Pesa Jazz

To jest dobry artykuł
Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Pesa Jazz[1]
Ilustracja
Jazz Duo 128N w Warszawie
Dane ogólne
Kraj produkcji

 Polska

Producent

Pesa

Miejsce produkcji

Bydgoszcz

Lata produkcji

2013–2021

Dane techniczne
Liczba członów

3/5

Długość

19 300/29 700 mm

Szerokość

2400 mm

Prędkość maksymalna

70 km/h

Wnętrze
Liczba miejsc siedzących

27/28

Liczba miejsc ogółem

132/207

Niskopodłogowość

100%

Wysokość podłogi

350 mm

Pesa Jazz – jednoprzestrzenny, niskopodłogowy, wieloczłonowy tramwaj przegubowy produkowany w latach 2013–2021 przez zakłady Pesa w Bydgoszczy. Powstało 115 sztuk w 4 różnych wersjach, które od 2014 roku są eksploatowane przez przedsiębiorstwa komunikacyjne w Warszawie (80 sztuk w 2 wersjach) i Gdańsku (35 sztuk w 2 wersjach). Tramwaje prezentowane były podczas targów InnoTrans w Berlinie i Trako w Gdańsku.

Historia[edytuj | edytuj kod]

128N podczas prezentacji w Berlinie

Geneza[edytuj | edytuj kod]

Rodzina Jazz powstała na bazie doświadczeń przy konstrukcji i eksploatacji tramwajów z rodzin Tramicus (budowanych w latach 2006–2008) oraz Swing (budowane od 2010 roku)[2]. Projekt pierwszego tramwaju nowej rodziny powstał na potrzeby zamówienia dla Warszawy. W przetargu punktowana była m.in. całkowicie płaska podłoga[3], której nie miały oferowane wcześniej Swingi[4]. Tramwaje Jazz miały spełniać to kryterium, a ponadto, w porównaniu z poprzednikiem – 120Na Swing – miały mieć nieznacznie mniejszą długość, bezosiowe wózki i większy zasobnik energii umożliwiający przejechanie kilkuset metrów bez zasilania, a także mieć zmodyfikowany wygląd zewnętrzny bez wcięć z boku pudła przy podłodze[1][5].

Projekt[edytuj | edytuj kod]

Pesa otrzymała dotację na projekt Jazza w ramach grantu „Opracowanie i przetestowanie całkowicie niskopodłogowego tramwaju z niezależnie obracającymi się kołami w skali demonstracyjnej” dofinansowanego przez NCBiR. Projekt powstał w konsorcjum z Wydziałem Transportu Politechniki Warszawskiej[6][7]. Autorem sylwetki pojazdów jest projektant Bartosz Piotrowski[8], zaś wnętrza NC.Art[9].

Zamówienia[edytuj | edytuj kod]

  • 21 marca 2013 – podpisanie umowy na dostawę 45 tramwajów typu 128N dla Warszawy[10],
  • 25 września 2013 – podpisanie umowy na dostawę 5 tramwajów typu 128NG dla Gdańska[11],
  • 15 stycznia 2014 – podpisanie umowy na dostawę 30 tramwajów typu 134N dla Warszawy[12],
  • 15 września 2014 – podpisanie umowy na dostawę 5 tramwajów typu 128N dla Warszawy[13],
  • 15 lutego 2018 – podpisanie umowy na dostawę 15 tramwajów dla Gdańska[14].

Prezentacje promocyjne[edytuj | edytuj kod]

We wrześniu 2014 na targach InnoTrans w Berlinie Pesa zaprezentowała Jazza Duo 128N[15], a we wrześniu 2015 na targach Trako w Gdańsku Jazza 134N[16].

Konstrukcja[edytuj | edytuj kod]

Kabina motorniczego w 128N
Wnętrze 128NG

Jazzy to tramwaje niskopodłogowe z podłogą na wysokości 350 mm ponad główką szyny. Pojazdy te mają bezosiowe wózki, dzięki czemu nie mają nad nimi wzniosów[17]. Ze względu na rezygnację z osi, każde koło ma indywidualny zestaw napędowy[18][19]. Wozy z tej rodziny nie mają również wcięć w dolnej części pudła[20]. Tramwaje posiadają udogodnienia ułatwiające wjazd wózków inwalidzkich[21][22][23].

