Polski standard TV analogowej D1
Standard D1 telewizji analogowej powstał w Polsce wraz z wprowadzeniem fonii NICAM. Próbne transmisje sygnału telewizyjnego TVP z fonią NICAM zapoczątkowano w 1994 r., zaś regularną emisję rozpoczęto w styczniu 1997 r. Aby umożliwić transmisję fonii NICAM na podnośnej 5,85 MHz, w standardzie D ograniczono prawą wstęgę wizji z 6 do 5 MHz, kształtując sygnał składowy wizji tak, jak dla standardu B i G, zachowując jednak nominalną szerokości kanału 8 MHz i niezmienione parametry fonii podstawowej. Tak zmodyfikowany standard D znany jest jako standard D1. Oznaczenie „D1” pojawiło się od drugiej połowy lat dziewięćdziesiątych w publikacjach Instytutu Łączności, w wymaganiach technicznych Ministra Łączności, a także w koncesjach nadawczych.
Tę zmianę standardu z D i K na D1 wprowadzono niepostrzeżenie, gdyż najczęściej nie wiązało się to z jakimikolwiek modyfikacjami technicznymi u nadawców. Już bowiem znacznie wcześniej nadawcy bezwiednie stosowali nie nazwany jeszcze standard D1, a to za sprawą producentów urządzeń nadawczych i modulatorów dla potrzeb telewizji kablowej, którzy od dawna używali jednego typu filtrów kształtujących sygnał składowej wizji, uniwersalnych dla standardów B, G, D i K. Dobrowolnie ograniczali w ten sposób górną wstęgę wizji do 5 MHz i to niezależnie od tego czy i jakie sygnały składowe fonii analogowej i (lub) cyfrowej zawierał sygnał telewizyjny. Było to zresztą uzasadnione faktem, że w tamtym czasie w zasadzie nie było już na rynku odbiorników, które byłyby w stanie odebrać pełne wizyjne pasmo 6 MHz, gdyż w odbiornikach (przeważnie zresztą wielosystemowych) stosowano dla standardów B, G, D i K również uniwersalne, 5 megahercowe filtry kształtujące częstotliwość pośrednią wizji.
| PARAMETR | D1 w emisji antenowej (dotyczyło okresu przed 2013-07-24) | D1 w transmisjach przewodowych |
|---|---|---|
| 1. Sygnał składowy wizji: | Jak dla standardów: B, G | Jak dla standardów: B, G |
| 1.1. Nominalna szerokość górnej wstęgi bocznej: | 5,0 MHz | 5,0 MHz |
| 1.2. Nominalna szerokość dolnej wstęgi bocznej: | 0,75 MHz | 0,75 MHz |
| 1.3. System chrominancji PAL: | + 4,43 MHz | + 4,43 MHz |
| 1.4. System chrominancji SECAM: | Nie stosowało się | + 4,25 i + 4,41 MHz |
| 1.5. Rodzaj i polaryzacja modulacji wizji: | C3F neg. | C3F neg. |
| 2. Sygnał składowy fonii analogowej: | Jak dla standardów: D, K | Jak dla standardów: D, K |
| 2.1. Rodzaj modulacji: | F3E | F3E |
| 2.2. Częstotliwość nośnej fonii analogowej w stosunku do nośnej wizji: | + 6,5 MHz | + 6,5 MHz |
| 2.3 Preemfaza | 50 µs | 50 µs |
| 2.4. Stosunek mocy wartości szczytowej nośnej wizji i nośnej fonii analogowej: | 20:1 | 20:1 |
| 2.5. Częstotliwość nośna drugiej fonii analogowej (stereo A2) w stosunku do nośnej wizji: | Nie stosowało się | 6,258 MHz |
| 2.6. Stosunek mocy wartości szczytowej nośnej wizji i nośnej drugiej fonii analogowej (stereo A2): | Nie stosowało się | 100:1 |
