Flora i fauna[edytuj | edytuj kod]
Park obejmuje tereny o zróżnicowanym charakterze – od bagien i morkadeł, przez stepy i sawanny, do obszarów górskich[2]. Charakteryzuje się dużą bioróżnorodnością[2]. Na terenie parku odnotowano występowanie 218 gatunków ssaków (w tym 22 gatunków małp z rzędu naczelnych, m.in. rzadkie goryle górskie, a także słonie, lwy, hipopotamy, okapi, antylopy czy guźce[2]), 706 gatunków ptaków, 109 gatunków gadów i 78 gatunków płazów[4]. Zagrożeniem dla flory i fauny jest wojna domowa i kłusownictwo[2].
W 1996 roku obszar parku wpisano na listę konwencji ramsarskiej[3].
Goryle górskie[edytuj | edytuj kod]
Obecnie (stan na 2018 rok) światową populację goryli górskich szacuje się na ok. 1000 osobników[4]. W południowej części pasma gór Wirunga mieszka 8 rodzin i 4 samotnych samców[4]. Na terenie parku żyje ok. 1/3 światowej populacji oraz 4 osobniki osierocone w masakrze z 2007 roku, które przybywaja w ośrodku Senkwekwe[4].
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Maciej Zych (opr.): Zmiany w polskim nazewnictwie geograficznym świata od 2001 roku. KSNG, 2013-09-25, s. 86. [dostęp 2020-04-19].
- ↑ a b c d e f g h Encyclopædia Britannica 2019 ↓.
- ↑ a b Parc national des Virunga. [w:] rsis.ramsar.org [on-line]. [dostęp 2020-04-18]. (ang.).
- ↑ a b c d e f g h i j k l m n o p q r s t u v w x y Virunga National Park ↓.
- ↑ a b c Andersen 2018 ↓.
- ↑ a b c d e f g h i j k l m n o p q r s t u Archives of the Former National Parks of Belgian Congo ↓.
- ↑ Herzfeld 2017 ↓, s. 37.
- ↑ a b c d De Bont 2018 ↓.
- ↑ UNESCO ↓.
- ↑ UNESCO: List of World Heritage in Danger. [w:] whc.unesco.org [on-line]. [dostęp 2020-04-17]. (ang.).
- ↑ UNESCO: World Heritage Centre expresses concern regarding aeromagnetic and aerogravimetric explorations at Virunga National Park (DRC). 2012-03-13. [dostęp 2020-04-18]. (ang.).
- ↑ Virunga – strona oficjalna filmu. [w:] virungamovie.com [on-line]. [dostęp 2020-04-18]. (ang.).
- ↑ DR Congo explores oil drilling allowed in wildlife parks. [w:] bbc.com [on-line]. 2018-06-30. [dostęp 2020-04-18]. (ang.).
- ↑ Virunga National Park: Virunga National Park Temporarily Closes Mountain Gorilla Tourism Due to COVID-19. [w:] virunga.org [on-line]. [dostęp 2020-04-18]. (ang.).
- ↑ Sophie Lewisohn: Virunga: Preserving Africa’s national parks through people-centred development. [w:] Komisja Europejska [on-line]. 2018-04-03. [dostęp 2020-04-19]. (ang.).
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- Frits Andersen. Virunga National Park, the heart of darkness as UNESCO World Heritage. „Continents manuscrits [En ligne]”, 2018. DOI: 10.4000/coma.2773. (ang.).
- Raf De Bont. Internationalism in the Heart of Africa? The Albert National Park / Virunga National Park. „Environment & Society Portal. Arcadia”. 16, Summer 2018. Rachel Carson Center for Environment and Society. ISSN 2199-3408. (ang.).
- Virunga National Park, [w:] Encyclopædia Britannica [dostęp 2020-04-19] (ang.).
- Chris Herzfeld: The Great Apes: A Short History. Yale University Press, 2017. ISBN 978-0-300-23165-6. [dostęp 2020-04-19]. (ang.).
- Royal Belgian Institute for Natural Sciences (RBINS): Creation of the first National Park in Africa, National Park Albert. [w:] Archives of the Former National Parks of Belgian Congo [on-line]. [dostęp 2020-04-18]. (ang.).
- UNESCO: Virunga National Park. [w:] whc.unesco.org [on-line]. [dostęp 2020-04-17]. (ang.).
- Virunga National Park: About Virunga. [w:] virunga.org [on-line]. [dostęp 2020-04-17]. (ang.).
Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]
- Robert Draper. Ten park narodowy to strefa walki. Batalia o Wirungę. „National Geographic”, 2018-07-20. (pol.).