Charakterystyka ogólna[edytuj | edytuj kod]

Typ Długość Szerokość
pudła
Rozstaw toru Typ silnika Miejsca
siedzące
Właściwości
128N 29,7 m 2,4 m 1435 mm TSA 28 pojazd dwukierunkowy klimatyzacja przestrzeni pasażerskiej zasobniki energii  [1][20][24]
128NG 29,7 m 2,4 m 1435 mm TSA TMR 35-18-4 28 pojazd dwukierunkowy klimatyzacja przestrzeni pasażerskiej  [25][18]
134N 19,3 m 1435 mm 27 klimatyzacja przestrzeni pasażerskiej zasobniki energii  [26]
Gdańsk 2 29,7 m 2,4 m 1435 mm 28 pojazd dwukierunkowy klimatyzacja przestrzeni pasażerskiej ładowarki USB zasobniki energii przewóz rowerów  [14][27][28]
pojazd dwukierunkowy  – tramwaj dwukierunkowy   klimatyzacja przestrzeni pasażerskiej  – klimatyzacja   automaty biletowe  – automaty biletowe   zasobniki energii  – zasobniki energii   przewóz rowerów  – przewóz rowerów; ładowarki USB  – ładowarki USB

Wyposażenie dodatkowe[edytuj | edytuj kod]

Jazzy dla Warszawy (128N i 134N) wyposażone są w system umożliwiający gromadzenie energii elektrycznej z hamowania oraz możliwość korzystania zeń do zasilania obwodów pomocniczych pojazdu czy do napędu pojazdu w sytuacji braku napięcia w sieci. Energia gromadzona jest w superkondensatorach[17][19].

Tramwaje dla Gdańska (128NG) zostały przystosowane do pokonywania wzniesień wynoszących do 6% na długości do 600 m[25]. Jazzy dla Gdańska były fabrycznie wyposażone w wysuwane spod spodu pojazdu platformy dla niepełnosprawnych, jednak ze względu na niedostosowanie części przystanków do takich platform podjęto decyzję o zastąpieniu ich rampami odkładanymi do wnętrza pojazdu[29]. Montaż nowych ramp zakończono w połowie kwietnia 2015, w każdym pojeździe znalazły się po 4 takie rampy[23].

Pojazdy eksploatowane w Gdańsku i pochodzące z dostawy realizowanej od 2019, mogą według normatywów pomieścić 206 osób i mają opisy w alfabecie Braille’a. Ponadto powiększono w nich kabiny motorniczych, w których znalazły się uchwyty na kubek, radio FM, mała lodówka i defibrylator[30].

W tramwajach 134N zastosowano system antykolizyjny, który monitoruje odległość od obiektów znajdujących się przed wagonem[19].

Eksploatacja[edytuj | edytuj kod]

Państwo Miasto Przewoźnik Typ Lata dostaw Liczba
 Polska Warszawa Tramwaje Warszawskie 128N 2014–2015 50 [17][31]
134N 2015 30 [17][32]
Gdańsk Gdańskie Autobusy i Tramwaje 128NG 2014–2015 5 [17][33]
2019–2021 30 [14][34][35]
Łączna liczba: 115

Warszawa[edytuj | edytuj kod]

Pierwszy warszawski jazz duo na pl. Politechniki
Pierwszy warszawski jazz przy Dworcu Wschodnim

