Pienikowate

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
(Przekierowano z Pienik)
Pienikowate
Aphrophoridae
Leach, 1815
Ilustracja
pienik ślinianka
Systematyka
Domena

eukarionty

Królestwo

zwierzęta

Typ

stawonogi

Gromada

owady

Podgromada

uskrzydlone

Rząd

pluskwiaki

Podrząd

cykadokształtne

Nadrodzina

Cercopoidea

Rodzina

pienikowate

Nimfy Aphrophora major wywarzające pianę
Lepyronia quadrangularis
Clovia exima
Pienik olchowiec
Neophilaenus lineatus
Aphrophora pectoralis
Lepyronia angulifera

Pienikowate[1] (Aphrophoridae) – rodzina pluskwiaków z podrzędu cykadokształtnych, licząca ponad 900 opisanych gatunków.

Opis[edytuj | edytuj kod]

Pluskwiaki o delikatnie i gęsto owłosionym ciele[2]. Osiągają długość do 13 mm[3]. Głowa wyposażona jest w podługowate, niestykające się z nasadami skrzydeł oczy złożone[4] oraz parę przyoczek, położonych na ciemieniu, ale z dala od jego krawędzi[2]. Frontoclypeus (zrośnięte czoło i nadustek) jest wypukły. Panewki czułkowe są płytkie i nie zakrywają nasadowych członów czułków. Długość i szerokość tarczki są mniej więcej równe[4].

Biologia i występowanie[edytuj | edytuj kod]

Owady zaliczane do tej rodziny występują na całym świecie, jednak najliczniej w krajach strefy tropikalnej[5]. W Polsce stwierdzono 15 gatunków[6] (zob. pienikowate Polski).

Nazwa rodziny pochodzi od pienistej wydzieliny ochronnej, którą otaczają się larwy pienikowatych[5], widoczne np. na trawie i gałęziach[7]. Oddychanie umożliwia larwom umieszczony na brzusznej stronie ciała kanał oddechowy. Larwy wysuwają go poza warstwę ochronną podczas pobierania powietrza[3]. Wydzielana ta jest produkowana przez przewód pokarmowy, a w jej skład wchodzą wytwarzane w cewkach Malpighiego białka i mukopolisacharydy. Piana pienikowatych przypomina tą u krasankowatych i ma grubsze pęcherzyki niż ta u Clastopteridae[4].

Larwy pienikowatych żywiąc się sokami roślin, powodują w przypadku masowego występowania szkody wśród roślin uprawnych.

Systematyka i filogeneza[edytuj | edytuj kod]

Pienikowate należą do nadrodziny Cercopoidea. Filogenetyczne analizy molekularne wskazują, że w ich skład powinny zostać włączone Epipygidae. Klad obejmujący pienikowate i Epipygidae jest najbliżej spokrewniony z krasankowatymi, a linie ewolucyjne obu grup rozeszły się w kredzie, między 122 a 168 milionami lat[4] (wcześniejsze szacunki Szczerbakowa dokonane na podstawie zapisu kopalnego mówiły o około 100 milionach lat temu[8]).

Do pienikowatych zalicza się ponad 900 opisanych gatunków, zgrupowanych w rodzajach[9]:

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

  1. Aphrophoridae Amyot et Audinet-Serville, 1843 — pienikowate. [w:] Biodiversity Map [on-line]. [dostęp 2015-11-29].
  2. a b Christopher H. Dietrich: Auchenorrhyncha (Cicadas, Spittlebugs, Leafhoppers, Treehoppers and Plathoppers). W: Encyclopedia of Insects. Vincent H. Resh, Ring T. Cardé (red.). Academic Press, 2009, s. 56–63. ISBN 978-0-08-092090-0.
  3. a b Family Cercopidae - Spittlebugs. BugGuide.net. [dostęp 2014-05-22].
  4. a b c d Jason R. Cryan, Gavin J. Svenson. Family-level relationships of the spittlebugs and froghoppers (Hemiptera: Cicadomorpha: Cercopoidea). „Systematic Entomology”. 35, s. 393–415, 2010. DOI: 10.1111/j.1365-3113.2009.00520.x. 
  5. a b Peniki. W: praca zbiorowa: Encyklopedia Powszechna PWN. T. 3. M-R. Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1975, s. 510.
  6. C. Gębicki: rodzina: Aphrophoridae Amyot et Audinet-Serville, 1843 — pienikowate. [w:] Biodiversity Map [on-line]. [dostęp 2017-07-11].
  7. Marek Guzik. Efekty działalności zwierząt. Cz. 2. „W górach”. 11 (1), 2007. 
  8. D.E. Shcherbakov: Origin and evolution of the Auchenorrhyncha as shown in the fossil record. W: C.W. Schaeffer (red.): Studies on Hemipteran Phylogeny. Lanham: Entomological Society of America, 1996, s. 31–45, seria: Thomas Say Publications in Entomology.
  9. Adeline Soulier-Perkins: Aphrophoridae Amyot & Serville, 1843. [w:] Cercopoidea Organised On Line [on-line]. [dostęp 2017-07-11].