Paweł Kowalewski
| Data i miejsce urodzenia | |
|---|---|
| Narodowość | |
| Alma Mater | |
| Dziedzina sztuki | |
| Ważne dzieła | |
|
"Ja zastrzelony przez Indian", "Mon Cheri Bolscheviq", "Zdzisiek skacze co noc z butelkami z benzyną", "Symulator totalitaryzmu", "Europeans Only", | |
| Strona internetowa | |
Paweł Kowalewski (ur. 20 września 1958 w Warszawie) – polski artysta, autor instalacji, profesor ASP, założyciel i Prezes Zarządu agencji komunikacji marketingowej Communication Unlimited[1][2].
Życiorys[edytuj | edytuj kod]
W latach 1978–1983 studiował na Wydziale Malarstwa Akademii Sztuk Pięknych w Warszawie, gdzie uzyskał dyplom z wyróżnieniem pod kierunkiem Stefana Gierowskiego[3]. Paweł Kowalewski należy do założycieli formacji artystycznej Gruppa – jednej z czołowych grup artystycznych drugiej połowy XX wieku. Twórczość Kowalewskiego jest zróżnicowana gatunkowo, obejmuje malarstwo na płótnie, papierze, a także rzeźbę (drobne formy w modelinie) i – w ostatnim okresie publicznej działalności – instalacje i ready mades. Wszystkie te elementy zawierała już wieloczęściowa i rozbudowana formalnie praca dyplomowa pt. „Sztuka osobista, czyli prywatna” (1983)[4].
Od 1985 roku jest wykładowcą na Wydziale Wzornictwa Akademii Sztuk Pięknych w Warszawie, obecnie ze stopniem Profesora ASP[5][6]. Do 1994 roku wykładał na uczelni malarstwo, a od 1994 roku prowadzi zajęcia z budowy marki[7].
Razem z członkami Gruppy organizował radykalne akcje wspólnego malowania i recitale oparte na poetyce absurdu, m.in. w kultowej pracowni Dziekanka[8] na warszawskiej ASP. Sztukę Kowalewskiego określić można jako ekspresyjną, autobiograficzną, czerpiącą z osobistego doświadczenia i kontekstu literackiego. Działalność artysty w latach 80’ była traktowana przez władzę totalitarnego państwa jako sztuka wymykająca się oficjalnemu obiegowi. Cykl „Psalmy”, który powstały na fali inspiracji Psalmami Dawida w tłumaczeniu Czesława Miłosza, został subiektywnie posądzony o bluźnierstwo[9].
Kowalewski wraz z Gruppą brał udział m.in. w Documenta 8.[10] w Kassel w 1987 roku, na którym prezentowano prace Barbary Kruger i Jospeha Beuysa. Artyści zorganizowali wówczas akcję wspólnego malowania wielkoformatowego płótna pt. „Kuda Gierman”[11].
Po prezentacji swojego cyklu pt. „Fin de siècle” w warszawskiej galerii Appendix w 1992 roku, Paweł Kowalewski został zauważony przez galernika Isy Brachota, który reprezentował Romana Opałkę. Jego prace zostały pokazane w galerii Brachot w Brukseli, równolegle z retrospektywą belgijskiego surrealisty Paula Delvaux[12].
Wraz z cyklem „Fin de siècle” Kowalewski zakończył pracę z medium malarskim, koncentrując się od tego momentu na pracach o charakterze interdyscyplinarnym i performatywnym. W 2010 roku powstała seria „Forbidden/NIE WOLNO”, będącą dokumentacją zakazów i nakazów rejestrowanych przez artystę podczas jego podróży. W 2012 roku w galerii Propaganda Kowalewski zaprezentował „Symulator totalitaryzmu”[13] instalację, która przenosiła widza w przestrzenie stanów zagrożenia. W 2015 roku w Izraelu artysta wystawił cykl „Moc i Piękno”[14]. Seria wielkoformatowych, znikających portretów, przedstawiała tak zwane ‘Polskie Matki’ naznaczone traumą wojny i totalitaryzmów.
