Prześcigla

Prześcigla
	; Mauritia flexuosa
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	rośliny
Podkrólestwo	rośliny zielone
Nadgromada	rośliny telomowe
Gromada	rośliny naczyniowe
Podgromada	rośliny nasienne
Nadklasa	okrytonasienne
Klasa	Magnoliopsida
Nadrząd	liliopodobne (≡ jednoliścienne)
Rząd	arekowce
Rodzina	arekowate
Rodzaj	prześcigla
	Nazwa systematyczna
	Mauritia L. f.; Suppl. 70, 454. Apr 1782
	Multimedia w Wikimedia Commons

Prześcigla (Mauritia) – rodzaj palm z rodziny arekowatych, obejmujący dwa gatunki występujące w naturze w Ameryce Południowej. Na rozległych obszarach w północnej części kontynentu (na wschód od Andów) występuje Mauritia flexuosa, zaś zasięg Mauritia carana ogranicza się do środkowej i wschodniej Amazonii^[4]. Palmy te są okazałe, mają wysokie kłodziny w wyraźnie widocznymi pierścieniami, na międzywęźlach pokrytych kolcami. Liście wachlarzowate, z blaszką głęboko wcinaną. Owocem jest jagoda okryta twardymi łuskami^[5]. Palmy te rosną w lasach bagiennych oraz wzdłuż strumieni i rzek, zarówno w selwie, jak i na sawannach, zwykle w niższych położeniach (M. flexuosa na wschodnich stokach Andów sięga jednak do 900 m n.p.m.)^[4].

Mauritia flexuosa jest jedną z najważniejszych użytkowo palm w Ameryce Południowej. Owoce są ważnym składnikiem diety ludności Amazonii spożywane w stanie surowym, sfermentowane i po wysuszeniu w formie mąki. Cenionym źródłem pożywienia są także larwy Rhynchophorus palmarum pozyskiwane z obumierających kłodzin tych palm. Z włókien liści sporządza się sznury, liny, hamaki i kosze. Gąbczaste ogonki liściowe służą do wyplatania mat i wyrobu papieru. Rzadziej użytkowana jest Mauritia carana (liście dostarczają surowca plecionkarskiego)^[4].

Nazwa naukowa rodzaju upamiętnia Mauritza Johana von Nassau-Siegen – holenderskiego dowódcę i gubernatora holenderskiej kolonii w Ameryce Południowej – przyszłego Surinamu^[4].

Morfologia[edytuj | edytuj kod]

Pokrój: Okazałe palmy osiągające do 25 m wysokości, o kłodzinie o średnicy 30–60 cm (M. carana osiąga mniejsze rozmiary – do 10 m wysokości i 30 cm średnicy). Kłodziny wyrastają zwykle pojedynczo, rzadko w kępach, mają pokrój kolumnowy, rzadziej są nieco pękate^[4].
Liście: Wachlarzowate, okazałe i ciężkie, skupione po 6–20 w pióropusz na szczycie kłodziny. Ogonki liściowe są zaokrąglone na przekroju. Blaszka liściowa zaokrąglona w zarysie jest głęboko rozcięta na dwie części, a te z kolei porozcinane są na poszczególne listki. Listki te skierowane są w różnych kierunkach, a nie płasko rozpostarte. Wzdłuż ich brzegów odchodzą cienkie kolce^[4].
Kwiaty: Jednopłciowe, rośliny są dwupienne. Kwiatostany są bardzo okazałe, zwisające, drewniejące, z odgałęzieniami dwustronnie ułożonymi na osi, gęsto pokrytymi drobnymi kwiatami. Kwiaty męskie rozwijają się skupione parami, żeńskie pojedynczo^[4].
Owoce: Kuliste do eliptycznych, pokryte drobnymi, czerwonobrązowymi lub czerwownopomarańczowymi łuskami^[4].

Systematyka[edytuj | edytuj kod]

Jeden z trzech rodzajów z podplemienia Mauritiinae (obok Lepidocaryum i Mauritiella), z plemienia Lepidocaryeae, podrodziny Calamoideae z rodziny arekowatych Arecaceae^[6].

Wykaz gatunków^[7]:

Mauritia carana Wallace
Mauritia flexuosa L.f.

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

↑ Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
↑ Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2012-12-23] (ang.).
↑ Index Nominum Genericorum (ING). Smithsonian Institution. [dostęp 2013-02-27].
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h Andrew Henderson, Gloria Galeano, Rodrigo Bernal: Field Guide to the Palms of the Americas. Princeton University Press, 1995, s. 69. ISBN 978-0-691-60694-1.
↑ Maria Witkowska: Palmy. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Rolnicze i Leśne, 1968, s. 47.
↑ Genus Mauritia L. f.. [w:] Germplasm Resources Information Network (GRIN-Taxonomy) [on-line]. USDA, Agricultural Research Service, National Plant Germplasm System. [dostęp 2021-11-30].
↑ Mauritia L.f.. [w:] Plants of the World online [on-line]. Royal Botanic Gardens, Kew. [dostęp 2021-11-30].

[ruggiero-1] Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).

[apweb-2] Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2012-12-23] (ang.).

[3] Index Nominum Genericorum (ING). Smithsonian Institution. [dostęp 2013-02-27].

[bernal-4] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h Andrew Henderson, Gloria Galeano, Rodrigo Bernal: Field Guide to the Palms of the Americas. Princeton University Press, 1995, s. 69. ISBN 978-0-691-60694-1.

[5] Maria Witkowska: Palmy. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Rolnicze i Leśne, 1968, s. 47.

[grin-6] Genus Mauritia L. f.. [w:] Germplasm Resources Information Network (GRIN-Taxonomy) [on-line]. USDA, Agricultural Research Service, National Plant Germplasm System. [dostęp 2021-11-30].

[powo-7] Mauritia L.f.. [w:] Plants of the World online [on-line]. Royal Botanic Gardens, Kew. [dostęp 2021-11-30].

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]