Piaski (Kielce)

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Dzielnice i osiedla Kielc. Piaski są oznaczone na mapie numerem 7

Piaski – północna, przemysłowa część[1][2] Kielc, granicząca[3]:

Przechodzi tędy ulica Zagnańska prowadząca do Zagnańska. Na Piaskach znajduje się największy, częściowo sztucznie wykopany Zalew Kielecki, oddany do użytku w 1957[4]. Jest to dzielnica przemysłowa – znajduje się tu chłodnia przetwarzająca owoce, zakłady Chemar, duży sklep meblowy i budowlany oraz cmentarz i areszt śledczy. Przez Piaski przebiega linia kolejowa prowadząca z Krakowa do Warszawy oraz w pobliżu dwujezdniowa droga krajowa nr 74 Sulejów-Zosin (ul. Łódzka[5]). W pobliżu ulicy Łódzkiej zlokalizowana jest stacja kolejowa Kielce Piaski. Główne ulice[6]: Zagnańska[7], Witosa (niewielki odcinek ulicy). Pozostałe ulice[6]: Peryferyjna[7], Magazynowa, Piwowarska, Węgle, Piaski Małe[7], Piaski Nad Rzeką[7], a według niektórych źródeł[7] również ul. Topolowa i fragment ul. Jesionowej stanowiący dawniej ulicę Łączną.

Piaski są obsługiwane przez następujące linie komunikacji miejskiej[8]: 4, 23, 33, 36, 103, 104, 112.

Ważniejsze obiekty[edytuj | edytuj kod]

Turystyka[edytuj | edytuj kod]

Przez obrzeża Piasków przebiegają[6]:

  • ścieżka rowerowa – wokół Zalewu i dalej wzdłuż ul. Piaski nad Rzeką do ul. Witosa,
  • rowerowy szlak architektury obronnej Kielce-Opatów-Sandomierz-Chęciny-Końskie – od zakończenia ścieżki rowerowej, ulicą Witosa w kierunku Dąbrowy[11].

Historia[edytuj | edytuj kod]

Historia Piasków jest w pewien sposób związana z hutą miedzi i ołowiu w Niewachlowie, która w końcu XVIII wieku przeżywała drugą młodość. W 1782 r. Komisja Kruszcowa w Warszawie zachęciła króla Stanisława Augusta do wzięcia Miedzianej Góry w 40-letnią dzierżawę. Sprowadzono fachowców z zagranicy, kupiono maszyny. Kielce wróciły do gry jako siedziba przemysłu górniczo-hutniczego, a nieodległy folwark na Piaskach stał się dostarczycielem siły roboczej – powstało osiedle wyrobnicze[12]. Piaski zostały przyłączone do miasta w 1930 r. ale już w 1864 r. ich ówczesny właściciel Gołębiowski stwierdzał, że "mimo oddalenia od miasta posiadłość jego – podobnie jak i osada wiejska Głęboczka, a także Krzetle i Sieje, 'których nazwy od dawnych właścicieli pochodzące' oznaczają grunty przynależne do przedmieścia Piaski – powinna należeć do Kielc."[13] Władysław Gołębiowski był rotmistrzem. Mieszkał w domu o numerze policyjnym 414 "przy drodze do lasu"[14].

Kolejnym właścicielem Folwarku Piaski został Henryk Salomon Nowak – przedsiębiorca z Łodzi, który dorobił się majątku na dostawach dla kolei. Do Kielc przybył w 1868 i zakupił pod miastem folwark Głęboczka oraz znaczny pas ziemi na zachód od rzeki Dąbrówki (zwanej obecnie Silnicą). Tereny te stały się wkrótce, bo już w 1885 r., najbliższym sąsiedztwem linii kolejowej przebiegającej przez Kielce. Na sąsiadującej z Piaskami Głęboczce Nowak wybudował w latach 1890-1891 dwa tartaki i składy drewna.[15]. Z kolei w majątku Piaski spędzała lato żona z małymi synami.