W 2017 roku Paweł Kowalewski miał swoją indywidualną wystawę w prestiżowym Muzeum Jerke – pierwszej zagranicznej instytucji w Niemczech poświęconej głównie polskiej sztuce awangardowej. Na projekt „Zeitgeist”[16] składały się rzeźby oraz najbardziej znaczące obrazy z lat 80’. Wziął również udział w filmie pt. „Siła Sztuki” zrealizowanym przez Muzeum Jerke i Szkołę Filmową w Łodzi[17]. W 2023 roku miała miejsce premiera pierwszej przekrojowej monografii kolektywu Gruppa[18] wydanej przez Museum Jerke.
Kolekcje[edytuj | edytuj kod]
Dzieła Pawła Kowalewskiego znajdują się w muzeach polskich oraz wielu krajowych i zagranicznych kolekcjach prywatnych. Jego prace zakupiono m.in. do kolekcji: Muzeum Narodowego w Warszawie, Muzeum Narodowego w Krakowie[19], Zachęty – Narodowej Galerii Sztuki[20], Muzeum Jerke, Muzeum Okręgowego w Bydgoszczy, Muzeum Górnośląskiego w Bytomiu, kolekcji Akademii Sztuk Pięknych w Warszawie, a także Fundacji Sztuki Polskiej ING[21], Fundacji Rodziny Staraków[22], Fundacji Benettona[23], Fundacji Egit.
Rynek aukcyjny[edytuj | edytuj kod]
Zniszczony w powodzi obraz Pawła Kowalewskiego “Dlaczego jest raczej coś niż nic?” z 1986 roku[24][25], był pierwszym obiektem NFT sprzedanym na polskiej aukcji dzieł sztuki przeprowadzonej na żywo[26]. Pionierska dla krajowego rynku licytacja odbyła się 2 grudnia 2021 w DESA Unicum[27]. Zniszczone dzieło artysty przechodzi w ten sposób do wieczności w formie cyfrowej[28].
Życie zawodowe[edytuj | edytuj kod]
W 1991 Paweł Kowalewski założył niezależną agencję komunikacji marketingowej Communication Unlimited[29], która realizowała m.in. kampanię społeczną „Pij mleko! Będziesz wielki”. Zarządu IAA Global.Od 2009 Kowalewski jest także wiceprezesem zarządu Międzynarodowego Stowarzyszenia Reklamy (IAA) odpowiedzialnym za globalny rozwój stowarzyszenia[30]. Jest współzałożycielem i członkiem Rady Nadzorczej polskiego oddziału Międzynarodowego Stowarzyszenia Reklamy IAA. Czterokrotnie wybierany był na Prezesa Stowarzyszenia, trzykrotnie pełnił funkcję Przewodniczącego Rady Nadzorczej IAA Polska. Członek Rady Nadzorczej IAA Polska w poprzednich kadencjach. Jest jedynym Polakiem w strukturach[31].
Wystawy indywidualne[edytuj | edytuj kod]
- 1984 – Biada, pracownia A. M. Sobczyków, Warszawa
- 1984 – Zły znak, Mała Galeria ZPAF, Warszawa
- 1984 – Szalony młotek, Pracownia Dziekanka, Warszawa
- 1986 – Dzień szatana, Galeria na Ostrowie, Wrocław
- 1987 – Recital, Pracownia Dziekanka, Warszawa
- 1987 – STK, Łódź
- 1987 – Teatr Mandala, Kraków
- 1989 – Galeria Pawła Sosnowskiego, Warszawa
- 1990 – Wszystko i natychmiast, pawilon SARP, Warszawa
- 1990 – Galerie Ariadne, Wiedeń, Austria
- 1991 – Obrazy a ready made, Ośrodek Kultury Polskiej, Praga
- 1991–1992 – Koniec wieku, Galeria Appendix, Warszawa
- 1992 – BWA, Sandomierz
- 1992 – Galeria Isy Brachot, Bruksela, Belgia
„Och ty owłosiona łapko”, 1982, olej na płótnie, 80 × 100 cm[32] - 1993 – Stockholm Art Fair, Sztokholm, Szwecja
- 1993 – Brussels Art Fair, Bruksela, Belgia
