Powiat bielski (województwo śląskie)
| powiat | |||||||||
 Budynek starostwa przy ul. Piastowskiej | |||||||||
| |||||||||
| Państwo | |||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Województwo | |||||||||
| TERC |
2402 | ||||||||
| Siedziba | |||||||||
| Starosta | |||||||||
| Powierzchnia |
458,64 km² | ||||||||
| Populacja (31.12.2019) • liczba ludności |
| ||||||||
| • gęstość |
361,9 os./km² | ||||||||
| Urbanizacja |
27,8% | ||||||||
| Tablice rejestracyjne |
SBI | ||||||||
Adres urzędu: ul. Piastowska 4043-300 Bielsko-Biała | |||||||||
| Szczegółowy podział administracyjny | |||||||||
| |||||||||
Położenie na mapie województwa
| |||||||||
| Strona internetowa | |||||||||
_COA.svg)
_flag.svg)
Powiat bielski – powiat w Polsce (województwo śląskie), utworzony w 1999 roku w ramach reformy administracyjnej. Jego siedzibą jest miasto Bielsko-Biała.
Położony jest w południowo-wschodniej części województwa śląskiego. Powierzchnia powiatu wynosi 458,64 km², zamieszkuje go 159 241 mieszkańców. Gęstość zaludnienia wynosi 347 mieszkańców na 1 km² (2012).
W skład powiatu wchodzą:
- gminy miejskie: Szczyrk
- gminy miejsko-wiejskie: Czechowice-Dziedzice, Wilamowice
- gminy wiejskie: Bestwina, Buczkowice, Jasienica, Jaworze, Kozy, Porąbka, Wilkowice
- miasta: Czechowice-Dziedzice, Szczyrk, Wilamowice
Według danych z 31 grudnia 2019 roku[2] powiat zamieszkiwało 165 960 osób. Natomiast według danych z 30 czerwca 2020 roku powiat zamieszkiwało 166 215 osób[3].
Demografia[edytuj | edytuj kod]
Liczba ludności (dane z 31 grudnia 2012):
| Ogółem | Kobiety | Mężczyźni | ||||
|---|---|---|---|---|---|---|
| osób | % | osób | % | osób | % | |
| Ogółem | 159 241 | 100 | 81 648 | 51,27 | 77 593 | 48,73 |
| Miasto | 44 314 | 27,83 | 23 005 | 14,45 | 21 309 | 13,38 |
| Wieś | 114 927 | 72,17 | 58 643 | 36,83 | 56 284 | 35,35 |
- Piramida wieku mieszkańców powiatu bielskiego w 2014 roku[4].
Ludność w latach[edytuj | edytuj kod]
- 1999 – 144 922
- 2000 – 145 772
- 2001 – 146 603
- 2002 – 147 453
- 2003 – 148 249
- 2004 – 149 361
- 2005 – 150 281
- 2006 – 151 505
- 2007 – 152 695
- 2008 – 153 987
- 2009 – 155 571
- 2010 – 157 119
- 2011 – 158 209
- 2012 – 159 241
Gminy według liczby ludności[edytuj | edytuj kod]
| Gmina | Liczba ludności[potrzebny przypis] | |
|---|---|---|
| Czechowice-Dziedzice | 44554 | |
| Jasienica | 22602 | |
| Wilamowice | 16474 | |
| Porąbka | 15359 | |
| Wilkowice | 13092 | |
| Kozy | 12429 | |
| Bestwina | 11067 | |
| Buczkowice | 11021 | |
| Jaworze | 6883 | |
| Szczyrk | 5760 | |
Rada Powiatu[edytuj | edytuj kod]
| Komitet wyborczy | 2002–2006[5] | 2006–2010[6] | 2010–2014[7] | 2014–2018[8] | 2018–2023[9] |
|---|---|---|---|---|---|
| Sojusz Lewicy Demokratycznej | 7 (SLD-UP) | - | 2 | - | - |
| Wspólnota | 1 | - | - | - | - |
| Rodzina-Prawo-Wspólnota | 13 | 10 | 10 | 9 | - |
| Obywatelskie Forum | 6 | - | - | - | - |
| Prawo i Sprawiedliwość | - | 8 | 5 | 6 | 9 |
| Przyjazny Samorząd | - | 2 | - | - | - |
| Obywatelskie Forum Samorządowe | - | 7 | - | - | - |
| Polskie Stronnictwo Ludowe | - | - | 4 | 6 | 4 |
| Platforma Obywatelska | - | - | 6 | 4 | - |
| Nowa Inicjatywa | - | - | - | 2 | 5 |
| Bezpartyjni – Rodzina Prawo Wspólnota | - | - | - | - | 11 |
Historia powiatu bielskiego[edytuj | edytuj kod]
Powiat bielski w dzisiejszej formie powstał w 1951 roku z dwóch połączonych powiatów – bielskiego i bialskiego.