Pierwsze zamówienie na Jazzy złożyła Warszawa, która zakupiła na mocy umowy z 21 marca 2013 czterdzieści pięć sztuk (w tym 2 sztuki dostosowane do nauki jazdy)[10][5]. Tramwaje zamówiono z myślą o wykorzystaniu podczas remontów torów, budowie nowych linii oraz do obsługi krótkich, najbardziej zatłoczonych odcinków[5][36]. Z myślą o obsłudze takich odcinków planowano budowę torów odstawczych w miejscach, gdzie nie ma możliwości budowy pętli. Pierwszy tor odstawczy był planowany przy rondzie Daszyńskiego, pod którym budowana była stacja drugiej linii metra, a kolejny przy stacji Wierzbno[37]. Pierwszego jazza dostarczono w ostatnich dniach czerwca 2014[20], a w nocy z 1 na 2 lipca rozpoczął jazdy testowe po ulicach Warszawy[38]. 25 lipca warszawski jazz otrzymał homologację[39]. 15 września 2014 podpisano umowę na zakup 5 kolejnych takich tramwajów, które miały zostać dostarczone między lipcem a wrześniem 2015 roku[13]. 24 października jazz przeszedł test polegający na 18-godzinnej jeździe bez żadnej awarii[40], a 21 listopada rozpoczął kursy z pasażerami[41]. W połowie lutego pierwszy jazz przeszedł test niezawodności polegający na przejechaniu 5000 km bez żadnej awarii[42]. Na początku lipca w Warszawie znajdowało się 27 tramwajów 128N, z czego 11 było odebranych, a 10 w trakcie testów 5000 km[43]. W sierpniu po raz pierwszy wykorzystano dwukierunkowość tramwajów podczas remontu torowiska na ulicy Grójeckiej[44]. W połowie listopada zakończono odbiory jazzów z pierwszego zamówienia (zgodnie z umową dostawy miały zakończyć się w czerwcu)[45][46], a do końca tego miesiąca dostarczono trzeci egzemplarz z drugiego zamówienia[47]. Na początku grudnia do Warszawy dostarczono dwa ostatnie tramwaje typu 128N[48][31]. 7 grudnia linia nr 11 została skrócona do ronda Daszyńskiego, gdzie tramwaje zmieniają kierunek na specjalnym łączniku torowym, z tego względu do obsługi linii skierowano wyłącznie tabor dwukierunkowy[49]. W połowie grudnia do jazd z pasażerami były dopuszczone wszystkie warszawskie jazzy duo[32].

15 stycznia 2014 podpisano umowę na zakup 30 sztuk 3-członowych, jednokierunkowych tramwajów (w tym 2 sztuki dostosowane do nauki jazdy). Tramwaje zostały zamówione z myślą o mniej obciążonych liniach[50]. 10 marca 2015 dostarczono pierwszy z nich[26], a 30 lipca rozpoczął on kursy z pasażerami i test 5 tys. km. Tego dnia obsługiwał linię nr 13[51]. W połowie września pierwszy krótki jazz zdał test niezawodności[52]. W połowie listopada w Warszawie znajdowało się 10 sztuk 3-członowych jazzów[45] i 3 z nich rozpoczęły testowe jazdy z pasażerami[53]. Do końca tego miesiąca dostarczono łącznie 17 egzemplarzy, z których 8 było dopuszczonych do jazd z pasażerami[47]. Do 8 grudnia do Warszawy dostarczono 25 tramwajów typu 134N[31], a 16 grudnia zakończono dostawy tego modelu[32].

Do 31 grudnia 2015 Tramwaje Warszawskie dokonały odbioru końcowego łącznie 56 z 85 zamówionych tramwajów Pesy. Pozostałych 29 zostało odebranych warunkowo, by nie utracić dofinansowania unijnego[54]. We wrześniu 2016 TW poinformowały, iż naliczyły Pesie 35 mln zł kar tytułem opóźnień w dostawach oraz przekroczenia rzeczywistej masy tramwaju 134N w stosunku do masy ofertowej[55].

W pierwszej połowie 2017 roku okazało się, że jazzy 134N wymagają prewencyjnego wzmocnienia konstrukcji. W połowie kwietnia jeden tramwaj miał już wzmocnioną konstrukcję, a drugi był w trakcie akcji serwisowej w Bydgoszczy[56].

W listopadzie 2018 Tramwaje Warszawskie podpisały z Mennicą Polską umowę na dostawę nowych biletomatów do wszystkich tramwajów TW[57].

