Potok Górny
50°23′04″N 22°33′42″E/50,384444 22,561667| wieś | |
| |
| Państwo | |
|---|---|
| Województwo | |
| Powiat | |
| Gmina | |
| Liczba ludności (2021) | |
| Strefa numeracyjna |
84 |
| Kod pocztowy |
23-423[4] |
| Tablice rejestracyjne |
LBL |
| SIMC |
0896410[5] |
Położenie na mapie gminy Potok Górny  | |
Położenie na mapie Polski  | |
Położenie na mapie województwa lubelskiego  | |
Położenie na mapie powiatu biłgorajskiego  | |
| 50°23′04″N 22°33′42″E/50,384444 22,561667[1]
| |
Potok Górny (dopełniacz: Potoka Górnego) – wieś w Polsce położona w województwie lubelskim, w powiecie biłgorajskim, w gminie Potok Górny[6][5]
Miejscowość jest siedzibą wiejskiej gminy Potok Górny. W latach 1954-1972 miejscowość była siedzibą gromady Potok Górny. Na terenie wsi utworzono dwa sołectwa: Potok Górny cz. 1 i Potok Górny cz. 2[7]. Według Narodowego Spisu Powszechnego z roku 2011 wieś liczyła 1296 mieszkańców i była największą co do liczby ludności miejscowością gminy[8].
Wieś jest siedzibą rzymskokatolickiej parafii św. Jana Chrzciciela w Potoku Górnym[9].
Położenie[edytuj | edytuj kod]
Potok Górny leży w południowo-zachodnim krańcu powiatu biłgorajskiego i zarazem województwa lubelskiego, na obszarze Płaskowyżu Tarnogrodzkiego, nad rzeką Borowiną. Niedaleko wsi przebiega droga wojewódzka nr 863 w relacji Krzeszów – Cieszanów. Najbliższym miastem jest Tarnogród, w odległości ok. 15 km od Potoka.
Części wsi[edytuj | edytuj kod]
| SIMC | Nazwa | Rodzaj |
|---|---|---|
| 0896427 | Poduchowne | część wsi |
| 0896433 | Przysiadki | część wsi |
| 0896440 | Rowy | część wsi |
Historia[edytuj | edytuj kod]
W XVI wieku Potok Górny nosił nazwę Dziewiczy Potok i leżał w starostwie krzeszowskim w ziemi przemyskiej (województwo ruskie). W 1588 znalazł się w dobrach Jana Zamoyskiego a następnie Ordynacji Zamojskiej, gdzie został w 1792 ośrodkiem klucza, przyjmując nazwę Potok Ordynacki. W zapisach archiwalnych istniało rozróżnienie na Potok Górny oraz Potok Dolny. Wkrótce tą pierwszą nazwą zaczęto określać obydwie części miejscowości. W czasach Księstwa Warszawskiego i Królestwa Kongresowego wieś znalazła się w granicach powiatu tarnogrodzkiego (do 1842 roku). W 1867 przeszła do gminy Krzeszów w powiecie biłgorajskim. Dopiero w 1973 Potok stał się stolicą samodzielnej gminy.
Przez większość istnienia, z uwagi na położenie z dala od szlaków komunikacyjnych, wieś była omijana przez działania wojenne. Pod koniec XVIII wieku wieś była dziesiątkowana przez zarazę cholery – największe jej nasilenie przypadło na 1777 rok, gdzie według szacunków liczba mieszkańców zmniejszyła się o połowę. Potok Górny i okolice, obok Babic, był największym w powiecie biłgorajskim skupiskiem ludności prawosławnej[10].
17 grudnia 1943 roku, polskie podziemie zamordowało w Potoku Górnym Dmytra Bonna, Katerynę Bonna, Mykołę Jaceczko oraz Iwana Jaceczko[11][12][13].
W odwecie 19 grudnia 1943 roku, oddziały ukraińskie pod dowództwem Wołodymyra Darmochwała, ukraińscy policjanci z posterunków w Potoku Górnym, Biszczy, Kuryłówce, Księżpolu, Tarnogrodzie, Dzikowie i Cieplicach razem z oddziałem niemieckiej żandarmerii zamordowali 19 mieszkańców wsi[14] i dalsze kilkanaście osób w Zagródkach i Dąbrówce[15]. Zginął wówczas także ks. Błażej Nowosad, który nie chciał opuszczać parafian pomimo wcześniejszych ostrzeżeń o zbliżającym się oddziale ukraińskim. W 1944 oddziały AK i Batalionów Chłopskich zorganizowały w Potoku Górnym akcję odwetową[16].