Powiat bielski do roku 1951[edytuj | edytuj kod]
Powiat bielski powstał w roku 1850 jako jedna z siedmiu podstawowych jednostek administracyjnych Śląska Austriackiego. Składał się z trzech powiatów (obwodów) sądowych – bielskiego, którego podstawą było zniesione właśnie księstwo bielskie[10] (17 gmin), skoczowskiego[11] (35 gmin) i strumieńskiego[12] (15 gmin), które w latach 1855–1868 stanowiły samodzielne powiaty polityczne. W 1870 roku wyłączono z terenu powiatu jego siedzibę – Bielsko, które stało się miastem wydzielonym.
Po odzyskaniu przez Polskę niepodległości i podziale Śląska Cieszyńskiego (rok 1920) powiat bielski znalazł się w granicach Rzeczypospolitej (województwo śląskie). W 1921 roku wyłączono z powiatu obwód sądowy skoczowski (z wyjątkiem gmin: Bielowicko, Grodziec, Łazy, Roztropice, Świętoszówka, Wieszczęta) i przyłączono do powiatu cieszyńskiego, podobnie jak trzy lata później gminy Ochaby i Pruchna. W 1938 roku do powiatu miejskiego Bielsko włączono gminę Aleksandrowice.
W czasie aneksji Górnego Śląska przez III Rzeszę we wrześniu 1939 roku obszar powiatu (Landkreis Bielitz) włączono w skład III Rzeszy (prowincja górnośląska), powiększając go jednocześnie o część powiatu bialskiego, leżącą na lewym brzegu Soły, a po utworzeniu Generalnego Gubernatorstwa (październik 1939) o część prawobrzeżną i około połowę wadowickiego, na zachód od Skawy.
Po wkroczeniu Armii Czerwonej na teren powiatu bielskiego w zimie 1945 roku i ustanowieniu tymczasowej administracji, powrócił on do przedwojennych granic i wszedł w skład województwa katowickiego. 1 stycznia 1946 roku wszedł w życie nowy podział powiatu na gminy[13] Bystra (Śląska), Chybie, Czechowice, Dziedzice, Grodziec, Jaworze, Międzyrzecze Górne, Mikuszowice (Śląskie), Rudzica, Strumień, Stare Bielsko, Zabrzeg) i miasto Strumień. Taki stan podziału powiatu bielskiego utrzymał się do 1951 roku.
Powiat bialski[edytuj | edytuj kod]
Powiat bialski z siedzibą w Białej (po I wojnie światowej Biała Krakowska) istniał w latach 1855–1950. Od chwili powstania aż do 1918 roku leżał w austriackiej Galicji, będąc jedną z części obwodu wadowickiego. W latach 1867–1910 w skład powiatu wchodziły obwody sądowe: bialski, kęcki i oświęcimski (ten ostatni jest zasadniczą częścią powiatu oświęcimskiego, istniejącego w latach 1910–1931, 1951–1975 i od 1999 roku).
Po odzyskaniu przez Polskę niepodległości w wyniku rozpadu Austro-Węgier cała Galicja, a z nią powiat bialski wszedł w skład województwa krakowskiego (utworzonego 3 grudnia 1920 roku).
W czasie II wojny światowej teren podległy starostwu w Białej wszedł w skład powiatu bielskiego (Landkreis Bielitz).
W 1945 podzielono przywrócony powiat bialski na 8 gmin zbiorowych: Bestwina, Biała, Brzeszcze, Bystra-Wilkowice, Kęty, Osiek, Oświęcim i Porąbka oraz 4 miasta: Biała Krakowska, Kęty, Oświęcim i Wilamowice. 1 kwietnia 1946 utworzono gminę Szczyrk[14]. 1 lipca 1948 Biała zostaje powiatem miejskim[15].