- 2008 – Ja zastrzelony przez Indian po raz drugi, Galeria Appendix2, Warszawa
- 2010 – NIE WOLNO!, 2. Mediations Biennale, Poznań
- 2012 – Symulator Totalitaryzmu, galeria Propaganda, Warszawa[33]
- 2013 – Symulator Totalitaryzmu, MCSW Elektrownia, Radom[34]
- 2015 – Moc i Piękno, The Artists House, Tel Aviv, Izrael
- 2016 – Te rzeczy dziś, galeria Propaganda, Warszawa
- 2017 – Moc i Piękno, Muzeum Fotografii, Kraków[35]
- 2017 – Zeitgeist, Museum Jerke, Recklinghausen, Niemcy[36]
- 2017 – Dlaczego jest raczej nic niż coś?, Miejski Ośrodek Sztuki, Gorzów Wielkopolski[37]
- 2019 – Całe życie jest sztuką, Przestrzeń dla Sztuki S2, Warszawa[38]
- 2021 – Przedmioty przeznaczone do stymulowania życia umysłu, czyli niewidzialne oko duszy, Galeria Sztuki Współczesnej WINDA, Kielce
„Zaufaj Panu i czyń dobrze. Mieszkaj w kraju i bądź wierny”, z cyklu Psalmy, 1984, tempera na papierze, 243 × 195 cm
Wystawy zbiorowe[edytuj | edytuj kod]
- 1984 – Chaos, Człowiek, Absolut, Kościół Nawiedzenia Najświętszej Marii Panny, Warszawa
- 1985 – Rachunek, Galeria Forma, Warszawa
- 1985 – Przeciw złu, przeciw przemocy, kościoły: Mistrzejowice, Podkowa Leśna, Zielonka
- 1985 – Obecność, Parafia Miłosierdzia Bożego, Warszawa
- 1985 – I Biennale „Droga i prawda”, kościół św. Krzyża, Wrocław
- 1985 – Czas smutku, czas nadziei, Kościół Matki Boskiej Bolesnej, Poznań
- 1985 – I Biennale Sztuki Nowej, Zielona Góra
- 1986 – Zapisy 2, BWA, Lublin
- 1986 – Ekspresja lat 80-tych, BWA, Sopot
- 1986 – Polska Pieta, kościoły: Poznań, Wrocław
- 1986 – Świadectwo wspólnoty, Muzeum Archidiecezji Warszawskiej, Warszawa
- 1987 – Misterium męki, śmierci i zmartwychwstania Jezusa Chrystusa, Muzeum Archidiecezji Warszawskiej, Warszawa
- 1987 – II Biennale „Droga i prawda”, kościół św. Krzyża, Wrocław
- 1987 – Co słychać?, Dawne Zakłady Norblina, Warszawa
- 1988 – Na obraz i podobieństwo. Nowa ekspresja religijna, Dawne Zakłady Norblina, Warszawa
- 1989 – Uczucia, Galeria Dziekanka, Warszawa
- 1989 – Polak. Niemiec. Rosjanin, Dawne Zakłady Norblina, Warszawa
- 1990 – 1990 – Artyści dla Rzeczypospolitej, Galeria Studio, Warszawa
- 1990 – Salon letni, Muzeum Narodowe, Kraków
- 1990 – Kunst des 20 jahrhunderts aus Mittel und Osteuropa, Dorotheum, Wiedeń, Austria
- 1991 – Szkic do galerii sztuki współczesnej, Muzeum Narodowe, Warszawa
- 1991 – Cóż po artyście w czasie marnym, Zachęta, Warszawa; Muzeum Narodowe, Kraków
- 1991 – Cóż po artyście w czasie marnym, Zachęta – Narodowa Galeria Sztuki, Warszawa
- 1993 – Konfrontacje artystyczne, Ratusz Staromiejski, Toruń
- 2001 – Bieg czerwonych ludzi, Galeria Zderzak, Kraków
- 2001 – Irreligia, Atelier 340 Muzeum, Bruksela, Belgia
- 2003 – Dzieci, Artyści, ladacznice i biznesmeni, Galeria Program, Warszawa
- 2003 – Powinność i bunt. Akademia Sztuk Pięknych w Warszawie 1994-2004, Zachęta – Narodowa Galeria Sztuki, Warszawa
- 2004–2005 – Warszawa – Moskwa/ Moskwa – Warszawa 1900-2000, Zachęta, Warszawa; Państwowa Galeria Trietiakowska, Moskwa.