Gdańsk[edytuj | edytuj kod]

Jazz Duo na przystanku PKM Gdańsk Brętowo

Drugim zakładem, który zdecydował się na zakup Jazzów, był ówczesny ZKM Gdańsk (od 2017 roku Gdańskie Autobusy i Tramwaje). Stosowną umowę podpisano 25 września 2013 podczas targów Trako w Gdańsku[11][33]. Tramwaje zamówiono wraz ze specjalistycznym wyposażeniem obsługowym, pakietem eksploatacyjno-naprawczym oraz pakietem naprawczym[25]. 10 listopada 2014 dostarczono pierwszy tramwaj[58], który dwa dni później został publicznie zaprezentowany[59]. W nocy z 18 na 19 stycznia 2015 dostarczono do Gdańska ostatni z zamówionych pojazdów (zgodnie z umową dostawy miały zakończyć się w grudniu)[60][25]. 30 stycznia 2015 wszystkie 5 tramwajów rozpoczęło kursy z pasażerami, skierowano je do obsługi linii nr 6[61]. 21 sierpnia tramwaje rozpoczęły testy na nowej linii do dzielnicy Piecki-Migowo[62], a 31 sierpnia tamże regularne kursy z pasażerami[63].

Każdy tramwaj otrzymał nazwę w postaci imienia i nazwiska osoby zasłużonej dla Gdańska (Arkadiusz Rybicki, Erich Volmar, Jan Wullf, Lesser Giełdziński, Willi Drost)[61], a pojazdy z drugiej partii otrzymały patronat takich postaci, jak Brunon Zwarra, Zbigniew Cybulski, Zbigniew Kosycarz, Lech Bądkowski i Roman Rogocz.

Do końca sierpnia 2016 tramwaje przejechały łącznie pół miliona kilometrów[64].

15 lutego 2018 podpisano umowę na dostawę kolejnych 15 pojazdów z opcją na dodatkowe 15 sztuk. Na poinformowanie producenta o skorzystaniu z prawa opcji GAiT miał czas do końca kwietnia 2019[14]. Wartość kontraktu wynosi 138,3 mln zł, w tym 70 mln dotacji z UE. Koszt jednego pojazdu to 8 mln zł[30]. Zamówione pojazdy mieszczą 206 osób i wyposażone zostały m.in. w defibrylator[27]. Pięć pierwszych pojazdów miało trafić do Gdańska do 15 stycznia 2019, a następnie do połowy kwietnia 2019. Realizacja całości zamówienia miała się zakończyć w połowie sierpnia 2019[65]. W kwietniu 2019 poinformowano o skorzystaniu z opcji na dodatkowe 15 tramwajów[34], które sfinansowane zostaną częściowo z kar nałożonych na producenta za opóźnienie dostaw (8,8 tys. zł brutto dziennie plus 5,5 tys. za każdy dzień braku realizacji usług serwisowych). Zgodnie z umową pierwszych 10 z 15 pojazdów miało zostać dostarczonych do połowy sierpnia 2019; pierwszy tramwaj miał pojawić się w Gdańsku w czerwcu, a regularne jazdy rozpocząć w lipcu 2019[66]. Cała umowa ma zostać zrealizowana do końca 2020[34]. 30 lipca 2019 dotarł pierwszy tramwaj z drugiej partii[28], kolejny pojazd dotarł w październiku. 25 września producent poinformował, że tramwaj otrzymał homologację[67]. 31 października dokonano oficjalnej prezentacji obydwu tramwajów, które następnie skierowano do służby liniowej[68]. Kolejne dwa wozy spodziewane były do końca 2019 (dotarł tylko wagon nr 1058), a jedenaście kolejnych w l. 2020-2021[69]. Faktycznie dostawy pierwszej części zamówienia zakończono w nocy z 4 na 5 czerwca 2020, kiedy do Gdańska dotarł 15. (ostatni z tej transzy) tramwaj, który otrzymał niestandardowe malowanie w biało-zielone barwy, nawiązujące do klubu sportowego Lechia Gdańsk[70]. Dostawy tramwajów z drugiej transzy trwały od 30 września 2020 do połowy lutego 2021[71][35]. Dostawy jazzów pozwoliły na całkowite wycofanie z ruchu tramwajów Konstal 105Na[72]. 13 grudnia 2021 podczas pożaru w zajezdni Nowy Port jeden z tramwajów został nadpalony[73], w wyniku czego został skierowany do naprawy u producenta, z której wrócił do Gdańska w sierpniu 2023[74].

Nagrody i wyróżnienia[edytuj | edytuj kod]

  • 2015 – nagroda główna im. prof. Jana Podoskiego w kategorii Tabor szynowy podczas targów Trako dla tramwaju typu 134N[75].