Historia powiatu bialskiego kończy się 1 stycznia 1951, kiedy Bielsko i Białą połączono w jeden organizm miejski – Bielsko-Białą, która wraz z gminami Biała, Bestwina, Bystra-Wilkowice i Szczyrk znalazła się w powiecie bielskim w woj. katowickim (a więc tam gdzie wcześniej znajdowało się Bielsko), natomiast pozostałe jednostki zniesionego powiatu bialskiego pozostały w woj. krakowskim: gminę Porąbka włączono do powiatu żywieckiego, a miasto i gminę Oświęcim, miasto i gminę Kęty, miasto Wilamowice oraz gminy Brzeszcze i Osiek weszły w skład reaktywowanego powiatu oświęcimskiego (tego samego dnia utworzono tam też również gminę Wilamowice z części obszaru gmin Bestwina i Kęty)[16][17].
Powiat bielski w latach 1951–1975[edytuj | edytuj kod]
W dniu zjednoczenia obu powiatów prawa miejskie uzyskała gmina Czechowice, do której włączono gminę Dziedzice (obecna nazwa Czechowice-Dziedzice obowiązuje od 1958 roku). Z powiatu bielskiego wyłączono także obszar dawnego powiatu sądowego strumieńskiego (miasto Strumień oraz gminy Strumień i Chybie), włączając je do powiatu cieszyńskiego. Od powiatu bielskiego do powiatu pszczyńskiego odpadła także północna część gminy Zabrzeg pod budowę Zbiornika Goczałkowickiego.
W 1954 roku weszła w życie reforma administracyjna znosząca gminy i dzieląca powiaty na gromady i osiedla. W powiecie bielskim utworzono 27 gromad: Bestwina, Buczkowice, Bystra, Godziszka, Grodziec, Hałcnów, Iłownica, Janowice (zlikwidowana w 1959 roku), Jasienica, Jaworze, Kamienica, Kaniów, Komorowice, Kozy, Ligota, Mazańcowice, Międzyrzecze, Mikuszowice Krakowskie, Mikuszowice Śląskie, Rudzica, Rybarzowice, Stare Bielsko, Straconka, Szczyrk, Wapienica, Wilkowice i Zabrzeg. Później status osiedla uzyskały: Szczyrk (1956) i Mikuszowice Śląskie (1958). Powiększano także obszar miasta Bielska-Białej – w 1969 roku przyłączono do niego części obszaru zniesionych gromad Kamienica i Mikuszowice Krakowskie oraz zniesione osiedle Mikuszowice Śląskie.
1 stycznia 1973 roku weszła w życie ustawa znosząca gromady. Powiat bielski ponownie podzielono na gminy: Bestwina, Buczkowice, Jasienica, Kozy, Komorowice, Ligota, Stare Bielsko, Wapienica i Wilkowice, a większą część zlikwidowanej gromady Straconka włączono do Bielska-Białej. Tego samego dnia prawa miejskie uzyskał Szczyrk.
Po reformie administracyjnej z dnia 1 czerwca 1975 roku (patrz Podział administracyjny Polski (1975–1998)) większość terenów powiatu włączono do nowego województwa bielskiego (poza miastem Czechowice-Dziedzice oraz gminami Ligota i Bestwina, pozostającymi w zmniejszonym województwie katowickim, a później włączonymi 1 lutego 1977 roku do gminy Czechowice-Dziedzice).
Powiat bielski od 1999 roku[edytuj | edytuj kod]
Reaktywowany 1 stycznia 1999 roku powiat bielski obejmuje niemal cały obszar sprzed 1975 roku. Do ważniejszych zmian terytorialnych między „starym” i „nowym” powiatem należą:
- włączenie dawnej gminy Komorowice (Komorowice Krakowskie i Śląskie, Hałcnów) oraz wsi Stare Bielsko i Wapienica z gminy Stare Bielsko do Bielska-Białej (powiat grodzki) od 1 stycznia 1977 roku[18]
- włączenie niewielkich części wsi Bystra, Mazańcowice, Międzyrzecze Górne, i Pisarzowice do Bielska-Białej od 1 lipca 1990 roku[19]
- włączenie do nowego powiatu bielskiego gminy Porąbka (Porąbka, Bujaków, Czaniec, Kobiernice) i Wilamowice (Wilamowice, Dankowice, Hecznarowice, Pisarzowice, Stara Wieś, Zasole Bielańskie)[20], będących przed reformą administracyjną odpowiednio częściami powiatu żywieckiego i oświęcimskiego.
Sąsiednie powiaty[edytuj | edytuj kod]
- Bielsko-Biała (miasto na prawach powiatu)
- powiat żywiecki
- powiat cieszyński
- powiat pszczyński
- powiat oświęcimski (małopolskie)
- powiat wadowicki (małopolskie)
Zobacz też[edytuj | edytuj kod]
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Wyniki badań bieżących - Baza Demografia - Główny Urząd Statystyczny [online], demografia.stat.gov.pl [dostęp 2020-05-20].
