Pinus kwangtungensis
 Okaz uprawiany, Morris Arboretum, USA | |
| Systematyka[1][2][3] | |
| Domena | |
|---|---|
| Królestwo | |
| Podkrólestwo | |
| Nadgromada | |
| Gromada | |
| Podgromada | |
| Nadklasa | |
| Klasa | |
| Rząd | |
| Rodzina | |
| Rodzaj | |
| Gatunek |
P. kwangtungensis |
| Nazwa systematyczna | |
| Pinus kwangtungensis Chun et Tsiang Sunyatsenia. 7: 113. 1948 | |
| Kategoria zagrożenia (CKGZ)[4] | |
 | |
Pinus kwangtungensis Chun et Tsiang – gatunek drzewa iglastego z rodziny sosnowatych (Pinaceae). Występuje w Chinach i Wietnamie, na terenach górzystych. Możliwe, że okazy zebrane na wyspie Hajnan, reprezentują blisko spokrewnioną Pinus fenzeliana[5], zaś kontynentalne populacje P. kwangtungensis sensu str., jako morfologicznie bliskie P. wangii, są czasem uznawane za jej podgatunek Pinus wangii subsp. kwangtungensis (Chun et Tsiang) Businsky.
Rozmieszczenie geograficzne[edytuj | edytuj kod]
Pinus kwangtungensis występuje w Chinach na północy Guangdong, na południowym wschodzie regionu autonomicznego Kuangsi, na południu Kuejczou, w Hajnan oraz na południu prowincji Hunan. W Wietnamie naturalnie występuje w prowincji Hoà Bình i Cao Bằng.
Morfologia[edytuj | edytuj kod]
- Pokrój
- Drzewo iglaste
- Pień
- Dorasta do 30 m wysokości, średnica pnia do 1,5 m. Kora brązowa, łuskowata.
- Liście
- Igły zabrane po 2–5 na krótkopędach, o długości 3,5–7 cm i średnicy 1–1,5 mm.
- Szyszki
- Szyszki żeńskie zazwyczaj pojedyncze, dojrzałe czerwono-brązowe, o rozmiarach 3–10(11) na 1,5–6.5 cm, nieznacznie żywiczne[6]. Nasiona o długości 0,8–1,2 cm, opatrzone skrzydełkiem.
-
Igły i młode pędy -
Szyszka
- Gatunki podobne
- Pinus wangii jest podobna, ale ma po 3 kanały żywiczne w liściach[7], podczas gdy P. kwangtungensis po 2 lub 1.
Biologia i ekologia[edytuj | edytuj kod]
Jedna wiązka przewodząca w liściu, 2 (lub 1) kanały żywiczne. Igły trójkątne w przekroju poprzecznym[5].
Gatunek jednopienny. Pylenie w kwietniu i maju, nasiona dojrzewają w październiku następnego roku. Przez pierwsze 4-5 lat drzewo rośnie wolno[8].
Występuje w górach, w Chinach na wysokościach 500–1600 m n.p.m., w Wietnamie na wysokościach 1300–1500 m. Tworzy lasy jednogatunkowe lub mieszane (z Fokienia hodginsii i gatunkami z rodzin Fagaceae i Lauraceae).
Systematyka i zmienność[edytuj | edytuj kod]
Synonimy: Pinus wangii Hu et W. C. Cheng var. kwangtungensis (Chun et Tsiang) Silba.
Pozycja gatunku w obrębie rodzaju Pinus[9]:
- podrodzaj Strobus
- sekcja Quinquefoliae
- podsekcja Strobus
- gatunek P. kwangtungensis
- podsekcja Strobus
- sekcja Quinquefoliae
Część systematyków traktuje P. kwangtungensis jako synonim Pinus fenzeliana Hand.-Mazz. Obydwa taksony występują na podobnych siedliskach i mogą reprezentować jeden gatunek o dużej zmienności. P. fenzeliana ma dłuższe i węższe igły oraz większe szyszki i nasiona z niewielkim skrzydełkiem. P. kwangtungensis bywa także włączana do blisko spokrewnionej tajwańskiej sosny Pinus morrisonicola.
Wyróżniane są czasem dwie odmiany[10]:
- P. kwangtungensis var. kwangtungensis (syn. P. wangii Hu et W. C. Cheng var. kwangtungensis (Chun et Tsiang) Silba[5]) – odmiana typowa, igły zazwyczaj po 5 na krótkopędzie, szyszki żeńskie o rozmiarach 5–9(17) na 3–7 cm. Porasta wzgórza i zbocza górskie na wysokości 700–1600 m n.p.m.
