Ponikiew (województwo małopolskie)

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Ponikiew
wieś
Ilustracja
Ponikiew, w głębi Gancarz
Państwo

 Polska

Województwo

 małopolskie

Powiat

wadowicki

Gmina

Wadowice

Liczba ludności (2022)

1185[2]

Strefa numeracyjna

33

Kod pocztowy

34-100[3]

Tablice rejestracyjne

KWA

SIMC

0074547

Położenie na mapie gminy Wadowice
Mapa konturowa gminy Wadowice, na dole po lewej znajduje się punkt z opisem „Ponikiew”
Położenie na mapie Polski
Mapa konturowa Polski, na dole znajduje się punkt z opisem „Ponikiew”
Położenie na mapie województwa małopolskiego
Mapa konturowa województwa małopolskiego, po lewej znajduje się punkt z opisem „Ponikiew”
Położenie na mapie powiatu wadowickiego
Mapa konturowa powiatu wadowickiego, na dole nieco na lewo znajduje się punkt z opisem „Ponikiew”
Ziemia49°49′47″N 19°27′21″E/49,829722 19,455833[1]

Ponikiewwieś w Polsce, położona województwie małopolskim, powiecie wadowickim, w gminie Wadowice.

Wieś królewska starostwa oświęcimskiego w powiecie śląskim województwa krakowskiego w końcu XVI wieku[4].

Położenie[edytuj | edytuj kod]

Ponikiew jest położona we wschodniej części Beskidu Małego, w dolinie potoku Ponikiewka, stanowiącego lewy dopływ rzeki Skawy. Dolina Ponikiewki ograniczona jest od północy grzbietem ciągnącym się od Bliźniaków przez Łysą Górę po Iłowiec, od południa i zachodu głównym grzbietem Beskidu Małego opadającego od Gronia Jana Pawła II (885 m) przez Magurkę Ponikiewską (818 m), Żar (761 m), Kamień (678 m) i Kapral (485 m). Górą zamykającą Dolinę Ponikiewską jest Gancarz (798 m). Ponikiew graniczy z Rzykami (gmina Andrychów), Kaczyną, Chocznią, Zawadką, Gorzeniem Górnym, Chobotem (gmina Wadowice), Świnną Porębą, Kozińcem, Jaszczurową (gmina Mucharz), Tarnawą Górną (gmina Zembrzyce) i Targoszowem (gmina Stryszawa)[5].

Powierzchnia[edytuj | edytuj kod]

Powierzchnia wsi obejmuje 1650 ha, co stanowi 14% gminy Wadowice. 69% powierzchni Ponikwi zajmują lasy i grunty leśne, użytki rolne stanowią 26% powierzchni miejscowości, a tereny zabudowane 2% (2008).

Integralne części wsi[edytuj | edytuj kod]

Integralne części wsi Ponikiew[6][7]
osada Leniówka
przysiółek Chobot
części wsi Baklarzowa, Bernasiowa, Gracowo, Huta, Koczurowo, Książkowo, Madejowo, Mentelowa, Pagórek, Paluchowa, Ryczkowa, Rzyckowo, Sasowo, Schronisko pod Leskowcem, Sikorowa, Sobalowa, Sołtystwo, Wójcikowa

Ludność[edytuj | edytuj kod]

W 2008 roku Ponikiew zamieszkiwało 1211 osób, w tym 612 kobiet i 599 mężczyzn. Liczba mieszkańców Ponikwi spada – o 30 osób w ciągu ośmiu lat, pomiędzy 2000 a 2008 rokiem.

Według etnografów Ponikiew leży w obrębie wpływów dużej grupy etnograficznej – polskich górali. Jej mieszkańcy oprócz języka ogólnopolskiego używają nierzadko dialektu małopolskiego. Męski i żeński strój ludowy zaniknął na początku XX wieku.