- 2006 – W Polsce, czyli gdzie?, CSW, Warszawa
- 2007 – Dowcip i władza sądzenia (Asteizm w Polsce), CSW, Warszawa; CSW Łaźnia, Gdańsk
- 2007 – Obraz życia, Muzeum Początków Państwa Polskiego, Gniezno
- 2007 – Zatrute źródło. Współczesna sztuka polska w pejzażu postromantycznym, Muzeum Narodowe, Szczecin; Łotewskie Narodowe Muzeum Sztuki.
- 2008 – Republika bananowa. Ekspresja lat 80., BWA Wałbrzych; Muzeum Narodowe, Szczecin; Galeria Wozownia, Toruń; Galeria Miejska Arsenał, Poznań; C
„Natura nasza jest w ruchu, zupełny odpoczynek to śmierć, 1991, olej na płótnie, 180 × 131 cm[39]
SW Łaźnia, Gdańsk
- 2009 – Like a Rolling Stone, CRP, Orońsko; (Like a Rolling Stone 2) Galeria Appendix2, Warszawa
- 2009–2010 – Republika bananowa. Ekspresja lat 80., MODEM Centrum Sztuki Nowoczesnej i Współczesnej, Debrecen
- 2010 – Osiemnasta. Bitwa, która zmieniła losy świata, Pawilon na Placu Defilad, Warszawa
- 2010–2011 – Pokolenie '80. Niezależna twórczość młodych w latach 1980–1989, Muzeum Narodowe, Kraków
- 2011 – Big Boys Games, Galeria Appendix, Warszawa[33]
- 2011 – Wystawa okolicznościowa, Propaganda, Warszawa
- 2011 – THYMOS. Sztuka gniewu 1900-2011, CSW Znaki Czasu, Toruń
- 2011 – Wystawa okolicznościowa, BWA Galeria Sztuki, Olsztyn
- 2011 – Preview, Galeria Propaganda, Warszawa[33]
- 2012 – Pokolenie ’80 – Polityczny protest? Artystyczna kontestacja? Wystawa sztuki niezależnej tworzonej przez artystów, których artystyczny debiut przypadł na lata 1980–1989, Muzeum Okręgowe, Rzeszów
- 2013 – Niebieski najpiękniejszy kolor świata, galeria Propaganda, Warszawa[33]
- 2013 – Małe jest wielkie, Propaganda, Warszawa
- 2013 – Oj, dobrze już, Propaganda, Warszawa
- 2014 – Między sezonami, Propaganda, Warszawa
- 2016 – Kolekcje, Zachęta – Narodowa Galeria Sztuki, Warszawa
- 2016 – À la Flamande, Propaganda, Warszawa
- 2016 – Viennacontemporary, Marx-Halle, Wiedeń
- 2018 – Miejsce artysty, Galeria Kordegarda Narodowego Centrum Kultury, Warszawa
- 2018 – Ojczyzna w sztuce, MOCAK- Muzem Sztuki Współczesnej, Kraków
- 2019 – Kolekcje, Zachęta – Narodowa Galeria Sztuki i Centrum Rzeźby Polskiej w Orońsku, Narodowe Forum Muzyki we Wrocławiu[40]
- 2019 – Bzik tropikalny, galeria Propaganda, Warsaw Gallery Weekend, Warszawa[41]
- 2019 – Czas, Gdańska Galeria Miejska, Gdańsk[42]
- 2019 – Magmatism Pic-Nic, Chiesa dei Santi Cosma e Damiano, Wenecja, Włochy[43]
- 2019 – Nazywam się czerwień, Państwowa Galeria Sztuki, Sopot[44]
- 2019 – Duch natury i inne bajki. 20 lat Fundacji Sztuki Polskiej ING, Muzeum Śląskie, Katowice[45]
- 2019 – Nowa Figuracja – Nowa ekspresja – wystawa przedaukcyjna, DESA Unicum, Warszawa[46]
- 2019 – Antypomniki, Pałac Józefa Brandta, Centrum Rzeźby Polskiej, Orońsko[47]
- 2019 – Tell Me about Yesterday Tomorrow, Munich Documentation Centre for the History of National Socialism, Monachium, Niemcy[48]
- 2019 – II wojna światowa – dramat, symbol, trauma, MOCAK- Muzeum Sztuki Współczesnej, Kraków[49]