Zobacz też[edytuj | edytuj kod]

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

  1. a b c Dla Warszawy Jazz! – nowy produkt Pesy. infotram.pl, 2013-03-21. [dostęp 2013-03-22].
  2. 120N, 120Na Swing, 121N i 122N. W: Arkadiusz Lubka, Marcin Stiasny: Atlas tramwajów. Poznań: Kolpress, 2011, s. 106-109. ISBN 978-83-920784-6-3.
  3. 45 dwukierunkowych wagonów dla Tramwajów Warszawskich. infotram.pl, 2012-06-04. [dostęp 2016-01-15].
  4. Tabor Tramwajowy | Tramwaje Warszawskie. tw.waw.pl. [dostęp 2013-03-24]. [zarchiwizowane z tego adresu (2012-08-13)].
  5. a b c 45 nowych tramwajów Jazz Duo dla Warszawy. rynek-kolejowy.pl, 2013-03-21. [dostęp 2016-01-15]. [zarchiwizowane z tego adresu (2014-01-16)].
  6. Pesa zrealizowała projekt całkowicie niskopodłogowego tramwaju. infotram.pl, 2015-04-30. [dostęp 2015-05-06].
  7. rozwój dzięki innowacjom. konferencja.cezamat.eu. [dostęp 2015-05-06]. [zarchiwizowane z tego adresu (2015-05-05)].
  8. To jemu pociągi bydgoskiej Pesy zawdzięczają wygląd i duszę. bydgoszcz.wyborcza.pl, 2014-06-13. [dostęp 2016-01-30].
  9. 128N Jazz Duo. W: Dobry Wzór 2015 (katalog wystawy). Katarzyna Szroeder-Dowjat (red.). Warszawa: Instytut Wzornictwa Przemysłowego, 2015, s. 70. [dostęp 2016-04-21]. (ang.).
  10. a b Jazz Duo dotrą za rok do stolicy. kurier-kolejowy.pl, 2013-03-21. [dostęp 2013-03-21].
  11. a b Gdańsk podpisał umowę z Pesą na pięć Jazzów Duo. rynek-kolejowy.pl, 2013-09-25. [dostęp 2016-01-15]. [zarchiwizowane z tego adresu (2013-09-28)].
  12. Warszawa podpisała umowę na krótkie Jazzy. Wygląd będzie zachowawczy. transport-publiczny.pl, 2014-01-15. [dostęp 2014-01-26].
  13. a b Tramwaje Warszawskie z umową na kolejne pięć Jazzów Duo. rynek-kolejowy.pl, 2014-09-15. [dostęp 2016-01-15]. [zarchiwizowane z tego adresu (2015-04-23)].
  14. a b c d Gdańsk podpisał umowę z Pesą na 15 tramwajów Jazz Duo. transport-publiczny.pl, 2018-02-15. [dostęp 2018-02-15].
  15. Dariusz Kalinowski. Targi InnoTrans 2014. „Świat Kolei”. 11/2014, s. 12-17. Łódź: Emi-press. ISSN 1234-5962. 
  16. Witold Urbanowicz: Jakie tramwaje na Trako (zdjęcia). transport-publiczny.pl, 2015-09-21. [dostęp 2015-09-25].
  17. a b c d e Marek Graff. Nowoczesne elektryczne zespoły trakcyjne w Polsce. „Technika Transportu Szynowego”. 7-8/2015, s. 46-63. Emi-press. ISSN 1232-3829. 
  18. a b Tram duo motors for tramways in Gdańsk (PL). traktionssysteme.at, 2014-03-14. [dostęp 2014-04-12]. [zarchiwizowane z tego adresu (2014-09-08)]. (ang.).
  19. a b c Dariusz Daniluk. Nowe rytmy 134N Jazz. „Flesz”. 11. s. 13. Warszawa. 
  20. a b c Pierwszy Jazz już w Warszawie. transport-publiczny.pl, 2014-06-30. [dostęp 2014-06-30].
  21. Wagony 128N „Jazz Duo”. tw.waw.pl. [dostęp 2016-01-24].
  22. Wagony 134N „Jazz”. tw.waw.pl. [dostęp 2016-01-24].
  23. a b Nowe rampy w Pesach Jazz Duo. infotram.pl, 2015-04-22. [dostęp 2015-04-23].
