Państwowe Muzeum Etnograficzne w Warszawie

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Państwowe Muzeum Etnograficzne w Warszawie
Ilustracja
Siedziba muzeum według projektu Henryka Marconiego
Państwo

 Polska

Miejscowość

Warszawa

Adres

ul. Kredytowa 1
00-056 Warszawa

Data założenia

1888

Zakres zbiorów

obiekty etnograficzne z Polski i świata

Wielkość zbiorów

ponad 81 tysięcy obiektów, ok. 276 tys. archiwaliów

Dyrektor

Magdalena Wróblewska

Położenie na mapie Warszawy
Mapa konturowa Warszawy, w centrum znajduje się punkt z opisem „Państwowe Muzeum Etnograficzne w Warszawie”
Położenie na mapie Polski
Mapa konturowa Polski, blisko centrum na prawo znajduje się punkt z opisem „Państwowe Muzeum Etnograficzne w Warszawie”
Położenie na mapie województwa mazowieckiego
Mapa konturowa województwa mazowieckiego, w centrum znajduje się punkt z opisem „Państwowe Muzeum Etnograficzne w Warszawie”
Ziemia52°14′17,31″N 21°00′43,80″E/52,238142 21,012167
Multimedia w Wikimedia Commons
Strona internetowa
O historii Państwowego Muzeum Etnograficznego w Warszawie opowiada Marta Elas
Pałac Brühla na Młocinach – pierwsza powojenna siedziba
Sala o zabawkach i jarmarkach – wystawa „Czas świętowania w Polsce i Europie”
Wystawa stała „Porządek rzeczy. Magazyn Piotra B.Szackiego”
Strój Lachów Sądeckich – fragment wystawy „Czas świętowania w kulturach Polski i Europy”
Gmach Towarzystwa Kredytowego w Warszawie – widok z 1859 r.
Bańka gliniana ze Słowacji. W zbiorach Państwowego Muzeum Etnograficznego w Warszawie.

Państwowe Muzeum Etnograficzne – jedno z najstarszych muzeów etnograficznych w Polsce, utworzone Warszawie w 1888 roku. Samorządowa instytucja kultury Urzędu Marszałkowskiego. Muzeum znajduje się w zabytkowym gmachu Towarzystwa Kredytowego Ziemskiego przy ul. Kredytowej 1.

Opis[edytuj | edytuj kod]

Muzeum Etnograficzne powstało z inicjatywy mecenasa Jana Maurycego Kamińskiego oraz Jana Karłowicza, którzy zainicjowali komitet organizacyjny. W roku 1888 powstała przy Warszawskim Ogrodzie Zoologicznym placówka, gromadziła zbiory etnograficzne. W 1896 za sprawą Grona Miłośników Etnografii, zbiory zostały przeniesione do Muzeum Przemysłu i Rolnictwa, mającym swoją siedzibę przy Krakowskim Przedmieściu 66[1].

W 1921 roku pieczę nad zbiorami etnograficznymi przejął muzeolog i znawca etnografii Europy Eugeniusz Frankowski, który przekształcił placówkę w nowoczesne muzeum prowadzące działalność naukową i wystawienniczą. Zbiory muzealne liczące w 1922 roku 8954 eksponatów szybko powiększały się, i w roku 1939 liczyły ok. 30 000 obiektów. Zbiory podzielono na trzy podstawowe grupy: pochodzące z ówczesnych terenów Polski, w tym cenne stroje i tkaniny ludowe oraz kolekcja huculska licząca 3000 okazów; zbiory ze Słowiańszczyzny i zbiory z innych krajów, stanowiące ponad 50 procent całości zasobów.

Wiele eksponatów pochodziło z prywatnych kolekcji polskich etnografów np. Leopolda Janikowskiego, Jana Kubarego, Bronisława Piłsudskiego, unikatowe zbiory indochińskie, pochodzące od Ignacego Zaremby Belakowicza oraz zbiory pochodzące z Chin, Japonii, Bliskiego Wschodu, Australii i innych rejonów świata.

Przed II wojną światową Biblioteka Muzeum Etnograficznego należała do najbogatszych bibliotek etnograficznych w kraju.

Znajdujące się w Muzeum Przemysłu i Rolnictwa zbiory Muzeum Etnograficznego zostały spalone podczas obrony Warszawy we wrześniu 1939[2].