- 2021 – Rzeźba w poszukiwaniu miejsca - Zachęta – Narodowa Galeria Sztuki, Warszawa[50]
- 2021 – A.B.O. THEATRON. L’Arte o la Vita / Art or Life – Achille Bonito Oliva, Castello di Rivoli Museo d’Arte Contemporanea, Turyn, Włochy[51]
- 2021 – ***KU WOLNOŚCI - kolekcja Wernera Jerke, Państwowa Galeria Sztuki, Sopot[52]
- 2021 – My i psy, psy i my, Państwowa Galeria Sztuki, Sopot[53]
- 2022 – Ćwiczenia ze sztuki. Kolekcja Muzeum ASP w Warszawie, Pałac Czapskich, Warszawa[54]
- 2022 – Polityka w sztuce, MOCAK Muzeum Sztuki Współczesnej w Krakowie[55]
- 2023 – Ruchy tektoniczne. O artystycznych symptomach transformacji, Muzeum Sztuki w Łodzi[56]
Wystawy i akcje Gruppy[edytuj | edytuj kod]
- 1983 – Las, góra, a nad górą chmura, Pracownia Dziekanka, Warszawa; BWA, Lublin
- 1984 – Matka Premiera, Teatr Kameralny, Warszawa
- 1984 – Kobieta ucieka z masłem, Pracownia Dziekanka, Warszawa
- 1985 – Uchylenie rąbka tajemnicy z tradycyjnego warsztatu malarskiego, Pracownia Dziekanka, Warszawa (I akcja)
- 1985 – Sztuka podziwu, Galeria SHS, Warszawa
- 1985 – Jak pomóc Kryszkowskiemu?, Strych, Łódź
- 1985 – Tylko dzisiaj wieczorem kochanie, BWA, Lublin
- 1985 – Rypajamawłoszard Grzykomopasoźniak Wkład w wykład vel Idź wylicz, Pracownia Dziekanka, Warszawa (II akcja)
- 1985 – Kto wodzi ten promień wodzący, Galeria Wieża, Warszawa
- 1985 – Złoto ekonomii, kadzidło sztuki, gorzka mirra polityki, Parafia Miłosierdzia Bożego, Warszawa
- 1985 – Zespół Pieśni i Tańca Ziemi Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej, Pracownia Dziekanka, Warszawa (III akcja)
- 1986 – Twoim bohaterem hołoto jest nuda przynosząca nieszczęście, Galeria Wielka 19, Poznań
- 1986 – Niemrawy młodzian śpiewa, sztywna wiruje dziewa, Pracownia Dziekanka, Warszawa (IV akcja)
- 1987 – Gruppa Gruppen, Galeria Atrium, Sztokholm, Szwecja
- 1987 – Avanguardia polacca esposizione dell’arte indipendente polacca, Centro Direzionale Colleoni, Agrate Brianza k. Mediolanu, Włochy
- 1987 – Kuda Gierman, Gruppenkunswerke, Kassel, Niemcy
- 1988 – Rysunek na miejscu, Galeria Obraz, Poznań
- 1988 – Artysta w świątyni słów o sztuce, Galeria na Ostrowie, Wrocław
- 1988 – Utrudniają zwierzętom wypluwanie wziętych do pyska przedmiotów, Galeria DESA „Nowy Świat”, Warszawa
- 1988 – Katedra Malarstwa, Galeria Dziekanka, Warszawa (V akcja)
- 1988 – Ars aura prior, Galeria DESA „Stary Rynek”, Poznań
- 1988 – Gruppa – dokumenty, Galeria Pokaz, Warszawa
- 1989 – Lochy Manhattanu, Łódź
- 1989 – Woyzeck. (Budy? Budy to my mamy u siebie), Teatr Studyjny, Łódź
- 1991 – Gruppa – 6 dobrych błędów, Galeria Dziekanka, Warszawa
- 1992 – Gruppa 1982-1991, Galeria Zachęta, Warszawa
- 2002 – Przyznajemy się do winy, prosimy o wybaczenie, obiecujemy poprawę, Galeria Program, Warszawa
- 2013 – Oj dobrze już, galeria Propaganda, Warszawa[33]
Zobacz też[edytuj | edytuj kod]
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Wydział Wzornictwa Akademii Sztuk Pięknych w Warszawie [online], asp.waw.pl [dostęp 2017-11-15] (pol.).