  24. Pesa chooses TSA for ‚Tram Warsaw‘ project. traktionssysteme.at, 2013-10-07. [dostęp 2016-01-15]. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-01-30)]. (ang.).
  25. a b c d Tramwaje Jazz Duo pojadą do Gdańska. rynek-kolejowy.pl, 2013-05-21. [dostęp 2016-01-15]. [zarchiwizowane z tego adresu (2013-09-28)].
  26. a b Warszawa: Pierwszy krótki Jazz w stolicy. transport-publiczny.pl, 2015-03-11. [dostęp 2015-03-11].
  27. a b Pierwsze nowe tramwaje jeszcze w tym roku. Gdańsk podpisał umowę z Pesą. 2018-02-15. [dostęp 2018-02-15].
  28. a b Gdańsk czeka na opóźnione Jazzy. Ruszają dostawy. transport-publiczny.pl, 2019-07-29. [dostęp 2019-08-27].
  29. Najnowsze Pesy przejdą wymianę platform dla niepełnosprawnych. trojmiasto.pl, 2015-02-06. [dostęp 2015-02-09].
  30. a b Dwa nowe tramwaje jeżdżą po Gdańsku. Ich koszt to w sumie 16 mln zł
  31. a b c Komplet Jazzów Duo w Warszawie. infotram.pl, 2015-12-08. [dostęp 2015-12-08].
  32. a b c Wszystkie 134N dostarczone. infotram.pl, 2015-12-16. [dostęp 2015-12-16].
  33. a b W Gdańsku Gdańskie Autobusy i Tramwaje. infotram.pl, 2017-01-19. [dostęp 2017-01-21].
  34. a b c Gdańsk zamawia kolejne tramwaje i nalicza kary Pesie za dalsze opóźnienia. transport-publiczny.pl, 2019-04-25. [dostęp 2019-04-25].
  35. a b Do Gdańska dotarł ostatni, trzydziesty Jazz Duo. Kary dla producenta [online], www.transport-publiczny.pl [dostęp 2021-03-05] (pol.).
  36. Rewolucja w warszawskich tramwajach. kurier-kolejowy.pl, 2013-03-21. [dostęp 2013-03-22].
  37. Warszawa: Gdzie powstaną tory odstawcze dla tramwajów. transport-publiczny.pl, 2014-01-31. [dostęp 2014-02-02].
  38. Nocne testy Jazza dla Warszawy. rynek-kolejowy.pl, 2014-07-02. [dostęp 2014-07-02].
  39. Jazz z homologacją. infotram.pl, 2014-07-31. [dostęp 2014-08-01].
  40. Warszawski Jazz przeszedł testy. Niedługo z pasażerami?. rynek-kolejowy.pl, 2014-10-28. [dostęp 2016-01-15]. [zarchiwizowane z tego adresu (2015-04-20)].
  41. Pierwszy warszawski Jazz Duo wozi już pasażerów. transport-publiczny.p, 2014-11-21. [dostęp 2014-11-21].
  42. Warszawa: Pierwszy Jazz Duo wreszcie zdał test niezawodności. rynek-kolejowy.pl, 2015-02-13. [dostęp 2015-02-13].
  43. Problemy warszawskich Jazzów. Krótki nie wozi jeszcze pasażerów. transport-publiczny.pl, 2015-07-03. [dostęp 2015-07-03].
  44. Dwukierunkowy tramwaj już jeździ po Warszawie. transport-publiczny.pl, 2015-08-09. [dostęp 2015-08-10].
  45. a b Wszystkie warszawskie Jazzy z pierwszej umowy odebrane. infotram.pl, 2015-11-17. [dostęp 2015-11-17].
  46. Krzysztof Śmietana: Nowe tramwaje Jazz Duo. Bez skośnych siedzeń (PROJEKTY). [w:] 2013-03-21 [on-line]. warszawa.gazeta.pl. [dostęp 2013-06-09].
  47. a b 17 Jazzów, 22 Krakowiaki, Toruń do końca roku. infotram.pl, 2015-12-01. [dostęp 2015-12-01].
  48. Pesa dostarczyła kolejne tramwaje. infotram.pl, 2015-12-04. [dostęp 2015-12-04].
