Przelot pospolity
Systematyka | |
Domena | |
---|---|
Królestwo | |
Klad | |
Klad | |
Klad | |
Klasa | |
Klad | |
Rząd | |
Rodzina | |
Rodzaj | |
Gatunek |
przelot pospolity |
Nazwa systematyczna | |
{{{nazwa łacińska}}} L. Sp. pl. 2:719. 1753 |
Przelot pospolity, przelot uprawny (Anthyllis vulneraria L.) – gatunek rośliny z rodziny bobowatych. Rodzimy obszar jego występowania to Europa, Azja Mniejsza, Afryka Północna, ale jest też uprawiany w wielu innych regionach świata[2]. W Polsce dość pospolity na niżu i w niższych położeniach górskich.
Morfologia
- Łodyga
- Wznosząca się, czasem, zwłaszcza u nasady – leżąca. Pęd zwykle tylko u nasady rozgałęziony, o wysokości 10…60 cm.
- Liście
- Liście odziomkowe niepodzielone, owalnie wydłużone lub złożone, o 1-4 parach listków bocznych i znacznie większym, wydłużonym listku szczytowym. Listki podłużnie jajowate, całobrzegie, zaostrzone. Liście łodygowe złożone z 3-7 par listków bocznych. U nasady liści czasem obecne małe przylistki.
- Kwiatostan
- Wielokwiatowa główka objęta dłoniasto wrębnymi podsadkami.
- Kwiaty
- Motylkowe o dużym, rozdętym i owłosionym kielichu. Włoski na kielichu do 11 mm długie, skośnie odstające. Dziesięć pręcików, zrośniętych nitkami w rurkę obejmującą słupek. Korona kwiatu w kolorze żółtym lub złocisto-żółtym, do 2 cm.
- Owoce
- Drobny jednonasienny strąk, prawie kulisty. Nasiona wydłużone, jajowate, dwubarwne (połowa nasienia zielona, reszta jasnożółta)
- Korzeń
- Wrzecionowaty, silny, do 1 m w głąb ziemi.
Biologia i ekologia
Bylina, hemikryptofit. Występuje na niżu, na suchych łąkach i pastwiskach. W klasyfikacji zbiorowisk roślinnych gatunek charakterystyczny dla Ass. Anthyllido-Trifolietum montani (regionalnie)[3]. Kwitnie w okresie maj-sierpień.
Jest rośliną żywicielską larw motyli modraszka dorylasa i modraszka malczyka[4].
Zmienność
Gatunek zmienny morfologicznie, występuje w kilku podgatunkach[5]:
- Anthyllis vulneraria L. subsp. vulneraria – podgatunek typowy.
- Anthyllis vulneraria L. subsp. carpatica (Pant.) Nyman – występuje w Europie środkowej od Wysp Brytyjskich i Francji na zachodzie po Polskę na wschodzie i od Danii na północy, po Włochy na południu. Podgatunek uprawiany w całej Europie.
- Anthyllis vulneraria L. subsp. maritima (Schweigg.) Corb. (syn. Anthyllis maritima Schweigg.) – występuje na wybrzeżu Morza bałtyckiego w pasie od Estonii i Szwecji, po Niemcy i Danię,
- Anthyllis vulneraria L. subsp. polyphylla (DC.) Nyman – występuje w Europie wschodniej i południowo-wschodniej od Estonii, Łotwy, Litwy i Białorusi na północy po Turcję i region Kaukazu na południu.
Zastosowanie
- Roślina lecznicza. Kwiaty (Flos Anthyllidis) używane były dawniej jako lek ściągający i przeczyszczający. Napar stosowany u dzieci działał pobudzająco na przemianę materii i przeciwwymiotnie. Świeże ziele stosowano jako środek gojący rany do okładów i zmywań. Surowiec jest rzadko stosowany per se, zwykle jako składnik mieszanek ziołowych i preparatów[6].
- Przelot zwyczajny jest wartościową rośliną pastewną i łąkową zawierająca w sianie 12% białka i 3% tłuszczu.
Przypisy
- ↑ Stevens P.F.: Angiosperm Phylogeny Website/Fabaceae. 2001–. [dostęp 2010-02-26]. (ang.).
- ↑ Germplasm Resources Information Network (GRIN). [dostęp 2010-02-22].
- ↑ Władysław Matuszkiewicz: Przewodnik do oznaczania zbiorowisk roślinnych Polski. Warszawa: Wyd. Naukowe PWN, 2006. ISBN 83-01-14439-4.
- ↑ Marcin Sielezniew, Izabela Dziekańska, Motyle dzienne, wyd. Multico, Warszawa 2010, ss. 152 i 202
- ↑ Anthyllis vulneraria. USDA, ARS, National Genetic Resources Program. Germplasm Resources Information Network – (GRIN). [dostęp 23 listopada 2008]. (ang.).
- ↑ Aleksander Ożarowski , Ziołolecznictwo. Poradnik dla lekarzy, 1982 Warszawa: Państwowy Zakład Wydawnictw Lekarskich, s. 68, ISBN 83-200-0640-6 .
Bibliografia
- Rośliny użytkowe, Wiedza Powszechna, W-wa, 1966
- Zbigniew Podbielkowski, Słownik roślin użytkowych, ISBN 83-09-00256-4
- Leonidas Świejkowski: Rośliny lecznicze występujące w stanie dzikim. Kraków: Wydawnictwo Polskiego Związku Zielarskiego, 1950.