Biota wschodnia

Biota wschodnia
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	rośliny
Podkrólestwo	rośliny zielone
Nadgromada	rośliny telomowe
Gromada	rośliny naczyniowe
Podgromada	rośliny nasienne
Nadklasa	nagonasienne
Klasa	iglaste
Rząd	cyprysowce
Rodzina	cyprysowate
Rodzaj	biota
Gatunek	biota wschodnia
	Nazwa systematyczna
	Platycladus orientalis (L.) Franco; Portugaliae Acta Biol., Sér. B, Sist., Julio Henriques: 33 (1949)
Synonimy
	Biota chengii (Bordères & Gaussen) Bordères & Gaussen; Biota coraeana Siebold ex Gordon; Biota dumosa Carrière; Biota elegantissima Beissn.; Biota ericoides Carrière; Biota excelsa Gordon; Biota falcata (Veitch) Hogg; Biota fortunei Carrière; Biota freneloides Rollison; Biota funiculata Gordon; Biota glauca Carrière; Biota gracilifolia Knight; Biota intermedia Gordon & Glend.; Biota japonica Siebold ex Gordon & Glend.; Biota meldensis P.Lawson ex Gordon & Glend.; Biota nepalensis Endl. ex Gordon & Glend.; Biota orientalis (L.) Endl.; Biota pyramidalis Carrière; Biota semperaurescens (Lemoine ex Gordon) Beissn.; Biota stricta (Spach) Lindl. & Gordon; Biota tatarica Lindl. & Gordon; Biota variegata Gordon & Glend.; Biota wareana Gordon; Biota zuccarinii Siebold ex Carrière; Chamaecyparis decussata Carrière; Chamaecyparis glauca Carrière; Cupressus filiformis Beissn.; Cupressus thuja O.Targ.Tozz.; Juniperus ericoides Carrière; Platycladus chengii (Bordères & Gaussen) A.V.Bobrov; Platycladus orientalis subsp. chengii (Bordères & Gaussen) Silba; Platycladus orientalis f. pendula Q.Q.Liu & H.Y.Ye; Platycladus stricta Spach; Retinispora decurvata Carrière; Retinispora decussata Gordon; Retinispora ericoides Zucc. ex Gordon; Retinispora flavescens Beissn.; Retinispora glauca Mast.; Retinispora juniperoides Carrière; Retinispora recurvata Mast.; Retinispora rigida Carrière; Thuja acuta Moench; Thuja antarctica Gordon; Thuja argentea Carrière; Thuja aurea Carrière; Thuja australis Ten.; Thuja chengii Bordères & Gaussen; Thuja decora Salisb.; Thuja dumosa Gordon; Thuja elegantissima Gordon; Thuja ericoides Carrière; Thuja expansa Laws. ex K.Koch; Thuja falcata Veitch; Thuja filiformis Lodd. ex Lindl.; Thuja fortunei Carrière; Thuja funiculata Gordon; Thuja glauca Carrière; Thuja gracilifolia Knight ex Parl.; Thuja hybrida Carrière; Thuja intermedia Gordon; Thuja meldensis Quetier; Thuja minor Paul ex Gordon; Thuja monstrosa Gordon; Thuja orientalis L.; Thuja orientalis var. mexicana Dummer; Thuja pyramidalis Ten.; Thuja semperaurescens K.Koch; Thuja stricta Gordon; Thuja tatarica Lodd. ex G.Don; Widdringtonia glauca (Carrière) Carrière;
	Kategoria zagrożenia (CKGZ)
	; bliski zagrożenia
	Systematyka w Wikispecies
	Multimedia w Wikimedia Commons

Biota wschodnia, platykladus wschodni dawniej żywotnik wschodni (Platycladus orientalis (L.) Franco) – gatunek rośliny iglastej należący do rodziny cyprysowatych. Jedyny żyjący przedstawiciel rodzaju biota (rodzaj obejmuje także kopalne, mioceńskie gatunki Platycladus yunnanensis^[5] i Platycladus preorientalis^[6]). Występuje w Korei, na północnych obszarach Chin i na Rosyjskim Dalekim Wschodzie^[3]^[7]. Od dawna uprawiany w Japonii i Chinach, także rośnie zdziczały na obszarach poza naturalnym zasięgiem^[7]. Uprawiany jest także w Europie, głównie w rejonie Morza Czarnego i Śródziemnego.

