Podniesione grządki
Podniesione grządki, zwane też podwyższonymi grządkami – forma ogrodnicza, gdzie ziemia zamknięta jest w 1,0–1,2 m szerokości skrzyniach, dowolnej długości lub kształtu. Ziemia znajduje się powyżej poziomu gleby wokół grządek[1] (ok. 20 cm – 1 m wysokości), czasem w ramie drewnianej, kamiennej, z bloków betonowych; może być wzbogacana kompostem[2]. Rośliny warzywne rozmieszczone mogą być geometrycznie, bliżej siebie niż w tradycyjnym ogrodnictwie[2]. Odległości mogą być tak dobrane, aby dorosłe rośliny się dotykały, co pozwala wytworzyć odpowiedni mikroklimat, zapobiec rozwojowi chwastów[2] i zachować odpowiednią wilgotność[3]. Podniesione grządki generują wielorakie korzyści: wydłużają sezon rolny[2], odpowiednio zaprojektowane nasadzenia zmniejszają ilość chwastów[2] i uniezależniają ogrodnika od potrzeby stosowania wyjałowionej gleby. Ponieważ ogrodnik nie chodzi po grządce, ziemia nie jest ubita i korzenie mogą się nieskrępowanie rozwijać[4]. Bliskie rozmieszczenie roślin i użycie kompostu ogólnie skutkuje obfitszym plonem w porównaniu do tradycyjnych upraw w rządkach. Grządki podniesione do wysokości pasa pozwalają osobom starszym i niepełnosprawnym uprawiać warzywa bez potrzeby schylania się[4].
Zastosowanie[edytuj | edytuj kod]
Podniesione grządki wchodzą m.in. w skład złożonych systemów rolniczych bazujących na założeniach permakultury. Pomagają zapobiegać erozji, odzyskiwać i przechowywać wodę oraz składniki odżywcze, kiedy znajdują się wzdłuż linii zbocza[3]. Dzięki nim więcej miejsca można przeznaczyć na uprawy zboża[2]. Mogą być zakładane na dużych przestrzeniach z pomocą traktorów (dowóz budulca), a utrzymywane dzięki pracy rąk z użyciem narzędzi ręcznych.
Ta forma ogrodnictwa jest zgodna z ideami square foot gardening (ogrodnictwo na obszarze 1 stopy2) i companion planting (sadzenie roślin towarzyszących).
Materiały i budowa[edytuj | edytuj kod]
Istotny jest dobór materiałów do budowy ogrodu warzywnego. Istnieją kontrowersje dotyczące użycia drewna obrabianego pod ciśnieniem[5]. Drewno sosnowe nasączone miedzią, arszenikiem i chromem (chromated copper arsenate, CCA), toksyczną mieszaniną konserwującą drewno, może emitować te składniki chemiczne do ziemi, i w konsekwencji do roślin jadalnych. Europejska dyrektywa 2003/2/EC[6] zabrania stosowania drewna konserwowanego CCA do zastosowań domowych; lecz jest ono dopuszczone do konstrukcji mostów itp. Często spotykanym materiałem są stare drewniane podkłady kolejowe połączone stalowymi prętami - jednak one także mogą być impregnowane szkodliwymi dla zdrowia substancjami.
Przy wyborze materiałów drewnianych należy wybrać nieobrobione[2] twarde drewno, aby zapobiec ryzyku uwalniania substancji chemicznych do gleby.
Inna możliwość to użycie bloczków betonowych, które chociaż mniej estetyczne, są tanie i łatwe do zdobycia. Istnieją też gotowe prefabrykowane duże ramy z polietylenu, odporne na promieniowanie UV i przeznaczone do żywności, toteż nie będą zagrożeniem dla żywności i zdrowia i nie będą się rozkładać w kontakcie z glebą. Podwójna ścianka jest zarazem dodatkowym ociepleniem i doprowadza powietrze, zapobiega gwałtownym wahaniom temperatury i wysychaniu gleby. Podniesione grządki są czasem przykrywane przezroczystym plastikiem w celu ochrony przed wiatrem i gwałtownym deszczem[4]. Dostępne są także prefabrykowane podniesione grządki w kształcie małych skrzynek[1].
Keyhole gardens[edytuj | edytuj kod]
Okrągłe podniesione grządki, wysokie do pasa, z dojściem z jednej strony do punktu centralnego, nazywane są keyhole gardens (ogrody w kształcie dziurki od klucza)[7]. Często pośrodku jest rodzaj kompostownika z patyków i trawy, dzięki którym wlewana tam woda dochodzi do korzeni roślin. Organizacja charytatywna Send a Cow promuje tworzenie tego rodzaju grządek w Afryce[8]. Grządki tego rodzaju mogą być usypane z ziemi lub otoczone palisadą z drewna, cegieł lub kamieni[9].