W 1946 roku rozpoczęły się prace organizacyjne wskrzeszenia muzeum. Pierwotnie funkcjonowało pod nazwą Muzeum Kultur Ludowych, a jego tymczasową siedzibą był zabytkowy XVIII-wieczny pałac Brühla na Młocinach przy ul. Muzealnej. W 1949 roku otworzono pierwszą wystawę w powojennej historii Muzeum. Ekspozycja nosiła nazwę „Polski strój ludowy”. W 1959 roku Muzeum otrzymało nową siedzibę – zniszczony XIX-wieczny gmach Towarzystwa Kredytowego Ziemskiego, usytuowany u zbiegu ulic Kredytowej i Mazowieckiej. Jego odbudowę, finansowaną z kredytów Ministerstwa Kultury i Sztuki (MKiS), zaplanowano na lata 1962–1972. 15 grudnia 1973 roku nastąpiło uroczyste otwarcie Muzeum w nowej lokalizacji. Koordynatorem prac był dr Kazimierz Pietkiewicz, pełniący urząd dyrektora od 1969 r.

W trakcie kadencji dr Jana Witolda Suligi muzeum uzyskało status narodowej instytucji kultury (1992) oraz, decyzją MKiS, zostało wpisane do Państwowego Rejestru Muzeów (1998)[3].

Muzeum wydaje od 2009 roku czasopismo naukowe „Etnografia Nowa” – periodyk antropologiczny. W Muzeum działa Biblioteka z czytelnią. Zbiory biblioteczne liczą 30 tys. woluminów (w tym starodruki i materiały kartograficzne oraz czasopisma). W Muzeum funkcjonuje Dział Dokumentacji Archiwalnej i Fotograficzno-Filmowej z ponad 120 tys. rękopisów, fotografii, negatywów, plakatów, rycin itd.

W muzeum od 2012 roku działa Muzeum dla Dzieci.

Dyrektorzy[edytuj | edytuj kod]

Imię i nazwisko Okres pełnienia funkcji
Stanisław Ciszewski, Jan Karłowicz 1888 –
Eugeniusz Frankowski 1921 – 31 marca 1939
Tadeusz Dziekoński (1910–1980) 1 kwietnia 1939 –
Jan Żołna-Manugiewicz (1904–1988) 1 października 1946 – 30 listopada 1955
Ksawery Piwocki 31 stycznia 1956 – 31 stycznia 1968
Kazimierz Pietkiewicz (1910–1983) 1 kwietnia 1969 – 1 lipca 1974
Jan Krzysztof Makulski (1938-1989) 1 marca 1974 – 1989
Jan Witold Suliga 1990–2006
Małgorzata Orlewicz p.o. dyr. 2006 – 2008
Adam Czyżewski 2008–2020
Tadeusz Zając p.o. dyr. 2020
Robert Zydel od 2021[4]
Magdalena Wróblewska p.o. dyr. od 2023

Wystawy stałe[edytuj | edytuj kod]

  • Zwykłe – Niezwykłe. Fascynujące kolekcje w zbiorach Państwowego Muzeum Etnograficznego w Warszawie – wystawa przygotowana na jubileusz 120-lecia Państwowego Muzeum Etnograficznego w Warszawie w 2008 roku.
  • Czas Świętowania w kulturach Polski i Europy – wystawa przygotowana na 125-lecie Państwowego Muzeum Etnograficznego w Warszawie, 2013 r. Wystawa jest największą ekspozycją w historii Muzeum, prezentującą stroje, rekwizyty, obiekty religijne, użytkowe, dekoracyjne i inne przedmioty związane z tradycjami świętowania w kulturze. Wystawie towarzyszą multimedia[5].
  • Porządek rzeczy. Magazyn Piotra B.Szackiego – na wystawie w formie magazynu muzealnego z towarzyszeniem multimediów, prezentowane są zabytki związane z rzemieślnictwem (narzędzia z zakresu zdobywania i obróbki żywności, hodowli itp.). Obiekty ułożone są według autorskiej klasyfikacji nieżyjącego już pracownika muzeum, etnografa Piotra B.Szackiego[6].