Morfologia[edytuj | edytuj kod]

Pokrój: Wolno rosnące (po 50 latach osiąga do 10 m), niewielkie drzewa (maksymalnie do 20 m w naturze) lub duże krzewy o regularnym, zwartym pokroju za młodu i bardziej rozłożystej koronie u starszych okazów^[7]. Zwykle wytwarza kilka pni.
Pędy: Skierowane ku górze, o wachlarzowatych rozgałęzieniach gęsto ustawionych w jednej płaszczyźnie, podobnie zabarwionych z obu stron^[7].
Liście: Łuskowate, jednakowe po obu stronach, soczysto zielone, wąskie, długości 2–4 mm, przylegające do pędów, nakrzyżległe^[7]. Są delikatniejsze i drobniejsze niż u przedstawicieli żywotnika. Zimą często brunatnieją.
Szyszki: Męskie drobne, do 3 mm długości, powstają na szczytach gałązek. Młode szyszki żeńskie są zielone do niebieskawych, mięsiste. Osiągają do 25 mm długości^[7]. Dojrzewają po 8 miesiącach od zapylenia i wówczas drewnieją. Łuski grube, rogowato zgięte, najczęściej jest ich 6–8^[7]. Nasiona długości 5–7 mm, bez skrzydełek^[7].

Właściwości chemiczne[edytuj | edytuj kod]

Rośliny tego gatunku zawierają trujące tujony. Zewnętrznie działają one drażniąco na skórę; spożyte wywołują drgawki i degeneracyjne zmiany w wątrobie i nerkach, krwawienia ze śluzówki żołądka^{[potrzebny przypis]}.

Systematyka[edytuj | edytuj kod]

Pierwotnie gatunek ten zaliczany był do rodzaju żywotnik pod nazwą Thuja orientalis (pol. żywotnik wschodni) lecz obecnie został wyodrębniony we własnym jednogatunkowym rodzaju Platycladus (pol. biota) z powodu różnic morfologicznych^[8]^[9].

Zastosowanie[edytuj | edytuj kod]

Roślina ozdobna: w Chinach drzewo święte, sadzone często na cmentarzach^[7]. Poza tym gatunek sadzony jest w ogrodach, pojedynczo, w niewielkich grupach lub na żywopłoty. Szczególnie cenione są wolno rosnące, kolorowe odmiany (np. 'Aurea Nana' – żółto igielna), jedna z najbardziej znanych polskich odmian tego gatunku to odmiana 'Justyna' – zielone igły.

Uprawa[edytuj | edytuj kod]

Wymagania: Preferuje dobrze nasłonecznione, ciepłe i osłonięte miejsca o dużej wilgotności powietrza. Wytrzymały na suszę. Dobrze rośnie na glebach wilgotnych, zasobnych w wapń. Wymaga stanowisk osłoniętych od wiatru. Odczyn gleby najlepiej lekko kwaśny. W chłodniejszych rejonach kraju może przemarzać na zimę, dlatego młodsze rośliny należy zabezpieczać na zimę. Strefa mrozoodporności 6B^[10].
Sposób uprawy: Rośliny tego gatunku rozmnażane są z nasion lub sadzonek, które należy pobierać z „piętką”. Nasiona zbiera się w październiku i listopadzie, wysiewa w kwietniu, po uprzedniej 3–4 tygodniowej stratyfikacji. Przez zimę siewki należy starannie chronić przed mrozem. Rozmnażanie przez sadzonkowanie stosowane jest przy rozmnażaniu wyselekcjonowanych odmian, w celu zachowania ich cech odmianowych.