Nowak był jednym z najbogatszych kielczan na początku XX w. Jego majątek oceniano na ponad 5 ton dukatowego złota. Przed 1914 rokiem Nowak był właścicielem (...) czterdziestu kilku nieruchomości w Kielcach. Wśród nich były dwie ziemskie posiadłości: dwustumorgowe Piaski i pięćsetmorgowy Czarnów. [16]. Ogromny majątek i jeszcze większa oszczędność Nowaka stały się przyczyną jego śmierci. Kiedy w 1915 r. Kielce przechodziły z rąk do rąk zajmowane kolejno przez legionistów Piłsudskiego, Austriaków, Niemców i Rosjan, ci ostatni chcieli wyłudzić łapówki od najbogatszych mieszkańców. Pod (absurdalnym) zarzutem sprzyjania Piłsudskiemu aresztowany został między innymi Nowak. Mógł się wykupić za 5 tysięcy rubli, co przy jego majątku obliczanym na 5 milionów rubli nie było największym problemem. Bardzo oszczędny Nowak odmówił jednak zapłaty tej kwoty i zaproponował 500 rubli. To było za mało, wobec czego został wywieziony w głąb Rosji, gdzie wkrótce zmarł na tyfus. Odrobinę więcej szczęścia miał aresztowany z Nowakiem jego brat Jakub, który co prawda wrócił z wywózki w 1917 r. ale mocno schorowany zmarł w 1918 r.[17].

Majątek odziedziczyła żona Maria oraz synowie Jerzy i Stefan. Stefan zginął w getcie warszawskim. Jerzy przeżył wojnę. Jako znany kierowca wyścigowy, w chwili wybuchu wojny startował w rajdzie we Francji. Wstąpił do wojska, walczył u generała Maczka[18]. Jeszcze w 2000 r. mieszkał w Warszawie[17].

W okresie od 13 grudnia 1981 do 31 grudnia 1982 w tutejszym areszcie śledczym funkcjonował ośrodek internowania, w którym umieszczano osoby z terenu regionu świętokrzyskiego oraz województwa radomskiego. Łącznie w różnych okresach w ośrodku przebywało 895 osób, a największa liczba internowanych przebywała w nim w grudniu 1981 (303-368 osób). W ośrodku miało miejsce kilka akcji protestacyjnych i głodówek, wydawano w nim niezależne pisma (m.in. „Krata”), znaczki i koperty poczty obozowej i inne materiały poligraficzne.[19]

Zobacz też[edytuj | edytuj kod]

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

  1. TERYT (Krajowy Rejestr Urzędowy Podziału Terytorialnego Kraju), integralne części miasta Kielce
  2. Kielce nie posiadają jednolitego, usankcjonowanego ustawą podziału administracyjnego, stąd nazwanie Piasków osiedlem lub dzielnicą może prowadzić do błędu
  3. Plan Kielc, różne wydania z lat 1978-2009
  4. Uczniowski Klub Sportowy Zalew Kielce
  5. Alfabetyczny wykaz ulic i placów na terenie Kielc (w tym kategorie dróg)
  6. a b c d e Kielce: plan miasta 1:20 000, wyd.Beata Piętka, Katowice, 2009
  7. a b c d e Dzikowski W., Kopertowska D., Toponimia Kielc: nazwy części miasta i obiektów fizjograficznych oraz nazwy ulic i placów, wyd. PWN, Warszawa-Kraków, 1976
  8. ZTM Kielce
  9. Wojewódzki Urząd Pracy
  10. Izba Skarbowa w Kielcach
  11. Rowerowy Szlak Architektury Obronnej. [dostęp 2009-09-21]. [zarchiwizowane z tego adresu (2009-11-27)].
  12. Jan Pazdur: Dzieje Kielc do 1863 roku. Wrocław-Warszawa-Kraków: Ossolineum, 1967, s. 157.
  13. Jan Pazdur: Dzieje Kielc 1864 – 1939. Wrocław-Warszawa-Kraków-Gdańsk: Ossolineum, 1971, s. 50.
  14. Deklaracje dochodu z domu i budowli w mieście Kielcach. 1866, s. 306.
  15. Krzysztof Urbański: Leksykon dziejów ludności żydowskiej Kielc 1789-1999. Kraków: Wydawnictwo Naukowe Akademii Pedagogicznej Kraków, 2000, s. 145.
  16. Jerzy Jerzmanowski: W starych Kielcach. Kraków: Wydawnictwo Literackie Kraków, 1975, s. 37.
  17. a b Krzysztof Urbański: Leksykon dziejów ludności żydowskiej Kielc 1789-1999. Kraków: Wydawnictwo Naukowe Akademii Pedagogicznej Kraków, 2000, s. 146.
  18. Jerzy Jerzmanowski: W starych Kielcach. Kraków: Wydawnictwo Literackie Kraków, 1975, s. 223-224.
  19. Ośrodek Odosobnienia dla Internowanych w Kielcach-Piaskach. encysol.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2020-11-27)]., Encyklopedia Solidarności