Płatności mobilne

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
iPhone zbliżany do terminala płatniczego
Apple Pay to przykład płatności mobilnej wykorzystującej technologię NFC

Płatności mobilne (ang. Mobile Wallet; zwane też bankowością mobilną oraz płatnością przy użyciu telefonu) – są jednym z wariantów systemów płatności podlegających nadzorowi finansowemu. Należą do grupy instrumentów płatności elektronicznych ang. Digital Wallet, w których wykorzystuje się urządzeniach mobilne, takie jak smartfony i tablety.

Zamiast płacić gotówką, czekiem lub kartą debetową, konsument może użyć aplikacji płatniczej na urządzeniu mobilnym, aby zapłacić za szeroki zakres usług, w tym za dobra cyfrowe oraz materialne.

W krajach rozwijających się rozwiązania płatności mobilnych mogą być wdrażane jako środek do rozszerzenia usług finansowych dla społeczności znanej jako bezbankowi (ang. unbanked(inne języki)) lub niedostatecznie zbankowani (ang. underbanked(inne języki)), których liczba szacowana jest na około 50 procent dorosłej populacji świata, według raportu z 2009 roku "Połowa Świata Jest Bezbankowa" (Financial Access 2009 Report "Half the World is Unbanked")[1]. Takie sieci płatnicze są często używane do mikropłatności[2].Wykorzystanie płatności mobilnych w krajach rozwijających się przyciągnęło finansowanie publiczne i prywatne przez organizacje takie jak Fundacja Billa i Melindy Gatesów, Agencja Stanów Zjednoczonych ds. Rozwoju Międzynarodowego(inne języki) oraz Mercy Corps.

Historia płatności mobilnych[edytuj | edytuj kod]

Infografika prezentująca historię płatności mobilnych
Infografika prezentująca historię płatności mobilnych

1997: Po raz pierwszy na świecie umożliwiono mobilne płatności za usługi lub towary, gdy Coca-Cola w Finlandii zaprezentowała automat z napojami, w którym użytkownicy mogli zapłacić za napój za pomocą wiadomości SMS[3].

1999: Pierwsza bankowość z wykorzystaniem technologii WAP miała miejsce w Norwegii[4].

1999–2000: Wielkopolski Bank Kredytowy (obecnie bank Santander) był pierwszym bankiem w Polsce, który wykorzystał technologie SMS oraz WAP do otrzymania informacji o saldzie i ostatnich transakcjach za pośrednictwem komórki[5].

2000: Pierwszy patent na świecie, który wyłącznie definiował "System Płatności Mobilnych"[6].

2002: Inteligo wspólnie z firmą Polkomtel uruchomiło usługę "Płacę SMS-em" w sieci Plus GSM (później dołączyła Era). Jej rdzeniem była mobilna aplikacja, wgrywana zdalnie za pomocą usługi OTA (Over The Air) na kartę SIM telefonu komórkowego. Technologia ta określana była terminem SIM Toolkit (Subscriber Identity Module Application Toolkit) i umożliwiała wykonywanie poszczególnych operacji z poziomu aplikacji zainstalowanej na karcie SIM telefonu komórkowego[5].

2004: Raiffeisen Bank Polska wprowadził aplikację R-Mobile, opartą na języku Java 2 Micro Edition, jako pierwszą niezależną od operatora telefonii komórkowej[7].

2006: Bank Millennium udostępnił bankowość mobilną wykorzystującą kody SMS[8].

2007: Bank of Scotland ogłosił pierwszą na świecie aplikację bankowości mobilnej na smartfony[4]. Tego roku również Vodafone uruchomił jeden z największych systemów płatności mobilnych na świecie. Opierał się on na technologii USSD/SMS i oferował różne rodzaje płatności makro i mikro[9].

2008: Firma Inteligo wprowadziła serwis internetowy lajt, zaprojektowany z myślą o urządzeniach mobilnych, cechujący się lekkością i brakiem reklam, działający na przeglądarki mobilnej[5].

