Przyjęcie Szujskich w Sali Senatu w 1611 r. (obraz Tomasza Dolabelli)
| |
| Autor |
Tomasz Dolabella |
|---|---|
| Data powstania |
1611 |
| Medium |
olej na płótnie, wersja z kolekcji w zamku w Podhorcach[1] |
Przyjęcie Szujskich w Sali Senatu w 1611 roku − zaginiony (najprawdopodobniej zniszczony) obraz pędzla Tomasza Dolabelli, stanowiący najdawniejszy cykl obrazów historycznych jaki artysta wykonał dla Zamku Królewskiego w Krakowie względnie Zamku Królewskiego w Warszawie.
W pamięci zbiorowej Polaków dzieło powstać miało na polecenie króla Zygmunta III przede wszystkim jako pojmanie carów Szujskich i tryumfalny wjazd hetmana Stanisława Żółkiewskiego z nimi do Warszawy w 1611 roku[2].
Obraz miał zdobić wraz z kilkoma innymi pracami sztalugowymi o tematyce historycznej antykamery zamkowe, sale między Salą Senatorską a Pokojem Marmurowym Zamku Królewskiego w Warszawie[3]. Prace umieszczone być miały na kasetonowym suficie Sali Senatorskiej gdzie umieszczono je na dwóch plafonach - były to przedstawienie "zdobycie Smoleńska" i właśnie złożenie hołdu Zygmuntowi III przez carów Szujskich. Według innej relacji "zdobycie Smoleńska" i "prezentacja cara Wasyla Szujskiego" zdobiły pierwszą i drugą antykamerę zamkową, gdzie razem z wazowskimi stropami pierwszego piętra Zamku przetrwały do 1707[4]
Układ kompozycyjny malowidła znany jest na podstawie wykonanej przez Tomasza Makowskiego ryciny Prezentacja cara Wasyla Szujskiego i jego braci w Sali Senatorskiej Zamku Królewskiego w Warszawie. Punkt kulminacyjny tego wydarzenia, uwieczniony na obrazie, rozegrał się na Zamku Królewskim w Warszawie. Na pierwszym planie Król Zygmunt siedzący na tronie, po lewej stronie mający królewicza Władysława, wokół tronu stoją pierwsi dygnitarze królestwa - senatorowie po obu stronach rozległej sali, za krzesłami senatorów cisnęła się ciżba ciekawych. Przed królem stali carowie Szujscy, których wskazywał mu hetman Stanisław Żółkiewski[5].
Z przekazów historycznych wynika, że po całej uroczystości carowie zostali odprowadzeni z Sali Senatu a następnie udali się do osobnych pomieszczeń, gdzie wszyscy zostali ostrzyżeni[6]. Carowie pozostali już do końca życia w polskiej niewoli, zmarli w Gostyninie, pochowano ich w Warszawie w osobnej kaplicy-mauzoleum przy wjeździe do miasta[7].
Usunięcia obrazów Dolabelli ze ścian Zamku zażądali już w XVII wieku kolejni carowie Rosji. Podczas rokowań o zawarcie traktatu w Andruszowie posłowie rosyjscy Iwan Czadajew i Jemielan Ukraincew wysunęli to jako jeden z istotnych dezyderatów pod adresem polskich negocjatorów[8]. Ostatecznie dwa wielkie obrazy[9] Tomasza Dolabelli Złożenie hołdu Zygmuntowi III przez carów Szujskich i Zdobycie Smoleńska zostały zrabowane przez wojska rosyjskie w 1707, gdy na Zamku Królewskim w Warszawie przebywał car Piotr I. Według innej wersji obrazy (plafony z sali senatu) te podarował król August II na usilne carskie prośby[10] w 1716[11] carowi Piotrowi I. Dziś uważa się je za zaginione.
Zobacz też[edytuj | edytuj kod]
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Jan K. Ostrowski, Jerzy T. Petrus: Podhorce. Dzieje wnętrz pałacowych i galerii obrazów.. Kraków: Zamek Królewski na Wawelu, 2001, s. 400. ISBN 83-908491-5-1, ISBN 978-83-908491-5-7. OCLC 51292002. Cytat: il. 292 Stanisław Żółkiewski przedstawia królowi Zygmuntowi III i królewiczowi Władysławowi na sejmie 1611 r. pojmanych carów Szujskich, kopia według Tomasza Dolabelli (?) kat. A.94. (pol.).
- ↑ Studia z historii sztuki: Tom 34, 1981
- ↑ Zofia Baranowicz. Warszawa, jej dzieje i kultura, Arkady 1980 str. 105
- ↑ Jerzy Lileyko. Zamek warszawski rezydencja królewska i siedziba władz Rzeczypospolitej 1569-1763, 1984 str.
- ↑ Kultura i społeczeństwo, Tom 16, PAN. 1972, str. 30
- ↑ Julian Ursyn Niemcewicz, Kazimierz Józef Turowski. Dzieje panowania Zygmunta III, 1860, str. 13; op. cit. Kobierzycki pag. 427; Alex Cigli pag. 162
- ↑ Kultura i społeczeństwo, Tom 16
- ↑ "Uczestniczący w rozmowach hetman polny koronny Stanisław Jabłonowski nie wytrzymał nerwowo i odparł, że obrazy te zostaną usunięte, ale dopiero wtedy gdy po nowych zwycięstwach nad Moskwą namalowane zostaną inne. Oficjalnie jednak strona polska oświadczyła, że obrazy te będą mogły być zdjęte dopiero wtedy, gdy król i car zawrą między sobą pokój wieczysty" [w:] Biuletyn historii sztuki: Tom 46, IHS PAN. 1986, A. Darowski 10 lat traktatów pokojowych 1656-1666, Z. Wójcik. Rzeczpospolita wobec Turcji i Rosji 1674-1679, Wrocław 1978 s. 149]
- ↑ Stanisław Lorentz: Siedem wieków Zamku Królewskiego w Warszawie. Warszawa: PWN, 1972, s. 128. OCLC 567959377.
- ↑ Za spotkaniem się [króla] Augusta II z [carem] Piotrem [I] Alexiewiczem w Warszawie, Car naparł się tych obrazów a August odmówić nie umiał, iest wielce do podobieństwa, że malowania te zniszczone zostały (pisownia oryginalna ) przypis s. 14 [w:] Julian Ursyn Niemcewicz: Dzieje panowania Zygmunta III tom III. Wrocław, 1822. s. 460. [dostęp 2009-05-19]. (pol.).
- ↑ Stanisław Lorentz, Jan Zachwatowicz, Piotr Biegański: Stare Miasto i Zamek Królewski w Warszawie. Warszawa: Arkady, 1971, s. 58. OCLC 8993543.