Px48

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Px48
Ilustracja
Px48-1920 (2023)
Producent

Fablok Chrzanów

Lata budowy

1948 – 1955

Układ osi

D (0-4-0)

Wymiary
Masa pustego parowozu

20 t

Masa służbowa

22 t

Długość

6998 mm

Długość z tendrem

12 826 mm

Szerokość

2240 mm

Wysokość

3060 mm

Rozstaw osi skrajnych

950-950-1000 mm

Średnica kół napędnych

750 mm

Średnica kół tocznych

brak

Napęd
Trakcja

parowa

Typ tendra

Pt6x48

Ciśnienie w kotle

13 at

Powierzchnia ogrzewalna kotła

39,0 m²

Powierzchnia przegrzewacza

15,5 m²

Powierzchnia rusztu

1,47 m²

Średnica cylindra

320 mm

Skok tłoka

360 mm

Parametry eksploatacyjne
Moc znamionowa

180 KM

Maksymalna siła pociągowa

4800 kg

Prędkość konstrukcyjna

do 45 km/h

Parametry użytkowe
Rozstaw szyn

750 mm, 760 mm (eksport), 762 mm (eksport), 785 mm, 1000 mm

Multimedia w Wikimedia Commons
Lokomotywa eksploatowana przez Nadmorską Kolej Wąskotorową (2002)

Px48 – polski parowóz wąskotorowy, produkowany po II wojnie światowej w zakładach Fablok.

Palenisko Px48-1726

Historia[edytuj | edytuj kod]

Zbudowany na podstawie dokumentacji technicznej parowozu serii Wp29 (Px29)[1], odnalezionej w 1943 przez pracownika Fabloku inż. K. Sieleckiego[potrzebny przypis]. Obydwa parowozy były do siebie bardzo zbliżone[potrzebny przypis]. Kocioł parowozu Px48 pozostał taki sam jak w parowozie Px29[2]. Nowa dokumentacja techniczna została zatwierdzona w 1948 roku. Produkcję pierwszych parowozów rozpoczęto dopiero w 1950 roku z powodu otrzymania przez Fablok zamówień na parowozy tego typu przez koleje rumuńskie oraz jugosłowiańskie[potrzebny przypis].

Do 1954 roku zbudowano łącznie 81 parowozów: 70 parowozów dla PKP, 5 parowozów dla kolei przemysłowych oraz 6 na eksport do Albanii oraz Chińskiej Republiki Ludowej[potrzebny przypis]. W 1955 roku, po wprowadzeniu zmian w dokumentacji konstrukcyjnej, wybudowano 37 parowozów (tzw. drugiego wykonania)[potrzebny przypis]. Niektóre z nich były wyposażone w kotły wyprodukowanej w „Toruńskiej Fabryce Kotłów”[potrzebny przypis]. Kotły te były w znacznym stopniu spawane elektrycznie[potrzebny przypis]. Spośród wyprodukowanych 37 parowozów, 24 sztuki zakupiły PKP, a 13 sztuk koleje przemysłowe[potrzebny przypis]. Łącznie dla potrzeb PKP wyprodukowano 118 tych maszyn[3].

Px48 – „Koszalin Wąskotorowy”

Na początku lat 50. XX wieku ZNTK w Nowym Sączu przebudowały 17 tych maszyn do jazdy po torze o szerokości 1000 mm. Zapas 4 t węgla i 6 m³ wody umożliwiał prowadzenie składu o masie 300 t na trasie długości 65 km, bez potrzeby uzupełniania paliwa[4].

Cztery lokomotywy zostały zbudowane w 1952 roku na eksport do Chin (na tor 762 mm, z tego dwie następnie przekazane Albanii) i jedna do Albanii (tor 760 mm)[5]. Ponadto na bazie Px48 opracowano zmienione wersje eksportowe na tor 760 mm: Duna dla Rumunii (10 sztuk, z dwuosiowym tendrem) i Sawa dla Jugosławii (10 sztuk, z trzyosiowym tendrem, następnie przejęte przez PKP jako seria Px49)[1].

Parowozy Px48 rozpoczęto wycofywać około 1970 roku, kiedy to PKP wprowadziło na koleje wąskotorowe ciężkie lokomotywy spalinowe importowane z Rumunii (m.in. serii Lxd2 o mocy 450 KM). Parowozy Px48 sprzedawano do kolei przemysłowych oraz do innych krajów[4]

W 1990 roku dwa parowozy Px48 zostały sprzedane do Niemiec na kolej Brohltalbahn, gdzie używane były pod numerami V i VI, prowadząc pociągi muzealne Vulkan Express w rejonie Brohl (w 2010 r. były nieczynne)[6].