Religia[edytuj | edytuj kod]
Głównym zabytkiem Potoka jest murowany kościół rzymskokatolicki pw. Jana Chrzciciela, zbudowany w latach 1743–1754. Parafia w Potoku Górnym ma jednak historię sięgająca XVI wieku, z pierwszym kościołem ufundowanym w 1581 roku przez króla Stefana Batorego. Przy parafii działa cmentarz rzymskokatolicki[17].
W Potoku Górnym znajdowała się w przeszłości cerkiew prawosławna, wzmiankowana po raz pierwszy w 1612. Z czasem przyjęła postanowienia unii brzeskiej, a po jej kasacie znowu[18]prawosławna. Została ona opuszczona po wywózkach ludności prawosławnej narodowości ukraińskiej i w 1955 została rozebrana. Materiał ze zburzonego budynku wykorzystano do budowy szkoły podstawowej we wsi[19]. W Potoku Górnym znajdują się również resztki cmentarza prawosławnego, zdewastowanego po 1945[17].
Infrastruktura i kultura[edytuj | edytuj kod]
W Potoku Górnym znajduje się m.in. ośrodek zdrowia, komenda policji i Gminny Ośrodek Kultury, przy którym funkcjonuje od 1993 roku Dęta Orkiestra Strażacka, licząca ok. 30 osób.
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 5 listopada 2023, identyfikator PRNG: 109321
- ↑ Wieś Potok Górny w liczbach [online], Polska w liczbach [dostęp 2023-01-15], liczba ludności w oparciu o dane GUS.
- ↑ NSP 2021: Ludność w miejscowościach statystycznych [online], Bank Danych Lokalnych GUS, 19 września 2022 [dostęp 2022-10-04].
- ↑ Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2013, s. 957 [zarchiwizowane z adresu 2014-02-22].
- ↑ a b c GUS. Rejestr TERYT
- ↑ a b Rozporządzenie Ministra Administracji i Cyfryzacji z dnia 13 grudnia 2012 r. w sprawie wykazu urzędowych nazw miejscowości i ich części (Dz.U. z 2013 r. poz. 200)
- ↑ Strona gminy, sołectwa [dostęp 2023-12-13]
- ↑ GUS: Ludność - struktura według ekonomicznych grup wieku. Stan w dniu 31.03.2011 r.
- ↑ Opis parafii na stronie diecezji
- ↑ M. Zajączkowski, Ukraińskie podziemie na Lubelszczyźnie w okresie okupacji niemieckiej 1939-1944, Instytut Pamięci Narodowej, Instytut Studiów Politycznych PAN, Lublin-Warszawa 2015, s. 43.
- ↑ В. Верига, Дорогами другої світової війни, Toronto 1981, s. 235.
- ↑ M. Siwicki, Dzieje konfliktów polsko-ukraińskich, t. 3, Warszawa 1994, s. 201.
- ↑ Library and Archives of Canada, R6531-0-8-E: Volodymyr Kubijovyc Fonds, container 26, file 33, Звідомлення Михайлa Федірчукa, селянинa с. Потік Горішній.
- ↑ Ludobójstwo nacjonalistów ukraińskich na Polakach na Lubelszczyźnie w latach 1939–1947
- ↑ M. Zajączkowski, Ukraińskie podziemie na Lubelszczyźnie w okresie okupacji niemieckiej 1939-1944, Instytut Pamięci Narodowej, Instytut Studiów Politycznych PAN, Lublin-Warszawa 2015, s. 197-198.
- ↑ M. Zajączkowski, Ukraińskie podziemie na Lubelszczyźnie w okresie okupacji niemieckiej 1939–1944, Instytut Pamięci Narodowej, Instytut Studiów Politycznych PAN, Lublin-Warszawa 2015, s. 251.
- ↑ a b Kawałko D., Cmentarze województwa zamojskiego, Państwowa Służba Ochrony Zabytków, Zamość 1994, s. 174.
- ↑ Tadeusz Bazan, Zarys dziejów gminy Potok Górny 1574-2002, 2003.
- ↑ Oficjalna strona SP w Potoku Górnym [online], potokszkola.republika.pl [dostęp 2016-07-20] [zarchiwizowane z adresu 2016-07-17].