Psałterz Luttrella
 Miniatura przedstawiająca Geoffreya Luttrella z żoną i synową | |
| Rodzaj | |
|---|---|
| Data powstania |
1320-1345 |
| Medium |
farby, atrament, złota i srebrna folia na welinie |
| Wymiary |
350×245 mm |
| Miejsce przechowywania | |
| Lokalizacja |
Biblioteka Brytyjska |
Psałterz Luttrella – bogato iluminowany łaciński psałterz, wykonany w Anglii Wschodniej w 2. ćwierci XIV wieku. Obecnie znajduje się w zbiorach Biblioteki Brytyjskiej (sygnatura Add. MS. 42130).
Jeden z najsłynniejszych średniowiecznych rękopisów na świecie z uwagi na bogactwo i różnorodność przedstawień figuralnych związanych z życiem codziennym[1].
Opis[edytuj | edytuj kod]
Księga spisana na 309 pergaminowych kartach o wymiarach 350×245 mm[2].
Rozpoczyna się kalendarzem (karty 1r-12v), po którym następuje tekst Psałterza Gallikańskiego (karty 13r-259v), zakończony kantyczkami (karty 259v-283r), litanią (karty 283v-293r), pięcioma kolektami (karty 293v-295v) oraz modlitwą za zmarłych (karty 296r-309v)[2].
Psałterz Luttrella jest bogato iluminowany ozdobnymi inicjałami i olbrzymią ilością miniatur. Niewielka część z nich poświęcona jest scenom biblijnym i postaciom świętych. Większość przedstawia groteskowe potwory oraz sceny z życia codziennego ówczesnej Anglii, w tym samego właściciela księgi. Tak duża uwaga poświęcona w materiale ikonograficznym świeckim scenkom rodzajowym stanowi o unikatowości księgi[3].
Obecnie manuskrypt oprawiony jest w brązową skórę cielęcą. Nowożytną oprawę wykonano na początku XVII wieku.
Czas i okoliczności powstania[edytuj | edytuj kod]
Zgodnie z informacją umieszczoną na karcie 202v, księga została wykonana dla Geoffreya Luttrella (1276-1345), lorda Irnham w hrabstwie Lincolnshire. Sam Luttrell został przedstawiony na miniaturze jako rycerz dosiadający konia, w towarzystwie podającej mu hełm żony Agnes Sutton i synowej Beatrice Scrope.
Psałterz powstał w 2. ćwierci XIV w. Datowany jest na lata 1320–1340[4] lub precyzyjniej na lata 1325–1335[5] bądź 1340–1345. Skrajne daty wyznaczają: małżeństwo starszego syna i dziedzica sir Geoffreya z Beatrice (1320) oraz śmierć żony Agnes (1340) i samego sir Geoffreya (1345)[6].
Analiza paleograficzna rękopisu wskazuje, iż został on spisany ręką jednego skryby. Dekorację malarską wykonało natomiast pięciu różnych iluminatorów[3].
Proweniencja[edytuj | edytuj kod]
Na przełomie XIV i XV wieku księga znalazła się w posiadaniu rodu FitzAlanów, hrabiów Arundel. W późniejszym okresie wielokrotnie zmieniała właścicieli, trafiając w połowie XVIII wieku do rodziny Weldów. W 1929 roku Mary Noyes, żona poety Alfreda Noyesa i wdowa po Richardzie Shireburnie Weld-Blundellu, odsprzedała manuskrypt Bibliotece Brytyjskiej[2].
Galeria[edytuj | edytuj kod]
-
Groteskowa maszkara -
Luttrell przedstawiony podczas uczty -
Grajek -
Łucznicy
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Janet Backhouse: The Luttrell psalter. New York: New Amsterdam Books, 1990, s. 5. ISBN 0-941533-91-3.
- ↑ a b c Add MS 42130. bl.uk. [dostęp 2014-03-05]. (ang.).
- ↑ a b The Luttrell Psalter - Introduction. bl.uk. [dostęp 2014-03-05]. (ang.).
- ↑ The Luscious Luttrell Psalter. britishlibrary.typepad.co.uk, 2013-09-20. [dostęp 2014-03-05]. (ang.).
- ↑ Ewa Śnieżyńska-Stolot: Tajemnice dekoracji Psałterza Floriańskiego. Z dziejów średniowiecznej koncepcji uniwersum. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 1992, s. 133, 200. ISBN 83-01-10373-6.
- ↑ Richard Marks. Sir Geoffrey Luttrell and some companions. Images of chivalry, c. 1320-50. „Wiener Jahrbuch für Kunstgeschichte”. 1-2 (46-47), s. 347, 1993.
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- The Grove Encyclopedia of Medieval Art and Architecture. edited by Colum Hourihane. T. 4. Oxford: Oxford University Press, 2012. ISBN 978-0-19-539536-5.
Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]
- Sacred Texts. Luttrell Psalter na stronie Biblioteki Brytyjskiej. [data dostępu 2014-03-05]