Porucznik
| Aktualne oznaczenie stopnia | |
 naramiennik | |
 kurtka nieprzemakalna | |
| Oznaczenie stopnia do 1952 | |
 naramiennik | |
| Oznaczenie stopnia do 1939 | |
 naramiennik |
Porucznik (por.) – oficerski stopień wojskowy występujący w większości armii świata. W Wojsku Polskim zaliczany jest do korpusu oficerów młodszych. Niższym stopniem jest podporucznik, a wyższym kapitan. Polski oficer w stopniu porucznika na naramiennikach nosi trzy gwiazdki.
Obecnie w WP zawodowi oficerowie posiadający stopień porucznika głównie pełnią służbę na stanowiskach szefów i oficerów sekcji sztabów batalionów/dywizjonów oraz zastępców dowódców kompanii/baterii. Są to stanowiska, które przygotowują do objęcia stanowiska dowódcy kompanii/baterii (przewidziane dla kapitanów).
W XVI wieku był zastępcą hetmana w dowodzeniu całym wojskiem, jego częścią lub częścią szyku[1]. W końcu XVI wieku zastępca dowódcy roty[1]. W drugiej połowie XVII wieku dowódca chorągwi, a dowódcy chorągwi pułkownikowskich byli faktycznymi dowódcami pułków często tytułowanymi pułkownikami[1].
Stopień porucznika występuje również w Straży Granicznej, Służbie Więziennej, Biurze Ochrony Rządu oraz Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego. Odpowiednikiem tego stopnia w policji jest komisarz, w Państwowej Straży Pożarnej kapitan, a w Służbie Celnej komisarz celny.
Etymologia
„Porucznik” wywodzi się z występującego w staropolszczyźnie czasownika „poruczyć”, czyli ‘oddać w czyje ręce z zaufaniem, powierzyć’, który z kolei wywodzi się od słowa „ręka”. Pierwotnie słowo „porucznik” miało znaczenie bardziej ogólne: ‘ten, któremu co poruczono, pełnomocnik, posłannik, zastępca’[2].
Oznaczenia
Oznaczenie stopnia na czapce garnizonowej lub rogatywce składa się z wąskiego galonu umieszczonego na całej długości łuku daszka oraz z trzech gwiazdek umieszczonych na środku otoku.
Natomiast na berecie i furażerce oznaka stopnia składa się z jednej belki i trzech gwiazdek.
Zgodnie z przepisami ubiorczymi żołnierzy Wojska Polskiego z 1972 roku porucznik nosił trzy gwiazdki umieszczone na środku taśmy otokowej w linii równoległej do krawędzi taśmy; odległość między ramionami gwiazdek wynosiła 2 mm. Na daszku czapki garnizonowej – jeden galon szerokości 6 mm, naszyty w odległości 6 mm od krawędzi daszka na całej długości jego łuku. Na beretach i furażerkach – jeden pasek na lewej stronie beretu (furażerki) długości 3 cm szerokości 5 mm, umieszczony pod kątem 45° w stosunku do dolnej krawędzi beretu (furażerki) oraz trzy gwiazdki rozmieszczone w linii prostej nad środkiem paska – prostopadle do jego położenia. Pierwszą gwiazdkę umieszczano w odległości 5 mm od paska do podstawy jej ramion, drugą gwiazdkę i następną – w odległości 5 mm od wierzchołka ramienia pierwszej gwiazdki do kąta wklęsłego ramion drugiej gwiazdki. Na naramiennikach trzy gwiazdki umieszczone wzdłuż linii prostej biegnącej przez środek naramiennika: pierwsza umieszczona w odległości 1,2 cm od wszycia rękawa, druga w odległości 5 mm od wierzchołka ramienia pierwszej gwiazdki do kąta wklęsłego między dwoma ramionami drugiej gwiazdki, trzecia podobnie jak druga[3].
W myśl Przepisu Ubioru Polowego Wojsk Polskich r. 1919: na środku naramiennika wzdłuż dwie gwiazdki haftowane oksydowanymi nićmi lub wytłaczane pięciopromienne, o ostrych promieniach[a] Na czapce na szwach wierzchu pojedynczy srebrny, oksydowany, płaski, szerokości 5 mm, sznurek. Na górnej krawędzi otoku dokoła, jeden takiż sznurek. Z przodu otoku dwie gwiazdki[4].
W Wojsku Polskim Królestwa Kongresowego oznaką stopnia były szlify gładkie bez frędzli z 1 paskiem, a od 1827 roku 2 gwiazdki. Na srebrnych epoletach gwiazdki złote, a na złotych gwiazdki srebrne[5][5].
W Armii Księstwa Warszawskiego oznaką stopnia były epolet z frędzlami na lewym ramieniu, a na prawym ramieniu kontrepolet (naramiennik bez frędzli). Na taśmie jedwabny pręcik karmazynowy. Naramienniki jazdy posiadały taśmy w karpią łuskę[5].
W Wojsku polskim w okresie Sejmu Wielkiego i w wojsku Kościuszki oznaką stopnia były 3 gwiazdki[6].