  49. Tramwaje Warszawskie uruchamiają zawrotkę na rondzie Daszyńskiego. transport-publiczny.pl, 2015-12-07. [dostęp 2015-12-10].
  50. Krótkie Jazzy już nie retro. infotram.pl, 2014-01-15. [dostęp 2014-01-28].
  51. Warszawa: Krótki Jazz zaczął przygodę z pasażerami. transport-publiczny.pl, 2015-07-30. [dostęp 2015-07-31].
  52. Warszawa: Pierwszy krótki Jazz przeszedł test niezawodności. transport-publiczny.pl, 2015-09-21. [dostęp 2015-09-22].
  53. Trzy kolejne 134N mogą wozić pasażerów. infotram.pl, 2015-11-19. [dostęp 2015-11-19].
  54. Ministerstwo Rozwoju: Ministerstwo Rozwoju: dotacja UE na tabor z Pesy całkowicie wykorzystana. rynek-kolejowy.pl, 2015-12-31. [dostęp 2015-12-31].
  55. Warszawa nalicza Pesie karę 35 mln zł za opóźnione i zbyt ciężkie tramwaje. transport-publiczny.pl, 2016-09-28. [dostęp 2016-09-30].
  56. Warszawa: Krótkie Jazzy wracają do Bydgoszczy. Trzeba wzmocnień konstrukcji. transport-publiczny.pl, 2017-04-12. [dostęp 2017-04-12].
  57. Wszystkie warszawskie tramwaje w biletomatami. infotram.pl, 2018-11-14. [dostęp 2018-11-27].
  58. Dwukierunkowa Pesa Jazz Duo już w Gdańsku. trojmiasto.pl, 2014-11-10. [dostęp 2014-11-10].
  59. Jazz Duo jak Link. Gdańsk z nowymi tramwajami. transport-publiczny.p, 2014-11-12. [dostęp 2014-11-12].
  60. Komplet Jazzów Duo w Gdańsku. infotram.pl, 2015-01-20. [dostęp 2015-01-20].
  61. a b Wszystkie Jazzy na trasie!. infotram.pl, 2015-01-30. [dostęp 2015-01-30].
  62. Jazz Duo pojechał nową trasą. infotram.pl, 2015-08-24. [dostęp 2015-09-10].
  63. Tramwaj na Morenę: między 4 minus a 3 z dużym plusem. trojmiasto.pl, 2015-09-03. [dostęp 2015-11-16].
  64. Pół miliona kilometrów gdańskich Jazzów. infotram.pl, 2016-08-31. [dostęp 2016-08-31].
  65. Dariusz Gałązka: PESA nie wywiązała się z umowy. Nowe tramwaje w Gdańsku dopiero w kwietniu. [dostęp 2019-01-12].
  66. Tramwaje z Pesy znowu spóźnione, ale... będzie ich więcej
  67. Gdański Jazz z homologacją. infotram.pl, 2019-09-25. [dostęp 2019-09-25].
  68. Gdańsk: Pierwsze nowe Jazzy wreszcie z pasażerami. transport-publiczny.pl, 2019-10-31. [dostęp 2020-01-16].
  69. GAiT czeka na nowe tramwaje i nalicza kary. Już ponad 9 mln zł. trojmiasto.pl, 2020-01-12. [dostęp 2020-01-16].
  70. Biało-zielony Jazz dotarł do Gdańska. Na 75-lecie Lechii [online], www.transport-publiczny.pl [dostęp 2020-06-07] (pol.).
  71. Rozpoczęła się realizacja drugiej transzy zamówienia nowych tramwajów dla Gdańska [online], TransInfo [dostęp 2023-08-17] (pol.).
  72. Gdańsk żegna stopiątki i zaprasza na pożegnalny przejazd [online], www.transport-publiczny.pl [dostęp 2021-03-05] (pol.).
  73. Gdańsk: Pożar w zajezdni Nowy Port. Spalone i nadpalone tramwaje, w tym Jazz [online], www.transport-publiczny.pl [dostęp 2023-08-17] (pol.).
  74. Nadpalony Jazz wrócił do GAiT [online], www.transport-publiczny.pl [dostęp 2023-08-17] (pol.).
  75. Trako: Laureaci konkursów Trako 2015. trakotargi.amberexpo.pl. [dostęp 2015-10-06].