Gospodarka i infrastruktura[edytuj | edytuj kod]

W 2007 roku na terenie Ponikwi miało siedzibę 78 firm, przede wszystkim usługowych prowadzonych przez osoby fizyczne, natomiast działalność rolniczą prowadziło 160 gospodarstw rolnych. Były to głównie gospodarstwa indywidualne, małoobszarowe, o średniej powierzchni 2,26 ha. Długość sieci wodociągowej na terenie Ponikwi wynosi 16 km, a sieci kanalizacyjnej 16,8 km (2009). Siecią elektryczną jest objęty cały obszar miejscowości. Długość sieci gazowej w Ponikwi wraz z przyłączami wynosi 16 km (2008). Infrastrukturę drogową w Ponikwi stanowi 9,7 km dróg (powiatowych i gminnych) o różnej nawierzchni.

Oświata[edytuj | edytuj kod]

Na terenie Ponikwi znajduje się zespół szkół Stowarzyszenia Przyjaciół Szkół Katolickich, w skład którego wchodzi szkoła podstawowa oraz gimnazjum (w roku szkolnym 2008/2009 uczęszczało do niego 100 miejscowych uczniów, pracowało w nim 21 nauczycieli).

Ochrona zdrowia[edytuj | edytuj kod]

W zakresie podstawowej i specjalistycznej opieki zdrowotnej, ochronę nad mieszkańcami Ponikwi sprawują niepubliczne ośrodki opieki medycznej oraz szpital powiatowy w Wadowicach.

Sport i rekreacja[edytuj | edytuj kod]

W miejscowości Ponikiew istnieje ośrodek szkoleniowo-wypoczynkowy o powierzchni 1,7 ha, z domkami wypoczynkowymi oraz świetlicą, kortem tenisowym i boiskami do siatkówki i koszykówki. Liczne są domki letniskowe i działki rekreacyjne. Oznakowane szlaki stwarzają dogodne warunki do uprawiania turystyki pieszej i rowerowej, a otaczające dolinę Ponikiewki lasy sprzyjają grzybobraniom.

Kultura i zabytki[edytuj | edytuj kod]

Oprócz placówek oświatowych działalność społeczno-kulturalną na terenie Ponikwi prowadzą także: parafia rzymskokatolicka pw. św. Aleksego, Ochotnicza Straż Pożarna i „Stowarzyszenie Miłośników Ponikwi”.

Na terenie Ponikwi zlokalizowanych jest 30 obiektów o charakterze zabytkowym, w większości nie objęte nadzorem konserwatorskim, w tym murowany kościół katolicki pw. św. Aleksego, zbudowany w latach 1853–1858. Na górze Kapral pozostałości strzelnicy i cmentarza.

Ponadto w Ponikwi znajdują się pomnik przyrody ożywionej – lipy drobnolistne o obwodzie pnia 364 cm oraz pomnik przyrody nieożywionej – skałka fliszowa na górze Żar.

Historia[edytuj | edytuj kod]