- ↑ l, Ludność. Stan i struktura ludności oraz ruch naturalny w przekroju terytorialnym (stan w dniu 31.12.2019), 31 grudnia 2019.
- ↑ GUS, TABL. II. LUDNOŚĆ, RUCH NATURALNY ORAZ MIGRACJE LUDNOŚCI WEDŁUG POWIATÓW W PIERWSZYM PÓŁROCZU 2020 R., 30 czerwca 2020.
- ↑ Powiat bielski w liczbach [online], Polska w liczbach [dostęp 2016-01-21] (pol.), liczba ludności w oparciu o dane GUS.
- ↑ Państwowa Komisja Wyborcza: Wybory samorządowe [online], wybory2002.pkw.gov.pl [dostęp 2017-06-12].
- ↑ Geografia wyborcza – Wybory samorządowe – Państwowa Komisja Wyborcza [online], wybory2006.pkw.gov.pl [dostęp 2017-06-12].
- ↑ Dituel Sp., Wybory Samorządowe 2010 – Geografia wyborcza – Województwo śląskie – Powiat bielski [online], wybory2010.pkw.gov.pl [dostęp 2017-06-12].
- ↑ PKW | Samorząd 2014 [online], samorzad2014.pkw.gov.pl [dostęp 2017-06-12].
- ↑ Wybory samorządowe 2018 [online], wybory2018.pkw.gov.pl [dostęp 2018-10-26].
- ↑ Powiat sądowy bielski obejmował obszar dzisiejszych gmin: Czechowice-Dziedzice, Jaworze, większą część gminy Jasienica oraz lewobrzeżną część Bielska-Białej i Bystrej (Bystra Śląska)
- ↑ Powiat sądowy skoczowski obejmował obszar dzisiejszych gmin: Brenna, Skoczów, Ustroń, Wisła oraz części gmin: Dębowiec, Goleszów i Jasienica
- ↑ Powiat sądowy strumieński obejmował obszar dzisiejszych gmin Chybie i Strumień oraz część gminy Jasienica
- ↑ Podział administracyjny województwa śląsko-dąbrowskiego wraz ze skorowidzem gmin i gromad, Wydawnictwa Instytutu Śląskiego, 1947 (stan z 1 stycznia 1946).
- ↑ Rozporządzenie Ministra Administracji Publicznej z dnia 10 października 1946 r. o utworzeniu gminy wiejskiej Szczyrk w powiecie bialskim, województwie krakowskim (Dz.U. z 1946 r. nr 53, poz. 302).
- ↑ Obwieszczenie Ministra Administracji Publicznej z dnia 5 maja 1948 r. o uzyskaniu przez miasto Biała w województwie krakowskim charakteru samodzielnego powiatu miejskiego (M.P. z 1948 r. nr 56, poz. 336).
- ↑ Ustawa z dnia 30 grudnia 1950 r. o zmianie granic województw krakowskiego i katowickiego (Dz.U. z 1950 r. nr 58, poz. 526).
- ↑ Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 30 grudnia 1950 r. w sprawie utworzenia powiatu miejskiego Bielsko-Biała, zmiany granic powiatów: cieszyńskiego, wadowickiego i żywieckiego, zniesienia powiatu bialskiego i utworzenia powiatu oświęcimskiego (Dz.U. z 1950 r. nr 58, poz. 531).
- ↑ Rozporządzenie Ministra Administracji, Gospodarki Terenowej i Ochrony Środowiska z dnia 9 grudnia 1976 r. w sprawie zmiany granic niektórych miast w województwach: bielskim, częstochowskim, kaliskim, przemyskim, skierniewickim i szczecińskim (Dz.U. z 1976 r. nr 41, poz. 245).
- ↑ Uchwała nr XIV/98/90 Wojewódzkiej Rady Narodowej w Bielsku-Białej z dnia 27 kwietnia 1990 r. w sprawie zmiany granic miasta Bielsko-Biała, gminy Wilamowice, Jasienica i Wilkowice (M.P. z 1990 r. nr 25, poz. 197)
- ↑ Ustawa z dnia 24 lipca 1998 r. o wprowadzeniu zasadniczego trójstopniowego podziału terytorialnego państwa (Dz.U. z 1998 r. nr 96, poz. 603).
| Miasta na prawach powiatu | |
|---|---|
| Powiaty | |
| Inne zagadnienia |
- miasto wojewódzkie – Katowice
| Powiaty miejskie |
|
|---|---|
| Powiaty ziemskie |
|
