Poliptyk świętojański

Poliptyk świętojański

Autor	Konrad von Vecht?
Data powstania	ok. 1460
Medium	tempera na desce (cz. malarska), drewno dębowe tempera na gruncie kredowym (rzeźby)
Wymiary	228 × 260 cm
Miejsce przechowywania
Lokalizacja	Muzeum Narodowe w Szczecinie

Poliptyk świętojański (stan współczesny)

Poliptyk świętojański ze Stargardu – pierwotnie ołtarz główny kościoła św. Jana w Stargardzie, pochodzący z ok. 1460 roku. Jest jednym z najcenniejszych zabytków gotyckiej sztuki cechowej Pomorza Zachodniego. Ocalałe elementy poliptyku, częściowo rozczłonkowane znajdują się w Muzeum Narodowym w Szczecinie.

Opis

Wymiary ołtarza po rozłożeniu wynosiły: 228 cm wysokości i 260 cm szerokości. Część zewnętrzna poliptyku składała się 24 scen malarskich z życia Marii Panny oraz dzieciństwa i Pasji Chrystusa, zaś wnętrze ołtarza zdobione było elementami snycerskimi. Centrum kompozycji otwartego ołtarza stanowiły dwie – większe od pozostałych – rzeźby Marii i Chrystusa, otoczone 32 rzeźbami świętych, a u dołu szafy cztery sceny z życia Jana Chrzciciela – patrona kościoła (są to: Chrzest Chrystusa w Jordanie, Taniec Salome, Ścięcie i Prezentacja głowy Świętego Herodowi). Do dnia dzisiejszego zachowało się siedemnaście rzeźb świętych. Głównym tematem ołtarza jest Odkupienie.

Datowanie i autorstwo

Brak jest pewnych informacji na temat autora i pochodzenia dzieła, jednak na podstawie porównań elementów charakterystycznych ołtarzy z obszaru zlewiska Bałtyku można domniemywać, iż autorem ołtarza był Konrad von Vecht, który tworzył w Hamburgu. Na podstawie analizy szczegółów kostiumologicznych postaci Schneider stwierdził, że ołtarz powstał w połowie XV wieku. W latach 50. XX wieku Karłowska na podstawie analizy porównawczej z krakowskim ołtarzem dominikańskim zauważa, iż osiągnięcia malarskie stargardzkiego zabytku wyprzedzają lub zbiegają się z powstaniem poliptyku w Krakowie. Powstanie ołtarza dominikańskiego datuje się na 1460 rok.

Losy powojenne

Ołtarz został wykonany z przeznaczeniem do kościoła św. Jana, w którym znajdował się aż do początku 1945 roku, kiedy to na Pomorze Zachodnie zaczęły wkraczać wojska 1 Frontu Białoruskiego. Większość najcenniejszych ruchomych dzieł sztuki (w tym poliptyk) ewakuowano z miasta do pobliskiego Pęzina. Następnie stamtąd zabytki (z wyjątkiem poliptyku świętojańskiego) przewieziono w głąb Niemiec. Po wojnie skrzydła ołtarza odnalazły się w Szczecinie, a w 1958 część rzeźb odkryto w kościele w podstargardzkim Tychowie. Obecnie wszystkie zachowane elementy poliptyku znajdują się w Muzeum Narodowym w Szczecinie. Są tam przechowywane trzy spośród czterech skrzydeł malarskich. Natomiast ze snycerskiego wnętrza ołtarza zachowało się prawe skrzydło (bez jednej figurki), postaci Jezusa i Marii, sześć pojedynczych rzeźb świętych oraz dwie sceny z życia Jana Chrzciciela. Pozostałe elementy uważa się za zaginione.

Galeria

Skrzydło lewe zewnętrzne Opis pól skrzydła

Skrzydło lewe wewnętrzne Opis pól skrzydła

Skrzydło prawe wewnętrzne Opis pól skrzydła

Skrzydło prawe zewnętrzne Opis pól skrzydła

Część środkowa ołtarza

Opis pól części środkowej

• 
  Ścięcie głowy św. Jana
• 
  Uczta u Heroda
• 
  Chrzest Chrystusa w Jordanie
• 
  Chrzest Chrystusa w Jordanie

Bibliografia

• A. Karłowska, Poliptyk świętojański ze Stargardu, "Materiały Zachodniopomorskie", t. 4, 1958, s.363-373.
• E. Schneider, Schnitzaltäre des 15. und des frühen 16. Jahrhunderts in Pommern, Berlin 1914.