- ↑ Paweł Kowalewski (Communication Unlimited): Człowiek nie może zajmować się designem, jeżeli nie rozumie rozwoju fizyki i matematyki – NowyMarketing [online], nowymarketing.pl [dostęp 2017-11-15] (pol.).
- ↑ Biogram. akson.sgh.waw.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-04-12)]..
- ↑ Paweł Kowalewski – Życie i twórczość | Twórca | Culture.pl [online], culture.pl [dostęp 2017-11-25] (pol.).
- ↑ Biografia – Paweł Kowalewski [online], pawelkowalewski.pl [dostęp 2017-11-15] (pol.).
- ↑ Adam Myjak, Pismo Rektora ASP [online], 16 października 2019.
- ↑ dr hab. Paweł Kowalewski, adiunkt [online], asp.waw.pl [dostęp 2019-03-23] (pol.).
- ↑ Joanna Kiliszek, Niespokojna pewność – Dziekanka / Warszawa – Miejsce nowej sztuki 1972–1998, „SZUM”, 27 października 2017 [dostęp 2019-03-14].
- ↑ Maryla Sitkowska, Słownik malarzy polskich, Warszawa: Arkady, 1 stycznia 2003, s. 167–168, ISBN 83-213-4143-8.
- ↑ Documenta, Documenta 8. 12 June – 20 September 1987, 12 czerwca 1987 [dostęp 2019-03-14].
- ↑ Alexandra Alisauskas, Odrzucone dziedzictwo O sztuce polskiej lat 80., Warszawa, 1 stycznia 2011 [dostęp 2019-03-14].
- ↑ Paweł Kowalewski, Wystawa Fin de siécle, 16 września 1992 [dostęp 2019-03-14].
- ↑ Agnieszka Kowalska, Poczuj totalitaryzm na własnej skórze, „Gazeta Wyborcza”, 24 lutego 2012 [dostęp 2019-03-14].
- ↑ Aleksander Hudzik, Znikające obrazy, „Newsweek”, 21 maja 2017 [dostęp 2019-03-14].
- ↑ Ikoniczny obraz zakupiony przez Annę i Jerzego Staraków, „Artinfo.pl”, 31 października 2019.
- ↑ Ewa Dyszlewicz, „Zeitgeist” Pawła Kowalewskiego w kościele St. Peter w Recklinghausen, „SZUM”, 22 listopada 2017 [dostęp 2019-03-14].
- ↑ Monika Kuc, Bunt Malarzy wobec stanu wojennego, „Rzeczpospolita”, 7 marca 2020.
- ↑ MB, Premiera książki "Gruppa". Pierwsza monografia jednej z najważniejszych grup artystycznych lat 80. [online], Label Magazine, 19 maja 2023 [dostęp 2023-06-30] (pol.).
- ↑ Muzeum Narodowe w Krakowie, Paweł Kowalewski, 14 marca 2019.
- ↑ Zachęta - Narodowa Galeria Sztuki, Paweł Kowalewski, 14 marca 2019.
- ↑ Fundacja Sztuki Polskiej ING, Paweł Kowalewski, 14 marca 2019.
- ↑ Artinfo.pl [online], 31 października 2019 [dostęp 2019-12-05].
- ↑ Fundacja Benettona, Paweł Kowalewski, 14 marca 2019.
- ↑ Paweł Kowalewski, Oficjalna strona www artysty [online], 4 grudnia 2021 [dostęp 2021-12-07].
- ↑ Paweł Kowalewski, Oficjalna strona www artysty [online], 3 grudnia 2021 [dostęp 2021-12-07].
- ↑ Portal Bitcoin.pl [online], 3 grudnia 2021 [dostęp 2021-12-07].
- ↑ Monika Krajewska, Fakty TVN24 [online], 4 grudnia 2021 [dostęp 2021-12-07].
