Pasmo Radziejowej
Pasmo Radziejowej – pasmo górskie w Beskidzie Sądeckim będące obok Pasma Jaworzyny jedną z jego dwóch głównych części. Rozciąga się od doliny Dunajca na zachodzie po Gromadzką Przełęcz na wschodzie[1]. Znajdują się w nim wszystkie szczyty Beskidu Sądeckiego wznoszące się powyżej 1200 m n.p.m., łącznie z najwyższą Radziejową, od której pasmo zostało nazwane[2].
Topografia[edytuj | edytuj kod]
Główny grzbiet Pasma Radziejowej przebiega od doliny Dunajca w okolicy Łącka początkowo na południe, kulminując w Cebulówce, Koziarzu i Jaworzynce, aż do szczytu Dzwonkówki. Tam zmienia kierunek na równoleżnikowy, biegnąc na wschód. Obniża się na przełęcz Przysłop, by potem wznieść się ku kulminacji Skałki. Następnie przebiega przez Przehybę, Wielką Przehybę, gdzie skręca na południe. Dalej, kierując się przez bliźniacze szczyty Złomistego Wierchu oraz Przełęcz Długą, osiąga najwyższy szczyt – Radziejową. Stąd obniża się na przełęcz Żłobki, wznosząc się potem na Wielki Rogacz i opadając do Gromadzkiej Przełęczy[2]. Przełęcz tę uznaje się za umowną granicę między Pasmem Radziejowej a Górami Lubowelskimi (słow. Ľubovnianska vrchovina)[1]. Nie jest to jednak koniec pasma, biegnie ono dalej przez Eliaszówkę aż po przełom Popradu oddzielający go od Gór Leluchowskich. Pasmo Radziejowej w sposób tak ciągły przechodzi w Góry Lubowelskie, że w istocie jest to jedno pasmo. Różnica nazw związana jest z innym podziałem mezoregionów w Polsce i na Słowacji[3].
Od Pasma Radziejowej odbiegają liczne grzbiety boczne. Większość ma przebieg południkowy i ciągnie się po doliny Dunajca na północy i zachodzie oraz Grajcarka i Białej Wody na południu. Do największych należą grzbiety odbiegające[2]:
- na północ:
- z Rokity przez Bucznik
- ze Skałki przez Jasiennik i Będzikówkę
- z Wielkiej Przehyby (część północna – Zgrzypy, część wschodnia – Wietrzne Dziury)
- z Wielkiego Rogacza przez Międzyradziejówki do Kordowca
- na południe:
- z Dzwonkówki (Bereśnik, Bryjarka)
- z Przehyby na południowy zachód (Czeremcha, Łysiny, Kuni Wierch, Gabańka)
- z Przehyby na południe (Pieniążna, Kiczora, Stary Wierch, wraz z bocznymi odgałęzieniami)
- z Małego Rogacza przez Ruski Wierch na południe
- z Obidzy przez Szczob na przełęcz Rozdziela
Hydrografia[edytuj | edytuj kod]
Przez samo Pasmo Radziejowej nie przepływają żadne większe rzeki; Dunajec oraz Poprad płyną jego granicą. Nie występują jeziora ani stawy. W dolinach płyną jednak liczne potoki, z których ważniejsze to: Obidzki Potok, Jaworzynka, Przysietnica, Wielka Roztoka, Mała Roztoka, Skotnicki Potok, Sopotnicki Potok, Sielski Potok, Stary Potok, Czarna Woda, Biała Woda oraz Czercz. Są to przeważnie dopływy Dunajca lub Grajcarka, tylko Czercz oraz Mała i Wielka Roztoka uchodzą do Popradu. Na Sopotnickim Potoku jest wodospad Zaskalnik, a na Majdańskim Potoku Wodospad Wielki[4].