Parowóz Px48-1783 posłużył do wykonania instalacji artystycznej pod nazwą „Wysiadać! Łódź Fabryczna” przez Piotra Janowskiego, artysty urodzonego w Łodzi, a zamieszkałego w Stanach Zjednoczonych na Florydzie. Parowóz został oklejony folią aluminiową i ustawiony w okresie od 10 grudnia 2016 do 9 kwietnia 2017 w Łodzi u zbiegu ulic Jana Kilińskiego i Romualda Traugutta z okazji otwarcia nowego dworca kolejowo-autobusowego Łódź Fabryczna[7][8][9].

Budowa parowozu[edytuj | edytuj kod]

Kocioł parowozu posiadał stalową skrzynię ogniową. Obsługa kotła wymagała kontrolowania i zapobiegania częstym stałym zmianom temperatury. Armatura przy kotle była znormalizowana, jaką stosowano w parowozach przemysłowych normalnotorowych typu Ferrum. Na walczaku kotła zamontowano dwie piasecznice we wspólnej obudowie ze zbieralnikiem pary. Podawały one piasek pod wszystkie koła napędne parowozu. Podwozie parowozu miało ostoję belkową o grubości belek 60 mm, odsprężynowaną za pomocą płaskich resorów odgórnie w sposób kombinowany, z czterema punktami podparcia całej konstrukcji. Zestawy kołowe pierwszych trzech osi napędnych były sztywne, a koła drugiej osi miały zwężone obrzeża po 3 mm na stronę, natomiast czwarta oś napędna miała przesuw boczny po 15 mm na stronę, co umożliwiało swobodne pokonywanie łuków o promieniu 35 metrów. Silniki parowe bliźniacze na parę przegrzaną napędzały poprzez jednoprowadnicowe krzyżulce i dość długie korbowody trzecią oś napędną. Suwaki tłoczkowe z wlotem pary wewnętrznym i długie trzony tłokowe przechodzące przez przednie pokrywy cylindrowe. Parowóz prowadził tender czteroosiowy oparty na wózkach Diamonda ze spawaną skrzynią wodną o pojemności 6 m³ i węglową na 4 tony węgla[4]

Lista parowozów serii Px48 zachowanych w Polsce[10][edytuj | edytuj kod]

Seria pojazdu Rok produkcji Producent Miejscowość. Stan parowozu szerokość toru
Px48-1723 1950 Chrzanów Zduńska Wola pomnik 750 mm
Px48-1724 1950 Chrzanów Jędrzejów oczekuje naprawy 750 mm
Px48-1726 1950 Chrzanów Zbiersk wrak 750 mm
Px48-1728 1950 Chrzanów Pyskowice wrak 750 mm
Px48-1734 1951 Chrzanów Przeworsk oczekuje naprawy[11] 750 mm
Px48-1739 1951 Chrzanów Sochaczew eksponat 750 mm
Px48-1748 1951 Chrzanów Sochaczew eksponat 750 mm
Px48-1752 1951 Chrzanów Ełk czynny[12] 750 mm
Px48-1755 1951 Chrzanów Sochaczew eksponat 750 mm
Px48-1756 1951 Chrzanów Środa Wielkopolska czynny[13] 750 mm
Px48-1758 1952 Chrzanów Ostrołęka pomnik 750 mm
Px48-1760 1952 Chrzanów Poznań pomnik 750 mm
Px48-1764 1953 Chrzanów Krotoszyn pomnik 750 mm
Px48-1765 1953 Chrzanów Śmigiel[14] pomnik 750 mm
Px48-1770 1953 Chrzanów Praszka eksponat[15] 750 mm
Px48-1771 1953 Chrzanów Sochaczew eksponat 750 mm
Px48-1778 1953 Chrzanów Marki pomnik 750 mm
Px48-1783 1954 Chrzanów Rogów eksponat[7] 750 mm
Px48-1784 1954 Chrzanów Ciechanów pomnik 750 mm
Px48-1785 1954 Chrzanów Września eksponat 750 mm
Px48-1902 1954 Chrzanów Krośniewice eksponat 750 mm
Px48-1907 1955 Chrzanów Krośnice czynny 750 mm
Px48-1911 1955 Chrzanów Rogów eksponat 750 mm
Px48-1912 1955 Chrzanów Pleszew pomnik 750 mm
Px48-1919 1955 Chrzanów Gniezno oczekuje naprawy 750 mm
Px48-1920 1955 Chrzanów Środa Wielkopolska czynny[16] 750 mm
Px48-1921 1955 Chrzanów Dębica pomnik 750 mm
Px48-1923 1955 Chrzanów Zbąszynek pomnik 750 mm
Px48-1927 1955 Chrzanów Siedlce pomnik 750 mm
Px48-3901 1951 Chrzanów Koszalin czynny[17] 1000 mm
Px48-3908 1953 Chrzanów Szczecinek pomnik 1000 mm
Px48-3910 1953 Chrzanów Koszalin oczekuje naprawy 1000 mm
Px48-3912 1953 Chrzanów Gryfice eksponat 1000 mm
Px48-3913 1951 Chrzanów Gryfice oczekuje naprawy 1000 mm
Px48-3915 1953 Chrzanów Gryfice eksponat 1000 mm
Px48-3916 1950 Chrzanów Piaseczno oczekuje naprawy 1000 mm
Px48-3917 1954 Chrzanów Grodzisk Mazowiecki eksponat 1000 mm


