Pobiedna (województwo dolnośląskie)
50°56′16″N 15°17′46″E/50,937778 15,296111| wieś | |
| |
| Państwo | |
|---|---|
| Województwo | |
| Powiat | |
| Gmina | |
| Wysokość |
401-474 m n.p.m. |
| Liczba ludności (III 2011) |
1267[2] |
| Strefa numeracyjna |
75 |
| Kod pocztowy |
59-814[3] |
| Tablice rejestracyjne |
DLB |
| SIMC |
0190160 |
Położenie na mapie gminy Leśna  | |
Położenie na mapie Polski  | |
Położenie na mapie województwa dolnośląskiego  | |
Położenie na mapie powiatu lubańskiego  | |
| 50°56′16″N 15°17′46″E/50,937778 15,296111[1]
| |
| Strona internetowa | |
Pobiedna (niem. Wigandsthal) – wieś w Polsce, dawne miasto położone w województwie dolnośląskim, w powiecie lubańskim, w gminie Leśna.
Pobiedna uzyskała lokację miejską w 1666 roku, zdegradowane w 1815 roku[4].
Podział administracyjny[edytuj | edytuj kod]
W latach 1945–1954 siedziba gminy Pobiedna. W latach 1975–1998 miejscowość położona była w województwie jeleniogórskim.
Demografia[edytuj | edytuj kod]
Według Narodowego Spisu Powszechnego (III 2011 r.) liczyła 1267 mieszkańców[2]. Jest największą miejscowością gminy Leśna.
Historia[edytuj | edytuj kod]
Osada została założona w roku 1667 przez Wiganda von Gersdorf jako miasto górnicze dla prześladowanych protestantów z terenów Czech.
Na przełomie lat 1803/1804 w rejonie miejscowości hrabia Adolf Traugott von Gersdorff wybudował kamienną wieżę obserwacyjną, mającą służyć do doświadczeń naukowych (pomiary prędkości światła, badanie wyładowań atmosferycznych, obserwacje planet i gwiazd)[5]. Budowlę zaprojektował hrabia von Reden. W 1850 r. wieżę odrestaurowano; od tego czasu funkcjonowała jako punkt widokowy z przyległą gospodą. Po kolejnym remoncie udostępniono ją dla turystów w 1885 r., a rok później nadano jej imię Cesarza Wilhelma[6].
Miasto utraciło prawa miejskie w 1815 roku.
W roku 1945 miejscowość została przyłączona do Polski. Jej dotychczasową ludność wysiedlono do Niemiec[7].
Nazwa miejscowości[edytuj | edytuj kod]
Osada została założona w roku 1667 koło wsi Meffersdorf (dzisiejsze Unięcice, stanowiące część Pobiednej) i otrzymała z tego powodu nazwę Meffersdorfer Städtel ("Miasteczko Meffersdorfskie" wzlędnie "Miasteczko Unięcickie"). Nazwa ta jednak funkcjonowała krótko - już w latach 70. XVII wieku pojawiła się forma Wigandsthal ("Dolina Wiganda" - od imienia założyciela miasta) i to ona ostatecznie się przyjęła. Po włączeniu miejscowości do Polski w roku 1945 nadano jej nazwę Sokołów, a następnie Pobiedna, nie związaną z wcześniejszą tradycją nazewniczą[8], mimo iż znane są przykłady tworzenia polskiego nazewnictwa związanego z imieniem Wigand (zob. Wigancice, Wigancice Żytawskie). Obecna nazwa została administracyjnie zatwierdzona 19 maja 1946[9].
Zabytki[edytuj | edytuj kod]
Do wojewódzkiego rejestru zabytków wpisane są obiekty[10]:
- miasto (ośrodek historyczny)
- kościół ewangelicki, z XVIII wieku, wewnątrz barokowe nagrobki, obecnie ruina-wieża
- cmentarz przy kościele, ewangelicki, obecnie katolicki, z XVIII w.
- zespół pałacowy, z XVIII w.:
- dom, Rynek 8 (dec. nr 9), z XVIII w.
inne obiekty:
- wieża Mon Plaisir (Moja Przyjemność, później wieża Wilhelma) - wybudowana w latach 1803-1804 jako obserwatorium astronomiczne do obserwacji planet i gwiazd, pomiarów prędkości światła, badań wyładowań atmosferycznych, od 1850 r.po odrestaurowaniu atrakcja turystyczna – punkt widokowy, od 1885 r. wieża Cesarza Wilhelma[12]
- Czarna aleja wytyczona w 1766 r. w kierunku Wolimierza[12]
Urodzeni w Pobiednej[edytuj | edytuj kod]
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 5 listopada 2023, identyfikator PRNG: 102833
- ↑ a b GUS: Ludność - struktura według ekonomicznych grup wieku. Stan w dniu 31.03.2011 r.
- ↑ Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2022, s. 954 [zarchiwizowane 2022-10-26].
- ↑ Robert Krzysztofik, Lokacje miejskie na obszarze Polski. Dokumentacja geograficzno-historyczna, Katowice 2007, s. 60-61.
- ↑ Arkadiusz Lipin "Zwrócić Moją Przyjemność gwiazdom" [dostęp 28.08.2013]
- ↑ Arkadiusz Lipin "Pałac Gersdorfów i wieża Mon Plaisir (Cesarza Wilhelma)" [dostęp 28.08.2013]
- ↑ [W. Sienkiewicz, G. Hryciuk: Wysiedlenia, wypędzenia i ucieczki: 1939-1959: atlas ziem Polski; Wyd. Demart; Warszawa; 2009; ISBN 978-83-7427-481-4]
- ↑ K. Rymut: Nazwy miast Polski, Wrocław - Warszawa - Kraków - Gdańsk 1980, s. 188.
- ↑ Zarządzenie Ministrów: Administracji Publicznej i Ziem Odzyskanych z dnia 7 maja 1946 r. (M.P. z 1946 r. nr 44, poz. 85).
- ↑ Rejestr zabytków nieruchomych woj. dolnośląskiego. Narodowy Instytut Dziedzictwa. s. 101. [dostęp 2012-09-10]. [zarchiwizowane z tego adresu (2019-03-27)].
- ↑ Łuczyński Romuald M. Zamki, dwory i pałace w Sudetach, Legnica, 2008, s. 309
- ↑ a b c d Pałac Gersdorfów i wieża Mon Plaisir. www.goryizerskie.pl. [dostęp 2015-09-11].
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- Słownik geografii turystycznej Sudetów, tom 2 (M-Ż) Pogórze Izerskie, red. Marek Staffa, Wydawnictwo I-BiS, Wrocław 2003, ISBN 83-85773-61-4, s. 222
Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]
- Oficjalna Strona Pobiednej
- Wigandsthal, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. XIII: Warmbrun – Worowo, Warszawa 1893, s. 441.