Polany w Paśmie Radziejowej[edytuj | edytuj kod]
Polany stanowią kilkusetletni epizod w dziejach tych gór. Dawniej było ich znacznie więcej i zajmowały dużo większą powierzchnię. W okresie przeludnienia Podhala (koniec XIX w. i dwudziestolecie międzywojenne) Beskidom groziło wylesienie: każdy nadający się skrawek ziemi został zamieniony na pole orne bądź pastwisko. Tylko prawa własnościowe (znaczna część lasów była własnością hrabiego Adama Stadnickiego) uchroniły lasy przed wycięciem. Zalesianie polan rozpoczęło się po 1947, gdy wysiedlono Łemków. Nowi osadnicy zajęli tylko lepsze pola w dolinach, polany na grzbietach gór sztucznie zalesiano. Te nie zalesione zaczęły samorzutnie zarastać w wyniku naturalnej sukcesji wtórnej. Po 1990 r. zaprzestano również z powodu nieopłacalności ekonomicznej wypasu owiec i bydła na pozostałych polanach w wyższych partiach gór[1]. W 2010 ostały się jeszcze m.in. polany: Cyrla nad Zbyszowską, Głucha Dolina, Hala Konieczna, Herślowa Polana, Polana Jasionowa, Kanarkówka, Kolebisko, Kordowiec, Kramarka, Krótka Polana, Litawcowa, Maćkowska Polana, Magorzyca, Paszkowa, Niemcowa, Paszkowa, Poczekaj, Przysłop, Smutkowska Polana, Stos, Trześniowy Groń, Wdżary Niżne, Wdżary Wyżne, Wychody[2].
Turystyka[edytuj | edytuj kod]
- Ośrodki turystyczne
Głównym ośrodkiem turystycznym jest leżąca na granicy Beskidu Sądeckiego i Małych Pienin Szczawnica. Jest to miejscowość przede wszystkim uzdrowiskowa, są tam źródła wód mineralnych, a baza turystyczna jest najbardziej rozwinięta. W samych górach są dwa schroniska PTTK: pod Bereśnikiem oraz na Przehybie, oraz trzy inne schroniska: studencka Chatka pod Niemcową, Bacówka na Obidzy i Chata Kordowiec.
Na opadających ku dolinie Czercza stokach Eliaszówki, w części Piwnicznej-Zdroju zwanej Suchą Doliną, znajduje się kompleks wyciągów narciarskich. Jest to jeden z większych w regionie ośrodków turystyki zimowej.
- Szlaki turystyczne
Główny Szlak Beskidzki na odcinku Krościenko – Przehyba – Radziejowa – Rytro- Jaworki – Przełęcz Gromadzka – Piwniczna-Zdrój
Szczawnica – Bryjarka – Bereśnik – Dzwonkówka – Jaworzynka – Łącko- Stary Sącz – Przehyba
- Piwniczna-Zdrój – Kamienny Groń – Złotułki – Chatka pod Niemcową
Tylmanowa – Jaworzynka- Szczawnica – Przehyba – Jazowsko
- Przełęcz Gromadzka – Eliaszówka – Piwniczna-Zdrój
- Barcice – Wdżary Niżne
Szczawnica – Przehyba – Wietrzne Dziury – Rytro- Obidza – Rokita – przełęcz Przysłop
- szlak Tarnów – Wielki Rogacz na odcinku przełęcz Rozdziela – Przełęcz Gromadzka – Wielki Rogacz
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ a b c Bogdan Mościcki: Beskid Sądecki i Małe Pieniny. Pruszków: Rewasz, 2007. ISBN 978-83-89188-65-6.
- ↑ a b c d Beskid Sądecki. Mapa 1:50 000. Piwniczna: Wit. ISBN 83-915737-3-7.
- ↑ Jerzy Kondracki: Geografia regionalna Polski. Warszawa: PWN, 1998. ISBN 83-01-12479-2.
- ↑ Michał Siwicki: Beskid Sądecki. Przełom Popradu. Mapa turystyczna 1:50 000. Polkart, 2004. ISBN 978-83-7499-016-5.