Przypisy[edytuj | edytuj kod]

  1. ↑ a b Bogdan Pokropiński, Polskie parowozy eksportowe, Warszawa: Muzeum Kolejnictwa, 1993 (brak ISBN), s.73,79.
  2. ↑ Marek Torzewski, Gnieźnieńska i Wrzesińska Koleje Wąskotorowe, Poligrafia Bracia Szymańscy, Warszawa 2006, s. 206, 219.
  3. ↑ Bogdan Pokropiński, Parowozy wąskotorowe produkcji polskiej, WKŁ, Warszawa 2016, s. 115–116.
  4. ↑ a b c Bogdan Pokropiński: Parowozy wąskotorowe produkcji polskiej. Warszawa: Wydawnictwa Komunikacji i Łączności, 01/2015. ISBN 978-83-206-1963-8.
  5. ↑ Bogdan Pokropiński, Polskie parowozy eksportowe, Warszawa: Muzeum Kolejnictwa, 1993 (brak ISBN), s. 84.
  6. ↑ Ryszard Rusak: 175 lat kolei w Niemczech w: "Świat Kolei" nr 8/2010, s.30-34
  7. ↑ a b Agnieszka Magnuszewska: Otwarcie dworca Łódź Fabryczna. Przed dworcem stanie instalacja Piotra Janowskiego [ZDJĘCIA,FILM]. [w:] Portal „Dziennika Łódzkiego”. dzienniklodzki.pl > Kultura [on-line]. Polska Press Sp. z o.o., 2016-12-07. [dostęp 2016-12-10].
  8. ↑ jed: Srebrna lokomotywa przed Łódzkim Domem Kultury [zdjęcia]. [w:] Portal „Expressu Ilustrowanego”. expressilustrowany.pl > Łódź [on-line]. Polska Press Sp. z o.o., 2016-12-11. [dostęp 2016-12-12].
  9. ↑ PIJ, Łódź Fabryczna. Odjedzie srebrna lokomotywa, [w:] Portal „Expressu Ilustrowanego”. expressilustrowany.pl > Łódź [online], Polska Press Sp. z o.o., 7 kwietnia 2017 [dostęp 2017-04-07].
  10. ↑ Wciąż pod parą... Polskie parowozy.
  11. ↑ Wciąż pod parą... Parowozy w Polsce. [dostęp 2023-08-24].
  12. ↑ Oferta dla osób indywidualnych | przejazdy rozkładowe [online], Muzeum Historyczne w Ełku [dostęp 2023-07-02] (pol.).
  13. ↑ Parowóz wraca na trasę Średzkiej Kolei Powiatowej!, „epoznan.pl” [dostęp 2017-09-11].
  14. ↑ od 1992; ex Krośniewice i Gniezno
  15. ↑ Teleexpress – Codzienny magazyn informacyjny. 7.11.2015, 17:00 (czas od 7:22 do 7:40). teleexpress.tvp.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-03-04)]..
  16. ↑ Px48-1920 znów pod parą! [online], Średzka Kolej Powiatowa, 3 listopada 2021 [dostęp 2021-11-14] (pol.).
  17. ↑ Powrót parowozu do Koszalina [online], Polskie Radio Koszalin, 25 września 2021.

Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]

Pojazdy trakcyjne eksploatowane w Polsce
Lokomotywy elektryczne
Lokomotywy spalinowe
Lokomotywy parowe[B]
Elektryczne wagony i zespoły trakcyjne
Spalinowe zespoły trakcyjne
Autobusy szynowe
Spalinowe wagony silnikowe
Parowozy wąskotorowe[B]
Spalinowozy wąskotorowe
Wąskotorowe spalinowe
wagony silnikowe
  1. ↑ Kursywą zaznaczone serie wycofane z ruchu liniowego.
  2. ↑ a b Wymienione tylko ważniejsze serie.
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Px48&oldid=73206865”