Powstanie sipajów

Powstanie sipajów
Czas	10 maja 1857 - 8 lipca 1859
Miejsce	Północne Indie, głównie Bengal
Terytorium	Północne Indie, głównie Bengal
Przyczyna	niezadowolenie z rządów Wielkiej Brytanii
Wynik	Zwycięstwo brytyjczyków, likwidacja Kompanii Wschodnioindyjskiej
Strony konfliktu
Imperium Brytyjskie; Kompania Wschodnioindyjska; Nepal; Lokalni książęta Indyjscy	Sipajowie
Dowódcy
George Anson †; Patrick Grant; Colin Campbell; Jung Bahadar Runa	Bahadur Shah II; Nana Sahib †; Tatya Tope †; Lakszmi Bai †; Bergum Hazrat Mahal; Birjis Qadr
brak współrzędnych

Następująca wersja przejrzana tej strony, którą oznaczono 5 kwi 2018, była oparta na tej wersji.

Drzeworyt, przedstawiający tłumienie powstania przez wojska brytyjskie.

Powstanie sipajów (ang. Great Mutiny, zwłaszcza w historiografii indyjskiej; także Sepoy Mutiny) – masowe antybrytyjskie wystąpienia zbrojne w Indiach w latach 1857-1858.

Przyczyny

Od początku istnienia Brytyjska Kompania Wschodnioindyjska werbowała żołnierzy do swych wojsk piechoty wśród miejscowych plemion, głównie Gurkhów i Sikhów. Zwano ich sipajami (miejscowi), przy czym oficerami byli wyłącznie Anglicy. Powodowało to niejednokrotnie wzajemne konflikty. Sporadyczne bunty zdarzały się już wcześniej, jednak były one przez Anglików ignorowane. Dodatkowym powodem rewolty było nieliczenie się Brytyjczyków z wierzeniami i obyczajami ludności. Głoszono^[kto?] że hinduscy żołnierze będą zmuszani do zagranicznej służby przez co straciliby swoją przynależność kastową

^{[potrzebny przypis]}. Problem stanowił również tłuszcz wołowy lub wieprzowy i on stał się głównym powodem wybuchu powstania. Krowy są dla hinduistów zwierzętami świętymi, zaś dla muzułmanów świnie są nieczyste, toteż używanie nabojów okręconych papierem nasączonym takim tłuszczem (żołnierze przed wystrzeleniem musieli odgryzać kapsel papierowego naboju) było dla jednych i drugich naruszeniem przepisów religijnych i groziło utratą kasty i staniem się pariasem^[1].

Przebieg

11 maja 1857 dwa pułki sipajów zbuntowały się w mieście Meerut. Powstanie szybko, w ciągu ok. 2 tygodni, rozszerzyło się na większość północnych Indii, czemu nie mogły zapobiec słabe siły brytyjskie liczące (w całych Indiach) ok. 45 tys. ludzi (sipajów było ok. 230 tys., choć nie wszyscy dołączyli do rebeliantów). Dowództwo nad powstańcami objął Nana Sahib; wśród ważnych ośrodków, zajęli oni, przy wsparciu cywilów, Delhi^[2], oblegali także Lakhnau i Kanpur.

Brytyjczyków w tłumieniu powstania wsparli lokalni książęta indyjscy, zainteresowani podtrzymaniem swojej władzy, a także król Nepalu; po ściągnięciu posiłków z Bliskiego Wschodu i metropolii, Anglicy rozpoczęli tłumienie powstania, poczynając od Pendżabu. Delhi broniło się 14 tygodni, ale zostało zdobyte 20 października 1857; Lucknow - pół roku później, 14 marca 1858^[2]. Po oswobodzeniu stolicy, Kanpuru i Lakhnau, wojsko wyruszyło w marcu 1858 r. z Bombaju przeciwko ufortyfikowanemu miastu Dźhansi (które zostało zajęte przez Anglików dopiero w 1853 r.). Przywódcami powstania byli tu wybitny hinduski przywódca Tatya Tope oraz potężna rani Dźhansi Lakszmi Raj. Po bitwie pod Kalpi Anglicy pokonali dzielnie walczące wojska rani^{[potrzebny przypis]}. Brutalne tłumienie powstań w innych prowincjach zajęło jeszcze rok^[2]. Dopiero 8 lipca 1859 r. gubernator Lord Canning stwierdził że bunt został stłumiony.^{[potrzebny przypis]}

Rewolta ograniczona była do północnej części kraju, przede wszystkim Bengalu. Z tego powodu powstanie nie miało większych szans powodzenia. Na skutek wewnętrznych waśni mieszkańcy innych terytoriów nie byli gotowi do wystąpienia przeciwko Brytyjczykom.^{[potrzebny przypis]}

Skutki

Koszty rebelii okazały się dla Indii bardzo wysokie. Zginęło wiele tysięcy ludzi, zniszczone zostały miasta i wioski. Dla samych Anglików bunt był sporym szokiem. Kompania Wschodnioindyjska zapewniała pracę i dobrobyt dużej liczbie zarówno Anglików jak i Hindusów. 2 sierpnia 1858 r. proklamacja królewska ogłosiła że odtąd władzę nad Indiami będzie sprawowała Korona brytyjska. ^{[potrzebny przypis]}Skutkiem powstania było również zlikwidowanie Kompanii Wschodnioindyjskiej w 1858 r.^[3] Zwiększono liczbę oddziałów angielskich, a hinduskie zredukowano (Sipajowie mogli co najwyżej dwukrotnie przewyższać liczbą brytyjskich żołnierzy).^{[potrzebny przypis]}

Wizje artystyczne

Przypisy

↑ Zygmunt Rynkiewicz, Leksykon bitew świata. Warszawa 2004, s.215, 216.
↑ ^a ^b ^c Indyjskie powstanie 1857-59. W: Mała encyklopedia wojskowa. T. 1. Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, 1967, s. 549.
↑ Powstanie sipajów – bunt w obronie świętych krów. polskieradio.pl. [dostęp 2016-05-19]. (pol.).

Bibliografia

Zygmunt Ryniewicz: Leksykon bitew świata. Warszawa: Almapress, 2004. ISBN 978-83-7020-379-5. .

Zobacz też

[1] Zygmunt Rynkiewicz, Leksykon bitew świata. Warszawa 2004, s.215, 216.

[MEW-2] Indyjskie powstanie 1857-59. W: Mała encyklopedia wojskowa. T. 1. Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, 1967, s. 549.

[3] Powstanie sipajów – bunt w obronie świętych krów. polskieradio.pl. [dostęp 2016-05-19]. (pol.).

[1]

[2]

[3]