Podlasie Południowe
| Państwa | |
|---|---|
| Stolica | |
| Ważniejsze miejscowości |
Podlasie Południowe, zwane Podlasiem, rzadziej Podlasiem Lubelskim – powstały w XIX wieku region administracyjny położony w środkowowschodniej części Polski, między Wisłą, dolnym Wieprzem i Tyśmienicą a środkowym i dolnym Bugiem, jednoczący ziemie zróżnicowane etnograficznie i historycznie. Jego głównym miastem są Siedlce.
Obszar Podlasia Południowego zasadniczo pokrywa się z terytorium departamentu siedleckiego w Księstwie Warszawskim, przekształconego w 1816 roku na województwo podlaskie (a później na gubernię siedlecką) w ramach Królestwa Kongresowego[1]. Zmiana nazwy jednostki z „siedleckie” na „podlaskie” z siedzibą w Siedlcach miało podobny charakter, jak w przypadku departamentu krakowskiego, który utracił Kraków (na mocy kongresu wiedeńskiego) i przeniósł swą siedzibę do Miechowa, a następnie do Kielc, jednak jednostka (już województwo) dalej nosiła nazwę „krakowskie”. W przypadku Siedlec (a także Łukowa) sztucznie nadana tożsamość podlaska zdołała się zadomowić na stałe – na tyle, że miasto jest obecnie często postrzegane jako stolica Podlasia[2]. Stąd też nazwa Podlasie jest często używana w Siedlcach (historycznie położonych na północnych rubieżach Małopolski, u zbiegu granic Mazowsza i właściwego Podlasia) jako synonim dużego regionu siedleckiego, zwłaszcza diecezji siedleckiej, czyli „podlaskiej”.
Inny zakres ma nazwa Południowe Podlasie, które raczej odpowiada zasięgowi byłego województwa bialskopodlaskiego (przykład użycia: Muzeum Południowego Podlasia w Białej Podlaskiej). Określnik po nazwie Podlasie stał się niezbędny szczególnie wraz z utworzeniem po północnej stronie Bugu województwa podlaskiego, zwanego teraz potocznie Podlasiem, a dawniej Białostocczyzną.
We wcześniejszym okresie, przed utworzeniem województwa podlaskiego (ze stolicą w Drohiczynie) w prowincji Korony Polskiej, południowe Podlasie nie sięgało do Wisły i Wieprza, natomiast w jego skład wchodziła ziemia brzeska.
Współcześnie Podlasie Południowe jako kraina, podzielone jest między dwa województwa: lubelskie (z Białą Podlaską) i mazowieckie (z Siedlcami).
Zróżnicowanie fizycznogeograficzne[edytuj | edytuj kod]
Podlasie Południowe leży na pograniczu dwóch dużych jednostek regionalizacji fizycznogeograficznej Europy. Północna i zachodnia jego część, makroregion Nizina Południowopodlaska, znajduje się w granicach prowincji Niż Środkowoeuropejski megaregionu Pozaalpejskiej Europy Środkowej, natomiast część południowo-wschodnia, Polesie Zachodnie – w granicach prowincji Polesie należącej do megaregionu Niżu Wschodnioeuropejskiego. W części północnej przeważa krajobraz nizin falistych, zaś w południowej – równinnych. Część wschodnia posiada klimat umiarkowany ciepły przejściowy o cechach bardziej kontynentalnych niż w Dolinie Środkowej Wisły.
Podlasie Południowe nie jest krainą geograficzną, bowiem dzielą je zasadnicze granice fizycznogeograficzne.
Zasięg krainy[edytuj | edytuj kod]
Zasięg Podlasia Południowego nie jest ściśle określony. Jeśli za kryterium jego granic przyjąć dawny zasięg departamentu siedleckiego (później województwa podlaskiego, guberni podlaskiej i guberni siedleckiej), to obejmuje ono z grubsza:
- w województwie lubelskim – powiaty: bialski, łukowski, parczewski, radzyński (bez gminy Czemierniki), rycki (bez Dęblina) i włodawski, dodatkowo okolice Kocka i Ostrowa Lubelskiego (powiat lubartowski)
- w województwie mazowieckim – powiaty: garwoliński, siedlecki (powiaty na południe od Liwca), dodatkowo gminy Osieck i Sobienie-Jeziory (powiat otwocki)
Ważniejsze miejscowości[edytuj | edytuj kod]
Zestawiono tu miasta i dawne miasteczka[3] według liczby mieszkańców z ostatnich lat. Ogromna większość tych miejscowości utraciła prawa miejskie po powstaniu styczniowym i nie odzyskała ich do dnia dzisiejszego. Nazwy obecnych miast powiatowych wyróżniono znakiem „★”, nazwy pozostałych miast znakiem „☆”.
|
_COA.jpg){kind=small}
.jpg){kind=small}
Wsie gminne, które nie były dotychczas miastami
i inne
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Jan Tyszkiewicz: Podlasie. Kształtowanie się nazwy i terytorium do końca XIX stulecia. „Prace Archiwalno-Konserwatorskie na Terenie Województwa Siedleckiego” 1982: z. 3, 1982, s. 3–21.
- ↑ Ćwik W., Reder J., Lubelszczyzna: dzieje rozwoju terytorialnego, podziałów administracyjnych i ustroju władz, Wydawnictwo Lubelskie, Lublin 1977.
- ↑ Ryszard Szczygieł: Rozwój urbanizacji Lubelszczyzny w XVII–XVIII w.. W: Dzieje Lubelszczyzny. T. 1, zał. (mapa) 12. Warszawa 1974.