Działy i pracownie[edytuj | edytuj kod]

  • Dział Organizacyjny
  • Główna Księgowa
  • Kuratorium Etnograficzne
  • Dział Przechowywania i Konserwacji Zbiorów
  • Dział Inwentaryzacji
  • Dział Edukacji
  • Dział Informacji Naukowej
  • Dział Komunikacji i Marketingu
  • Dział Techniczny
  • Dział Finansowo-Kadrowy
  • Samodzielne Stanowisko ds. Obsługi Prawnej

Kolekcje[edytuj | edytuj kod]

Zabytki kultury karpackiej w zbiorach PME w Warszawie: Słowacja[edytuj | edytuj kod]

Kolekcję stanowi 196 eksponatów, w tym 29 najstarszych pochodzi XIX-wiecznych[7].

  • 35 pisanek (z okolic: Czadcy, Veľkéj Čausy, Martina, Lewoczy, Veľkého Grobu, Popradu, Domanižy)
  • 15 ozdób choinkowych (z okolic: Czadcy, Martina) w tym 2 szopki rzeźbiarskie (z Podvysokiej autorstwa Antona Kadury)
  • 11 naczyń ceramicznych (bez dokładnego adresu pochodzenia) i 1 ceramiczna kropielniczka z okolic Martina
  • 22 obrazów malowanych na szkle (w tym 19 XIX-wiecznych o tematyce religijnej, produkowanych na północno-wschodniej Słowacji, pozyskane na Podhalu oraz jeden współczesny, wykonany w 2000 r. pt. Kolędnicy, autorstwa Zuzany Vanousovej z Czadcy)
  • 1 drzeworyt (brak szczegółowych danych)
  • 1 rzeźba z ośrodka pątniczego – koniec XIX w., przedstawia wizerunek Madonny znany z klasztoru Zlatá Hora – popularnego ośrodka pątniczego w Czechach
  • 7 obiektów dewocyjnych (współczesny obrazek – Matka Boska Frywałdska, współczesny różaniec – produkcja przemysłowa, obraz wotywny z połowy XIX w., wota woskowe – Stara Lubowla, koniec XIX w., współczesna kropielniczka z Trenczyna)
  • przedmioty drewniane: łyżnik i czerpak z ogranicza słowacko-podhalańskiego
  • kolekcja strojów: 6 kompletnych lub prawie kompletnych zestawów strojów kobiecych: Brezowo – 1910 r. Trenczyn – 1935 r., Pieszczany – b.d, Brezno – lata 20. XX w., Nowa Lubowla – lata 40. XX w. oraz 2017 r., Čáčov – 1930 r. – strój dziewczęcy, 1 komplet męski z ok. Trenczyna, lata 20 XX w. oraz pojedyncze elementy stroju, takie jak: pas bacowski z Liptowa, korale tzw. „dmuchane”, kożuch, zawój, kryzki, buty męskie i kobiece itp.

Opisy tych zabytków można znaleźć w programie Musnet – katalogu elektronicznym lub katalogu kartkowym w siedzibie PME w Warszawie[7].

Zabytki kultury karpackiej w zbiorach PME w Warszawie: Czechy[edytuj | edytuj kod]

Na 80 zabytków z terenu Czech, które są w posiadaniu PME, aż 75 pochodzi z obszarów objętych osadnictwem karpackim[7]. Są to głównie stroje, zwłaszcza prawie kompletny strój kobiecy i męski Jacków jabłonkowskich[8]. Stroje te zostały odtworzone współcześnie przez rzemieślników lub wykonane w pracowni konserwatorskiej PME na podstawie oryginałów strojów tej grupy etnicznej przechowywanych w Muzeum w Cieszynie. Warszawskie muzeum posiada również dużą reprezentację mosiężnych, posrebrzanych zapinek i guzików[7] – pągwic (aż 18 sztuk) charakterystycznych dla tych strojów, będących kopiami oryginałów ze zbiorów Muzeum w Cieszynie.

Muzeum posiada też pełny strój kobiecy z miejscowości z regionu południowo-morawskiego, a nawet kilka dublujących się elementów, na przykład halek. Wszystkie te elementy są darem Narodowego Instytutu Kultury Ludowej w Strażnicy na Morawach i zostały wykonane w XX w. Pojedyncze fragmenty strojów pochodzą z innych regionów, jak na przykład również XX w. gorset z kraju ołomunieckiego.