- ↑ Dawid Dróżdż, Emilia Dłużewska, Wyborcza.pl [online], 3 grudnia 2021 [dostęp 2021-12-07].
- ↑ Paweł Kowalewski uhonorowany wyróżnieniem Międzynarodowego Stowarzyszenia Reklamy – NowyMarketing [online], nowymarketing.pl [dostęp 2017-11-15] (pol.).
- ↑ Paweł Kowalewski po raz czwarty wybrany na stanowisko Global Vice President IAA. brief.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-12-22)]..
- ↑ Kowalewski Paweł [online] [dostęp 2023-06-30].
- ↑ Paweł Kowalewski – prace, „Propaganda”, 15 marca 2020 [dostęp 2020-03-15] [zarchiwizowane z adresu 2020-01-13].
- ↑ a b c d e Artists – Pawel Kowalewski. galeriapropaganda.com. [zarchiwizowane z tego adresu (2017-07-24)]..
- ↑ Paweł Kowalewski „Symulator totalitaryzmu”. elektrownia.art.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2014-12-15)]..
- ↑ Zofia Gołubiew, Sztuka i pamięć [online], dziennikpolski24.pl [dostęp 2017-08-09] (pol.).
- ↑ Termine – Museum Jerke | Jerke Art Foundation gGmbH [online], Museum Jerke | Jerke Art Foundation gGmbH [dostęp 2017-12-07] (niem.).
- ↑ Wystawy [online], mosart.pl [dostęp 2018-02-07] (pol.).
- ↑ Krzysztof Szmiegiel, Przestrzeń dla Sztuki S2 [online], 20 września 2019 [dostęp 2019-12-05].
- ↑ Gruppa. Pokolenie przełomu, „Desa Unicum”, 15 marca 2020.
- ↑ Zachęta – Narodowa Galeria Sztuki [online], 10 lutego 2019 [dostęp 2019-12-05].
- ↑ Gralewicz, K-MAG [online], 18 września 2019 [dostęp 2019-12-05].
- ↑ Magazyn SZUM [online], 16 października 2019 [dostęp 2019-12-05].
- ↑ Propaganda [online], 2 maja 2019 [dostęp 2019-12-05] [zarchiwizowane z adresu 2019-12-05].
- ↑ Kultura Onet.pl [online], 7 października 2019 [dostęp 2019-12-05].
- ↑ Łukasz Karkoszka, Co Jest Grane 24 [online], 22 listopada 2019 [dostęp 2019-12-05].
- ↑ Monika Kuc, Rzeczpospolita [online], 11 września 2019 [dostęp 2091-12-05].
- ↑ Jacek Sosnowski, Centrum Rzeźby Polskiej w Orońsku [online], 13 listopada 2019 [dostęp 2019-12-05].
- ↑ NSDOKU [online], 20 listopada 2019 [dostęp 2019-12-05] [zarchiwizowane z adresu 2019-12-05].
- ↑ MOCAK [online], 20 października 2019 [dostęp 2019-12-05].
- ↑ Zachęta - Narodowa Galeria Sztuki, Opis wystawy "Rzeźba w poszukiwaniu miejsca" [online], 2 lutego 2021 [dostęp 2021-07-02].
- ↑ Bogusław Deptuła, Państwowa Galeria Sztuki w Sopocie [Strona www], 11 października 2021 [dostęp 2021-10-11].
- ↑ Bogusław Deptuła, Państwowa Galeria Sztuki w Sopocie [online], 30 lipca 2021 [dostęp 2021-10-11].
- ↑ Bogusław Deptuła, Państwowa Galeria Sztuki w Sopocie [online], 11 października 2021 [dostęp 2021-10-11].
- ↑ Agnieszka Szewczyk, Ćwiczenia ze sztuki [online], 23 lutego 2022 [dostęp 2022-02-23].
- ↑ Polityka w sztuce, MOCAK
- ↑ CG2, Ruchy tektoniczne. O artystycznych symptomach transformacji [online], Muzeum Sztuki w Łodzi [dostęp 2023-06-30] (pol.).
- ↑ Juliane Bischoff, Beatrice Hilke, Tell me about yesterday tomorrow, Monachium: Munich Documentation Centre for the History of National Socialism, 1 listopada 2019, ISBN 978-3-946041-25-2.