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

↑ Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2021-03-26] (ang.).
↑ M.J.M.M.J.M. Christenhusz M.J.M.M.J.M. i inni, A new classification and linear sequence of extant gymnosperms, „Phytotaxa”, 19 (1), 2011, s. 55–70, DOI: 10.11646/phytotaxa.19.1.3 (ang.).
↑ ^a ^b ^c Platycladus orientalis (L.) Franco. [w:] Plants of the World online [on-line]. Royal Botanic Gardens, Kew. [dostęp 2021-04-07].
↑ Platycladus orientalis, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species (ang.).
↑ Jing-Yu Wu, Su-Ting Ding, Qi-Jia Li, Zhen-Rui Zhao i Bai-Nian Sun. First Occurrence of Platycladus from the Upper Miocene of Southwest China and Its Phytogeographic Implications. „PLoS ONE”. 9(12): e115141, 2014. DOI: 10.1371/journal.pone.0115141. (ang.).
↑ Wenlong He, Liang Xiao, Xiangchuan Li i Shuangxing Guo. An ancient example of Platycladus (Cupressceae) from the early Miocene of northern China: origin and biogeographical implications. „Historical Biology: An International Journal of Paleobiology”, w druku. DOI: 10.1080/08912963.2017.1339038. (ang.).
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ Roger Philips, Martyn Rix: The Botanical Garden. Vol. 1. Trees and shrubs. London: Macmillan, 2002, s. 33. ISBN 0-333-73003-8.
↑ Piotr Gach: Żywotnik zachodni - Drzewa. [dostęp 2010-05-11]. Cytat: (...)Te duże różnice morfologiczne znalazły swoje odzwierciedlenie w filogenetyce, którym było właśnie utworzenie rodzaju Platykladus i przeniesienie do niego umieszczonej wcześniej w rodzaju żywotnik (jako żywotnik wschodni) bioty wschodniej. (pol.).
↑ Aljos Farjon: A natural history of conifers. Timbers Press, 2008, s. 188, 286. ISBN 978-0-88192-869-3. (ang.).
↑ Agnieszka Mike-Jeziorska: Biota wschodnia. 2013. [dostęp 2013-04-26]. [zarchiwizowane z tego adresu (2014-04-13)]. (pol.).

Bibliografia[edytuj | edytuj kod]

PAN Kramik. iglaki.agrosan.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2011-10-03)].

[ruggiero-1] Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2021-03-26] (ang.).

[christenhusz2011-2] M.J.M.M.J.M. Christenhusz M.J.M.M.J.M. i inni, A new classification and linear sequence of extant gymnosperms, „Phytotaxa”, 19 (1), 2011, s. 55–70, DOI: 10.11646/phytotaxa.19.1.3 (ang.).

[powo-3] Platycladus orientalis (L.) Franco. [w:] Plants of the World online [on-line]. Royal Botanic Gardens, Kew. [dostęp 2021-04-07].

[iucn-4] Platycladus orientalis, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species (ang.).

[5] Jing-Yu Wu, Su-Ting Ding, Qi-Jia Li, Zhen-Rui Zhao i Bai-Nian Sun. First Occurrence of Platycladus from the Upper Miocene of Southwest China and Its Phytogeographic Implications. „PLoS ONE”. 9(12): e115141, 2014. DOI: 10.1371/journal.pone.0115141. (ang.).

[6] Wenlong He, Liang Xiao, Xiangchuan Li i Shuangxing Guo. An ancient example of Platycladus (Cupressceae) from the early Miocene of northern China: origin and biogeographical implications. „Historical Biology: An International Journal of Paleobiology”, w druku. DOI: 10.1080/08912963.2017.1339038. (ang.).

[philips-7] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ Roger Philips, Martyn Rix: The Botanical Garden. Vol. 1. Trees and shrubs. London: Macmillan, 2002, s. 33. ISBN 0-333-73003-8.

[8] Piotr Gach: Żywotnik zachodni - Drzewa. [dostęp 2010-05-11]. Cytat: (...)Te duże różnice morfologiczne znalazły swoje odzwierciedlenie w filogenetyce, którym było właśnie utworzenie rodzaju Platykladus i przeniesienie do niego umieszczonej wcześniej w rodzaju żywotnik (jako żywotnik wschodni) bioty wschodniej. (pol.).

[9] Aljos Farjon: A natural history of conifers. Timbers Press, 2008, s. 188, 286. ISBN 978-0-88192-869-3. (ang.).

[10] Agnieszka Mike-Jeziorska: Biota wschodnia. 2013. [dostęp 2013-04-26]. [zarchiwizowane z tego adresu (2014-04-13)]. (pol.).

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]