  • 1395 – pierwsza wzmianka o wsi należącej wówczas do księstwa oświęcimskiego, lenna Czech
  • 1445 – miejscowość wchodzi w skład księstwa zatorskiego
  • 1494 – ostatni książę zatorski Janusz V sprzedaje księstwo zatorskie razem z Ponikwią królowi polskiemu Janowi Olbrachtowi
  • 1564 – ostateczna inkorporacja księstwa zatorskiego do Polski (odtąd starostwa) oraz królewska lustracja Ponikwi, wykazująca istnienie we wsi dwóch młynów, tartaku i huty żelaza z rud darniowych. Z tego okresu datuje się również napływ nowych osadników osadzanych na prawie wołoskim w systemie zarębkowym
  • 1581 – druga lustracja królewska – Ponikiew należy do parafii w Barwałdzie Średnim
  • 1614 – nadanie na rzecz sołtysa ponikiewskiego Błażeja Byrskiego
  • 1633 – przywileje i nadania dokonane przez króla Władysława IV na rzecz sołtysa Adama Byrskiego z Ponikwi
  • 1744 – lustracja królewska potwierdzająca istnienie w Ponikwi hut żelaza
  • 1772 – po I rozbiorze Ponikiew wchodzi w skład Austrii (cyrkuł w Wieliczce, potem w Myślenicach)
  • 1778 – sprzedaż Ponikwi Fryderykowi Duninowi
  • 1784 – kasacja sołtystwa ponikiewskiego Byrskich, reaktywacja huty szkła
  • 1797 – sprzedaż Ponikwi rodzinie Poniatowskich
  • 1814 – budowa kaplicy
  • 1819 – zmiana siedziby cyrkułu z Myślenic na Wadowice
  • 1827 – powstanie szkoły parafialnej
  • 1830 – Ponikiew staje się własnością Potockich
  • 1844 – powstanie cmentarza
  • 1847 – wielka epidemia cholery
  • 1848 – uwłaszczenie chłopów ponikiewskich i uzyskanie przez nich prawa głosu w wyborach
  • 1855/56 – epidemia cholery, na którą umiera 130 mieszkańców
  • 1859 – poświęcenie nowo wybudowanego kościoła
  • 1868 – miejscowość wchodzi w skład starostwa z siedzibą w Wadowicach
  • 1885 – wybudowanie drewnianej szkoły ludowej
  • 1894 – powstanie w Ponikwi Kółka Rolniczego
  • 1908 – sprzedaż większej części lasów Habsburgom z Żywca
  • 1911 – ukończenie budowy szkoły
  • 1922 – Józef Roman z Ponikwi zostaje wybrany posłem do sejmu II Rzeczypospolitej
  • 1933 – miejscowość wchodzi w skład zbiorczej gminy wiejskiej Wadowice
  • 1939 (06.09)- Ponkiew przechodzi pod okupację niemiecką i zostaje wcielona do III Rzeszy
  • 1945 (25.01) – wyzwolenie spod okupacji niemieckiej przez Armię Czerwoną
  • 1950 – w Ponikwi powstaje Ochotnicza Straż Pożarna
  • 1951 – następuje elektryfikacja wsi, powstaje Koszykarska Spółdzielnia Pracy
  • 1957 – ukończenie budowy Domu Ludowego
  • 1961 – otwarcie linii autobusowej Wadowice–Ponikiew
  • 1963 – założenie Koła Gospodyń Wiejskich
  • 1969 – rozpoczęcie regulacji potoku Ponikiewka
  • 1975 – miejscowość wchodzi w skład województwa bielskiego (do 1998), otwarcie remizy i Domu Strażaka
  • 1990 – powstanie Towarzystwa Miłośników Ziemi Ponikiewskiej
  • 1995 – ukończenie gazyfikacji wsi
  • 1997 – rozbudowa szkoły
  • 21 lutego 2008 – Chobot, dotychczasowy przysiółek wsi Ponikiew, został uznany przez wojewodę małopolskiego Jerzego Millera „wsią z własnym sołectwem”. Powodem rozdziału były konflikty z sołectwem Ponikwi w sprawie lokalizacji inwestycji.

Zobacz też[edytuj | edytuj kod]

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

  1. Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 9 stycznia 2024, identyfikator PRNG: 108028
  2. NSP 2021: Ludność w miejscowościach statystycznych [online], Bank Danych Lokalnych GUS, 19 września 2022 [dostęp 2022-10-04].
  3. Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2013, s. 953 [zarchiwizowane z adresu 2014-02-22].
  4. Województwo krakowskie w drugiej połowie XVI wieku ; Cz. 2, Komentarz, indeksy, s. 94.
  5. Beskid Mały. Mapa 1:50 000. Kraków: Compass. ISBN 978-83-7605-329-5.
  6. Rozporządzenie Ministra Administracji i Cyfryzacji z dnia 13 grudnia 2012 r. w sprawie wykazu urzędowych nazw miejscowości i ich części (Dz.U. z 2013 r. poz. 200)
  7. GUS. Rejestr TERYT

Bibliografia[edytuj | edytuj kod]