- P. kwangtungensis var. varifolia Nan Li & Y. C. Zhong – igły zazwyczaj po 2 lub 3 (rzadko do 5) na krótkopędzie, szyszki o rozmiarach 3–4 na 1,5–2 cm. Występuje w górach wapiennych na wysokości ok. 500 m n.p.m.
Odmiana P. kwangtungensis var. varifolia bywa traktowana przez systematyków jako synonim gatunku[8]. Autorzy nie wykluczają, że różnice morfologiczne wynikają z niekorzystnych warunków siedliskowych i słabszego wzrostu okazów[11].
W próbie rewizji gatunków azjatyckich sosen z podsekcji Strobus, Businský zaproponował nowe ujęcie tych taksonów. Uznał, że P. kwangtungensis została opisana z heterogenicznego materiału, włączającego populację na wyspie Hajnan. Populację tę oddzielił i opisał jako nowy gatunek Pinus orthophylla Businský. Kontynentalne populacje P. kwangtungensis sensu str. rozpoznał jako morfologicznie bliskie P. wangii i uznał za jej podgatunek Pinus wangii subsp. kwangtungensis (Chun et Tsiang) Businsky. Odizolowana populacja w północnym Wietnamie, w pobliżu granicy z Laosem, zaliczana do P. kwangtungensis, opisana została przez niego jako nowy gatunek Pinus ereminata Businský[6]. Te dwa nowe gatunki nie są szeroko rozpoznawane i najczęściej traktowane jako synonimy innych taksonów.
Zagrożenia i ochrona[edytuj | edytuj kod]
Międzynarodowa organizacja IUCN traktuje ten gatunek jako synonim Pinus fenzeliana, któremu przyznała kategorię zagrożenia NT (near threatened), czyli o podwyższonym ryzyku wyginięcia, spośród gatunków niższego ryzyka. Głównym źródłem zagrożenia jest zanikanie naturalnych siedlisk[4].
W Wietnamie gatunek ten uznany został za zagrożony (EN), w związku tym, że populacje są małe i odseparowane, siedliska ograniczone i trwa wycinka drzewostanów[8]. Gatunek znalazł się w grupie I na liście rzadkiej i cennej flory i fauny wietnamskiej, co zabrania dalszej eksploatacji z naturalnych stanowisk. W Chinach gatunek uznano za narażony (VU).
Zastosowanie[edytuj | edytuj kod]
W Wietnamie sosna ta jest lokalnie wycinana w celu pozyskiwania surowca drzewnego z przeznaczeniem na konstrukcje drewniane[8].
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Michael A. Ruggiero i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2021-03-26] (ang.).
- ↑ Peter F. Stevens, Pinales : Pinaceae, [w:] Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2021-02-28] (ang.).
- ↑ M.J.M. Christenhusz i inni, A new classification and linear sequence of extant gymnosperms, „Phytotaxa”, 19 (1), 2011, s. 55–70, DOI: 10.11646/phytotaxa.19.1.3 (ang.).
- ↑ a b A. Farjon, Pinus fenzeliana, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species [dostęp 2013-07-09] (ang.).
- ↑ a b c Christopher J. Earle: Pinus kwangtungensis. [w:] The Gymnosperm Database [on-line]. [dostęp 2009-07-23]. (ang.).
- ↑ a b R. Businský. A revision of the Asian Pinus subsection Strobus (Pinaceae). „Willdenowia”, s. 209-257, 2004. Berlin-Dahlem: BGBM. ISSN 0511-9618.
- ↑ Pinus wangii. Flora of China. [dostęp 2009-07-23]. (ang.).
- ↑ a b c d Luu Nguyen Duc To, Philip Ian Thomas: Cay La Kim Vietnam. Conifers of Vietnam. Darwin Initiative, 2004, s. 43-44. ISBN 1-872291-64-3. [dostęp 2009-07-23]. (ang.).
- ↑ Christopher J. Earle: Pinus. [w:] The Gymnosperm Database [on-line]. [dostęp 2009-07-23]. (ang.).
- ↑ Pinus kwangtungensis. „Flora of China”. Vol. 4, 1999. Wu Zhengyi, Peter H. Raven, Hong Deyuan (red.). Beijing: Science Press; St. Louis: Missouri Botanical Garden. [dostęp 2009-07-23]. (ang.).
- ↑ Li Nan, Fu Li-kuo. Notes on Gymnosperms I. Taxonomic Treatments of Some Chinese Conifers. „NOVON”. 7(3), s. 261-264, 1997. [dostęp 2009-07-23]. (ang.).