Stopnie porucznika w innych krajach
- Afganistan: Lomri Baridman
- Albania: Toger
- Angola: Primeiro Tenente
- Argentyna: Teniente Primero (Wojska Lądowe); Primer Teniente (Lotnictwo)
- Austria: Oberleutnant
- Białoruś: Cтаршы лейтэнант (transkryp. starszy lejtenant[7])
- Belgia: Lieutenant
- Bhutan: Deda Gom
- Bośnia i Hercegowina: Poručnik
- Brazylia: Primeiro Tenente
- Bułgaria: Cтарши Лейтенант (transkryp. starszi lejtenant[8])
- Kambodża: Ak-no-say-ney-tor
- Republika Zielonego Przylądka: Primeiro Tenente
- Chińska Republika Ludowa: Zhōngwèi
- Cesarstwo Chińskie (Dynastia Qing): (Fù jūn xiào)
- Chorwacja: Natporučnik
- Kuba: Primer Teniente
- Cypr: Ypolokhagos (Wojska Lądowe); Yposminagos (Lotnictwo)
- Czechy: Nadporučík
- Dania: Premierløjtnant
- Dominikana: Primer Teniente
- Estonia: Leitnant
- Finlandia: Luutnantti
- Gruzja: უფროსი ლეიტენანტი (Up’rosi Leytenanti)
- Grecja: Ypolokhagos (Wojska Lądowe); Yposminagos (Lotnictwo)
- Węgry: Főhadnagy
- Indonezja: Letnant Satu
- Iran: ستوان یكم (Setvan Yekom)
- Irlandia: Lieutenant (angielskojęzyczne); Lefteanant (irlandzkojęzyczne)
- Izrael: סגן (Segen)
- Japonia: Nitō Rikui
- Kazachstan: Cтарший Лейтенант (transkryp. starszyj lejtenant[potrzebny przypis])
- Północna Korea i Południowa Korea: 중위 (Jungwi)
- Laos: Roithõäkäd[potrzebny przypis]
- Łotwa: Virsleitnants
- Luksemburg: Premier Lieutenant
- Malezja: Leftenan
- Nepal: Upa-Senani
- Macedonia: Поручник (transkryp. porucznik[9])
- Mongolia: Ахлах дэслэгч (Ahlah deslegcz)
- Mozambik: Tenente
- Holandia: Eerste Luitenant
- Nikaragua, Paragwaj i Urugwaj: Teniente Primero
- Norwegia: Løytnant
- Pakistan: Lieutenant
- Portugalia: Tenente
- Rumunia: Locotenent
- Rosja: Cтарший Лейтенант (starszyj lejtienant'[10], skrótowo – starlej)
- Serbia: Поручник (transkryp. porucznik[11])
- Słowacja: Nadporučík
- Słowenia: Nadporočnik
- Szwecja: Löjtnant
- Szwajcaria: Oberleutnant (niemieckojęzyczne); Premier Lieutenant (francuskojęzyczne); Primotenente (włoskojęzyczne)
- Tajwan: Chungwei
- Tajlandia: Roi Tho
- Turcja: Üsteğmen
- Ukraina: Cтарший лейтенант (transkryp. starszyj łejtenant[12], поручник (porucznyk)
- USA: First Lieutenant
- Uzbekistan: Katta Leytenant
- Wietnam: Trung úy
- Jugosławia: Поручник (porucznik[11])
Sławni polscy wojskowi w stopniu porucznika
- Stefan Pogonowski – pod Radzyminem, w czasie Bitwy Warszawskiej, prowadził do ataku I batalion 28 Pułku Strzelców Kaniowskich.
Zobacz też
Uwagi
- ↑ Długość promienia od środka – 1 cm.
Przypisy
- ↑ a b c Laprus 1971 ↓, s. 321.
- ↑ Krystyna Długosz-Kurczabowa: Wielki słownik etymologiczno-historyczny języka polskiego. Warszawa: PWN, 208, s. 546.
- ↑ Przepisy ubiorcze WP 1972 ↓, s. 49-55.
- ↑ Przepisy Ubioru Polowego WP 1919 ↓, s. 17.
- ↑ a b c Linder 1960 ↓, s. oznaki stopni.
- ↑ Linder 1960 ↓, s. oznaki stopni oficerów.
- ↑ Słownik Ortograficzny PWN: Zasady pisowni i interpunkcji 79. Transliteracja i transkrypcja współczesnego alfabetu białoruskiego). [dostęp 6 lutego 2009]. (pol.).
- ↑ Słownik Ortograficzny PWN: Zasady pisowni i interpunkcji 80. Transliteracja i transkrypcja współczesnego alfabetu bułgarskiego). [dostęp 6 lutego 2009]. (pol.).
- ↑ Słownik Ortograficzny PWN: Zasady pisowni i interpunkcji 81. Transliteracja i transkrypcja współczesnego alfabetu serbskiego). [dostęp 6 lutego 2009]. (pol.).
- ↑ Słownik Ortograficzny PWN: Zasady pisowni i interpunkcji 76. Transliteracja i transkrypcja współczesnego alfabetu rosyjskiego). [dostęp 6 lutego 2009]. (pol.).
- ↑ a b Słownik Ortograficzny PWN: Zasady pisowni i interpunkcji 82. Transliteracja i transkrypcja współczesnego alfabetu macedońskiego). [dostęp 6 lutego 2009]. (pol.).
- ↑ Słownik Ortograficzny PWN: Zasady pisowni i interpunkcji 78. Transliteracja i transkrypcja współczesnego alfabetu ukraińskiego). [dostęp 6 lutego 2009]. (pol.).
Bibliografia
- Karol Linder: Dawne Wojsko Polskie. Ubiór i uzbrojenie. Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, 1960.
- Marian Laprus [red.]: Leksykon wiedzy wojskowej. Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, 1979. ISBN 83-11-06229-3.
- Podręcznik dowódcy drużyny; Szkol. 378/69. Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, 1971.
- Przepis Ubioru Polowego Wojsk Polskich. Warszawa: Zakłady Graficzno-Wydawnicze "Książka", 1919.
- Przepisy ubiorcze żołnierzy Sił Zbrojnych w czasie pokoju; sygn. Mund.–Tab. 3/52. Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, 1952.
- Przepisy ubiorcze żołnierzy Wojska Polskiego; sygn. Mund. 45/71/III. Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, 1972.