| 3. Sygnał składowy fonii cyfrowej: | NICAM | NICAM |
| 3.1. Rodzaj modulacji: | DQPSK | DQPSK |
| 3.2. Przepływność bitowa: | 728 kbit/s | 728 kbit/s |
| 3.3. Częstotliwość nośnej fonii cyfrowej w stosunku do nośnej wizji: | + 5,85 MHz | + 5,85 MHz |
| 3.4. Stosunek mocy wartości szczytowej nośnej wizji i nośnej fonii cyfrowej: | 100:1 | 100:1 |
| 4. Najniższa granica kanału w stosunku do nośnej wizji: | – 1,25 MHz | – 1,25 MHz |
| 5. Plan kanałów w. cz.: | Jak dla standardów D, K w eterze | Jak dla standardów D, K w TVK |
| 5.1. Nominalna szerokość pasma kanału TV: | 8 MHz | 8 MHz |
| 5.2. Dolne pasmo specjalne: | Nie stosowało się | S01...S08 (110...174 MHz) |
| 5.3. Pasmo VHF, 3 zakres: | K6...K12 (174...230 MHz) | K06...K12 (174...230 MHz) |
| 5.4. Górne pasmo specjalne: | Nie stosowało się | S09...S17 (230...302 MHz) |
| 5.5. Pasmo specjalne rozszerzone: | Nie stosowało się | S18...S38 (302...470 MHz) |
| 5.6. Pasmo UHF, 4 zakres: | 21...37 (470...606 MHz) | K21...K37 (470...606 MHz) |
| 5.7. Pasmo UHF, 5 zakres: | 38...60 (606...790 MHz) | K38...K60 (606...790 MHz) |
| 5.8. Pasmo UHF, 5 zakres rozszerzony: | Nie stosowało się | K61...K69 (790...862 MHz) |
Uwagi:
1. System koloru SECAM jest nieodmiennie związany z niektórymi sygnałami TV analogowej pochodzącymi z zagranicy, występuje więc z konieczności w niektórych sytuacjach zamiast systemu PAL.
2. W standardzie „D1” analogowy system dwóch dźwięków (tzw. „czeska” stereofonia A2), może występować nie tylko zamiennie, ale także równocześnie z fonią cyfrową NICAM. Niektórzy producenci oferują modulatory TV do transmisji przewodowych w standardzie D1, umożliwiające równoczesną transmisję dźwięku dwukanałowego w standardach A2 „czeskim” i NICAM. Modulatory te standardowo wytwarzające sygnał telewizyjny z fonią A2 „czeską”, mogą być dodatkowo wyposażone w moduł fonii NICAM. Przy wprowadzeniu modułu fonii NICAM, oczywiście nie likwidowana jest fonia podstawowa 6,5 MHz, aby prawidłowo pracowały odbiorniki MONOFONICZNE nie wyposażone w możliwość odbioru fonii NICAM. Przy wprowadzeniu modułu fonii NICAM nie musi być też likwidowana fonia dodatkowa 6,258 MHz, aby prawidłowo pracowały również odbiorniki STEREOFONICZNE nie wyposażone w możliwość odbioru fonii NICAM.
3. Łatwo zauważyć w planie kanałów brak numeracji poniżej K6. Historycznie w planie OIRT występowały kanały 1...5 oznaczone jako R1...R5:
- Pasmo VHF, 1 zakres: R1 (48,5... 56,5 MHz), R2 (58...66 MHz)
- Pasmo VHF, 2 zakres: R3…R5 (76...100 MHz)
Podstawowe źródło: Załącznik nr 21 do rozporządzenia Ministra Łączności z dnia 4 września 1997 r. pod tytułem „Wymagania techniczne dotyczące elementów składowych telewizji kablowej”, Ministerstwo Łączności, Warszawa 1997, a szczególnie strona 325, tabela zatytułowana: „Załącznik – Parametry stosowanych w Polsce standardów telewizyjnych”.