Dwa obrazy reprezentujące kulturę Karpat w Czechach to: malowana na szkle morawska „Pieta” z XIX w. oraz malowany na papierze „Ecce Homo” z kraju morawsko-śląskiego z 1909 r. W zbiorach jest też obraz wotywny na płótnie z XIX w. (1823-73?), jednak niepewnego pochodzenia (Czechy lub Słowacja).

W 2017 roku dokupiono 8 pisanek, rózgę wielkanocną i fujarkę z kraju zlińskiego (Morawska Wołoszczyzna) oraz rzeźbę autorstwa twórcy ludowego Jana Brlicy Juniora o cechach rzeźby współczesnej.

Opisy tych zabytków można znaleźć w programie Musnet – katalogu elektronicznym lub katalogu kartkowym w siedzibie PME w Warszawie[5].

Osoby związane z Muzeum[edytuj | edytuj kod]

Galeria – wybrane obiekty[edytuj | edytuj kod]

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

  1. ↑ Jan Bujak: Muzealnictwo etnograficzne w Polsce. Kraków: Uniwersytet Jagielloński, 1975.
  2. ↑ Alfred Lauterbach. Zniszczenie i odbudowa Warszawy zabytkowej. „Kronika Warszawy”. 4(8), s. 61, 1971. 
  3. ↑ Jan Witold Suliga: Państwowe Muzeum Etnograficzne w Warszawie, [w:] 200 muzealnictwa warszawskiego. Dzieje i perspektywy. Warszawa: Arx Regia Ośrodek Wydawniczy Zamku Królewskiego w Warszawie, 2006, s. 336–337. ISBN 978-83-7022-160-7.
  4. ↑ Tomasz Urzykowski. Zydel na dyrektora. „Gazeta Stołeczna”, s. 5, 18 stycznia 2021. 
  5. ↑ a b Państwowe Muzeum Etnograficzne w Warszawie: „Czas świętowania” – nowa wystawa stała w Państwowym Muzeum Etnograficznym w Warszawie. ethnomuseum.pl. [dostęp 2015-03-31]. (pol.).
  6. ↑ https://web.archive.org/web/20160111140353/http://www.ethnomuseum.pl/wystawy/stale/591-porzadek-rzeczy.
  7. ↑ a b c d Czyżewski i inni, Zwykłe – niezwykłe. Fascynujące kolekcje w zbiorach Państwowego Muzeum Etnograficznego w Warszawie = Ordinary – extraordinary. Fascinating collections of The State Ethnographical Museum in Warsaw, Warszawa: Państwowe Muzeum Etnograficzne, [cop. 2008], ISBN 978-83-88654-76-3, OCLC 297819001.
  8. ↑ Adam (antropolog) Czyżewski, Czas świętowania w kulturach Polski i Europy, Warszawa, ISBN 978-83-88654-42-8, OCLC 903999878.

Bibliografia[edytuj | edytuj kod]

  • Czasopismo „Wisła”: 1888–1905.
  • Zwykłe – Niezwykłe. Fascynujące kolekcje w zbiorach Państwowego Muzeum Etnograficznego w Warszawie, pod red. A. Czyżewskiego, PME w Warszawie, 2008 r., ISBN 978-83-88654-76-3.
  • Czas świętowania w kulturach Polski i Europy, pod red. A. Czyżewskiego, PME w Warszawie, 2013 r., ISBN 978-83-88654-42-8.
  • Państwowe Muzeum Etnograficzne w Warszawie – stulecie działalności (1888-1988), red. J.K. Makulski, Warszawa 1988.
  • E. Frankowski, Zbiory etnograficzne w Polsce, „Lud” 1922, s. 40.
  • T. Koperska, E. Łukomska, Bibliografia do dziejów Muzeum Przemysłu i Rolnictwa za lata 1875–1939, Warszawa 1973.
  • J.K. Makulski, M.Piwocka, Wystawy Państwowego Muzeum Etnograficznego w Warszawie 1949-1988, wykaz tabelaryczny, PME, Warszawa 1988.

Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]

Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Państwowe_Muzeum_Etnograficzne_w_Warszawie&oldid=72820224”