Psianka

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Psianka
Ilustracja
Solanum erianthum
Systematyka[1][2]
Domena

eukarionty

Królestwo

rośliny

Podkrólestwo

rośliny zielone

Nadgromada

rośliny telomowe

Gromada

rośliny naczyniowe

Podgromada

rośliny nasienne

Nadklasa

okrytonasienne

Klasa

Magnoliopsida

Nadrząd

astropodobne

Rząd

psiankowce

Rodzina

psiankowate

Rodzaj

psianka

Nazwa systematyczna
Solanum L.
Sp. Pl. 184. 1753[3]
Typ nomenklatoryczny

S. nigrum Linnaeus[3]

Psianka (Solanum L.) – rodzaj z rodziny psiankowatych. Obejmuje ok. 1200[5]–1400[6]–1700[7] gatunków roślin (jeden z kilkunastu najbardziej zróżnicowanych gatunkowo rodzajów wśród okrytonasiennych)[8]. Są one szeroko rozprzestrzenione – rodzaj jest kosmopolityczny, przy czym najbardziej jest zróżnicowany w Ameryce Środkowej i Południowej. Liczne gatunki zostały szeroko rozprzestrzenione jako gatunki uprawne lub zawleczone.

Wiele gatunków psianek zawiera trujące alkaloidy (np. solaninę), ale też należy tu wiele gatunków o jadalnych owocach i bulwach. Najważniejszą rośliną użytkową z tego rodzaju jest ziemniak S. tuberosum[7]. Duże znaczenie użytkowe mają poza tym psianka podłużna, bakłażan S. melongena, psianka lulo S. quitoense, psianka melonowa S. muricatum, psianka nibypaprykowa S. pseudocapiscum, psianka wrębolistna S. laciniatum oraz pomidor zwyczajny S. lycopersicum[8].

Rozmieszczenie geograficzne[edytuj | edytuj kod]

Zasięg rodzaju obejmuje wszystkie kontynenty z wyjątkiem Antarktydy i strefy okołobiegunowej (brak przedstawicieli w północnej Kanadzie, na Grenlandii, Islandii, w północnej Rosji)[9]. Większość gatunków rośnie w strefie międzyzwrotnikowej, a obszarem największego zróżnicowania jest Ameryka Środkowa i Południowa, w szczególności pasmo Andów. W Europie rodzime są trzy gatunki[7] (w Polsce rodzimy jest jeden – psianka słodkogórz S. dulcamara)[10].

Gatunki flory Polski[10]

Pierwsza nazwa naukowa według listy krajowej[10], druga – obowiązująca według bazy taksonomicznej Plants of the World online (jeśli jest inna)[9]

Morfologia[edytuj | edytuj kod]

Pokrój
Rodzaj obejmuje rośliny najróżniejszych form życiowych – od roślin jednorocznych, poprzez byliny, pnącza osiągające do 5 m długości, po krzewy i drzewa[7]. Łodygi nierzadko kolczaste[6]. Pędy pokryte włoskami pojedynczymi, gwiazdkowatymi, czasem gruczołowatymi[5].
Liście
Skrętoległe, pojedyncze i pierzasto złożone[7]. Czasem osadzone są na pędzie parami[5]. Całobrzegie lub w różny sposób wcinane. Bez przylistków[7][5]. Zwykle ogonkowe[5].
Kwiaty
Przeważają kwiaty obupłciowe, rzadkie są jednopłciowe (męskie). Zwykle o symetrii promienistej i 5-krotne. Skupione w różnie wykształconych kwiatostanach (grona, wiechy, baldachy, pęczki) na szczycie pędów lub w kątach liści, naprzeciw liści, czasem pojedyncze. Działki kielicha zrośnięte u nasady, z zatokowatym wcięciem między sobą[5], czasem powiększające się w czasie owocowania[7]. Płatki zrośnięte w koronę o kształcie niemal kolistym lub gwiazdkowatym[5], barwy białej, niebieskiej, fioletowej lub żółtej[7]. Pręciki osadzone są wysoko na rurce korony[5], z bardzo krótkimi nitkami i wydłużonymi pylnikami otaczającymi szyjkę słupka[8], pylniki otwierają się porami na szczycie, później często z rozszerzającymi się pęknięciami podłużnymi[5]. Zalążnia górna[7], dwukrotna, czasem do 5-krotnej, z licznymi zalążkami[5] i pojedynczą szyjką słupka[7] zakończoną drobnym, główkowatym znamieniem[5].
Owoce
Najczęściej soczyste[5] jagody, zwykle barwy czerwonej, żółtej, zielonej lub czarnej, z licznymi nasionami[7]. Nasiona kształtu soczewkowatego lub dyskowate[5].

Systematyka[edytuj | edytuj kod]

Rodzaj z plemienia Solaneae, podrodziny Solanoideae z rodziny psiankowatych Solanaceae[4]. W obrębie rodzaju wyróżnia się liczne podrodzaje (Archaesolanum, Brevantherum, Cyphomandra, Leptostemonum, Lyciosolanum, Minon, Normania, Potatoe, Solanum, Thelypodium, Wendlandii/Allophyllum), a w ich obrębie szereg sekcji. Do sekcji w obrębie podrodzaju Potatoe należy m.in. pomidor Lycopersicon[4].

Wykaz gatunków

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

  1. Michael A. Ruggiero i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI10.1371/journal.pone.0119248, PMID25923521, PMCIDPMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
  2. Peter F. Stevens, Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2009-06-13] (ang.).
  3. a b Solanum. [w:] Index Nominum Genericorum (ING) [on-line]. Smithsonian Institution. [dostęp 2018-12-21].
  4. a b c Genus: Solanum L.. [w:] Germplasm Resources Information Network (GRIN-Taxonomy) [on-line]. USDA, Agricultural Research Service, National Plant Germplasm System. [dostęp 2018-12-21].
  5. a b c d e f g h i j k l m Solanum Linnaeus. [w:] Flora of China [on-line]. eFloras. [dostęp 2018-12-21].
  6. a b David J. Mabberley, Mabberley’s Plant-Book, Cambridge: Cambridge University Press, 2017, s. 865-866, DOI10.1017/9781316335581, ISBN 978-1-107-11502-6, OCLC 982092200.
  7. a b c d e f g h i j k Roger Philips, Martyn Rix: The Botanical Garden. Vol. 2. Perennials and annuals. London: Macmillan, 2002, s. 223. ISBN 0-333-74890-5.
  8. a b c Alicja Szweykowska, Jerzy Szweykowski (red.): Słownik botaniczny. Warszawa: Wiedza Powszechna, 2003, s. 724. ISBN 83-214-1305-6.
  9. a b Solanum L., [w:] Plants of the World online [online], Royal Botanic Gardens, Kew [dostęp 2023-02-25].
  10. a b c Zbigniew Mirek i inni, Vascular plants of Poland. An annotated checklist, Kraków: W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, 2020, s. 168-169, ISBN 978-83-62975-45-7.