Hügelkultur[edytuj | edytuj kod]
Praktyka hügelkultur polega na zakopywaniu drewna wewnątrz grządki[10] o kształcie wzgórza czy kopca[11]. Z czasem drewno ulega rozkładowi dostarczając składników odżywczych, i stopniowo uwalnia wodę[12], toteż począwszy od drugiego roku istnienia grządka taka nie potrzebuje podlewania[13]. Drewno pocięte na bale oraz drobniejsze gałęzie układane są w podłużne stosy, po czym obsypuje się je ziemią, tworząc podłużne kopce. Można dodać kompost, liście i nawóz. Z powodu przebiegających wewnątrz procesów rozkładu wnętrze kopca będzie ciepłe[11]. W pierwszym roku można sadzić rośliny niemające długich korzeni i nie potrzebujące wiele azotu[11], ale w następnych latach gleba jest już żyźniejsza. Drewno zakopane w grządce będzie dostarczać składników odżywczych przez około 15 do 20 lat[10][12]. Grządka powinna mieć wysokość ok. 180–210 cm (zmniejszy się o ok. 30 cm w pierwszym miesiącu) i 1,5 m grubości[13]. Grządka o wysokości 60 cm będzie trzymała wodę tylko przez ok. dwa miesiące[13].
Nie każde drewno nadaje się do zakopania jako nawóz: robinia akacjowa nie gnije z powodu za twardego drewna, orzech czarny jest toksyczny dla większości roślin, a wiśnia dla zwierząt. Dobre gatunki to: jabłoń, wierzba, topola, olsza[13].
Hügelkultur jest popularna wśród zwolenników permakultury, stosuje ją także Sepp Holzer[13]. Tego typu grządki są dostępne dla osób każdego wzrostu, zarówno dzieci jak i osób na wózkach inwalidzkich[14].
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ a b Hughes, Megan McConnell: Better Homes & Gardens Vegetable, Fruit & Herb Gardening. Wiley, 2010, s. 68–69. ISBN 978-0-470-63856-9. [dostęp 2012-11-25].
- ↑ a b c d e f g Nones, Raymond: Raised-Bed Vegetable Gardening Made Simple. Countryman Press, 2010. ISBN 978-0-88150-896-3. [dostęp 2012-11-25].
- ↑ a b Millarville Horticultural Club: Gardening under the arch: homespun hints and money saving tips from the rigorous high country of Alberta's chinook zone. The Club, 1982, s. 291–292. ISBN 0-88925-406-0. [dostęp 2012-11-25].
- ↑ a b c Whiting, David E.: The desert shall blossom: a comprehensive guide to vegetable gardening in the Mountain West. Horizon, 1991, s. 41–42. ISBN 0-88290-418-3. [dostęp 2012-11-25].
- ↑ Lively, Ruth: Does Pressure-Treated Wood Belong in Your Garden?. Fine Gardening Magazine. [dostęp 2012-11-25].
- ↑ Commission Directive 2003/2/EC. 6 stycznia 2003. [dostęp 2012-11-25]. (ang.).
- ↑ Kemery, Ricky: Unlock your creativity with keyhole garden. The Journal Gazette (Fort Wayne, IN), 29 stycznia 2012. [dostęp 2012-11-25].
- ↑ African Gardens save lives in Africa and they work brilliantly in the UK too!. Send a Cow. [dostęp 2012-11-25]. [zarchiwizowane z tego adresu (2012-08-16)]. (ang.).
- ↑ How to Build Your Keyhole Garden. Baker Institute. [dostęp 2012-11-25]. [zarchiwizowane z tego adresu (2013-05-04)]. (ang.).
- ↑ a b Brad Rowland: Small-scale hugelkultur in raised beds. Permaculture Magazine, 30 listopada 2011. [dostęp 2012-11-25]. (ang.).
- ↑ a b c Jason: Episode 147A Hugelkultur and Hugelbeets. The Self-Sufficient Gardener, 8 lutego 2012. [dostęp 2012-11-25]. [zarchiwizowane z tego adresu (2012-09-17)]. (ang.).
- ↑ a b Charlotte from Peaceful Valley: Harnessing Hugelkultur. GrowOrganic.com, 11 października 2012. [dostęp 2012-11-25]. (ang.).
- ↑ a b c d e Paul Wheaton: Raised garden beds: Hügelkultur instead of irrigation. RichSoil. [dostęp 2012-11-25]. (ang.).
- ↑ Sepp Holzer: Sepp Holzer's Permaculture. Permanent Publications, 2012, s. 40–44. ISBN 978-1-85623-059-9.
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- Bird, Christopher: Cubed Foot Gardening: Growing Vegetables in Raised, Intensive Beds. Lyons Press, 2001. ISBN 1-58574-312-7. [dostęp 2012-11-25].
- Linhart, Rita and Richardson, Antoinette: Raised Bed Gardening – low cost, high yield and simply done. Books on Demand, 2012. ISBN 978-3-8370-1841-7. [dostęp 2012-11-25].
Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]
- The Synergistic Garden – Instruktażowe video autorstwa Emilii Hazelip (ang.)
- How to make Hugelkultur raised beds. krameterhof.at. [zarchiwizowane z tego adresu (2011-06-11)]. – ilustrowany artykuł Seppa Holzera w Permaculture Magazine nr 68 (ang.)