Półwysep Bałkański

Półwysep Bałkański jako region na południe od linii Triest-Odesa

Półwysep Bałkański, in. Bałkany – półwysep w południowo-wschodniej części Europy. Jego granice wyznacza od zachodu Morze Adriatyckie i Morze Jońskie, od wschodu Morze Czarne i Morze Marmara (cieśniny Bosfor i Dardanele), od południowego wschodu Morze Egejskie. Północna granica półwyspu ma charakter umowny. Zgodnie z tradycją przebiega następująco: wzdłuż Dunaju od Morza Czarnego do ujścia Sawy (rejon Belgradu), następnie wzdłuż Sawy do ujścia Kupy (rejon miasta Sisak), następnie wzdłuż Kupy aż do jej źródła (rejon Osilnicy), następnie przekracza pasmo Gorski Kotar przez tzw. Bramę Liburnijską (chorw. i wł. Vrata) na południe od góry Risnjak i dochodzi do Morza Adriatyckiego w rejonie Rijeki. Oprócz tej najpopularniejszej konwencji były i są proponowane inne linie stanowiące granicę między Półwyspem Bałkańskim a resztą kontynentu, np. linia prosta styczna do brzegów Adriatyku i Morza Czarnego, a także linia łącząca Triest z Odessą.

Półwysep Bałkański jako region na południe od wspólnej stycznej do brzegów otaczających go mórz

Półwysep Bałkański, mapa fizyczna

Powierzchnia półwyspu – około 470 tys. km², długość – około 950 km, szerokość na północy – 1260 km. Najdalej na południe położoną częścią jest podrzędny Półwysep Peloponeski. Ukształtowanie powierzchni głównie górzyste, niziny głównie na wschodzie i w rejonach nadbrzeżnych. Klimat umiarkowany, śródziemnomorski, ciepły subtropikalny i morski. Roślinność śródziemnomorska, na północy środkowoeuropejska.

Pasma górskie Półwyspu Bałkańskiego należą do grupy alpidów (Góry Dynarskie i Bałkan) oraz hercynidów (Masyw Rodopski – Riła z najwyższym szczytem półwyspu – Musałą, Pirin i Rodopy, Hellenidy – Pindos i Szar Płanina).

Najważniejsze rzeki:

• Dunaj
  • Wielka Morawa
    • Zachodnia Morawa
    • Południowa Morawa
  • Sawa
    • Drina
• rzeki pobrzeży:
  • Neretwa
  • Drin
  • Wardar
  • Struma
  • Marica

Nazwa i historia

Nazwy Bałkany użył po raz pierwszy włoski pisarz Buonaccorsi Callimarco w 1490 r. na określenie łańcucha górskiego w Europie Południowej (Bałkanu). Wywodzi się ono od tureckiego słowa balkan oznaczającego góry. Angielski podróżnik, John Moritt, pod koniec XVIII w. wprowadził ten termin do angielskiej literatury geograficznej. Od tego czasu zaczęto go odnosić do wyżynno-górzystego terenu leżącego pomiędzy morzami Adriatyckim i Czarnym. W 1808 r. niemiecki geograf, August Zeune, wymyślił nazwę Półwysep Bałkański, chcąc stworzyć pojęcie równoległe do nazw półwyspów Apenińskiego i Iberyjskiego. Nazwa Bałkany nadal funkcjonuje w geografii fizycznej jako określenie łańcucha górskiego położonego na Półwyspie Bałkańskim, na południe od Dunaju, pomiędzy Żelazną Bramą a Morzem Czarnym. W języku potocznym termin ten zyskał jednak znacznie szersze znaczenie, wykraczające poza geograficzne pochodzenie. Bałkany to także region Europy pokrywający się mniej więcej z obszarem Półwyspu Bałkańskiego.

Zobacz też

• Bałkany

Bibliografia

• Joanna Markowska: Bałkany - określenie medialne czy region geograficzny?.