2009: Raiffeisen Bank Polska wprowadził pierwszą aplikację bankową na system iOS - Mobilny Bank. W tym samym roku pojawił się również w Polsce telefon z systemem Android, przyspieszając rozwój aplikacji bankowych[5].

2011: Premiera Google Wallet[10].

2014: Premiera Apple Pay[11].

Podział płatności ze względu na sposób komunikowania się urządzenia mobilnego z centrum przetwarzania danych[edytuj | edytuj kod]

Płatności mobilne zdalne[edytuj | edytuj kod]

Najpopularniejszy rodzaj płatności mobilnych. Polega on na połączeniu między telefonem komórkowym a serwerem za pomocą wiadomości SMS (tzw. Premium SMS) lub Internetu. Premium SMS najczęściej wykorzystuje się jako formę płatności za artykuły prasowe dostępne w Sieci, udział w konkursach, głosowaniu w programach telewizyjnych czy też za dostęp online do materiałów video. Kupujący umieszcza wskazany przez sprzedającego kod w wiadomości SMS i wysyła go pod podany numer. W odpowiedzi otrzymuje wiadomość zwrotną potwierdzającą wysyłkę SMS-a lub też kod, który może wpisać na stronie internetowej i tym samym odblokuje dostęp do poszukiwanych treści.

Płatności mobilne zbliżeniowe[edytuj | edytuj kod]

Obecnie występują one w technologii NFC, czyli Near Field Communications – Komunikacja Bliskiego Zasięgu. Ta bezprzewodowa technologia opiera się na wykorzystaniu fal radiowych w celu wymiany danych na bliską odległość, zwykle kilka centymetrów. Karty płatnicze z technologią NFC zbliża się do urządzenia autoryzującego, dzięki czemu zostaje nawiązane połączenie i odbywa się transfer danych (opłata). Przyjęto, że przy transakcjach nie przekraczających 50 zł nie ma potrzeby wprowadzania kodu PIN. Wpływa to na usprawnienie i przyspieszenie procesu płatności. Technologia NFC działa także w telefonach komórkowych, które dzięki niej stają się także mobilnymi portfelami. Działają na takich samych zasadach jak karty płatnicze, czyli przykłada się telefon do terminala w celu dokonania płatności. Przykładem aplikacji wykorzystującej opisaną technologię jest np. MyWallet. Dzięki wyposażeniu telefonu we wspomnianą aplikację użytkownik może dokonywać płatności zbliżając telefon do terminala płatniczego.

Bezpieczeństwo[edytuj | edytuj kod]

Globalne stowarzyszenie cyberbezpieczeństwa ISACA opublikowało badanie bezpieczeństwa płatności mobilnych w 2015 r.[12] po przeprowadzeniu ankiety wśród 900 specjalistów ds. cyberbezpieczeństwa, a ich opinie sugerują, że cyberbezpieczeństwo pozostaje w tyle za szybko rozwijającymi się technologiami.

Badanie wskazywało również, iż 47% ankietowanych specjalistów stwierdziło, że nie uważa płatności mobilnych za bezpieczne, a tylko 23 procent uważa, że płatności mobilne są bezpieczne pod względem ochrony danych osobowych.

Rekomendacje Agencji Unii Europejskiej ds. Bezpieczeństwa Sieci i Informacji (ENISA)[edytuj | edytuj kod]

ENISA jest ośrodkiem i bezpieczeństwa informacji dla UE, jej państw członkowskich, sektora prywatnego i obywateli Europy. Pomaga państwom członkowskim UE we wdrażaniu odpowiednich przepisów UE i działa na rzecz poprawy odporności krytycznej infrastruktury informacyjnej i sieci w Europie[13]. W grudniu 2016 roku opublikowała 46 stronicowy raport pt.„bezpieczeństwo płatności mobilnych i elektronicznych (ang. Security of Mobile Payments and Digital Wallets)”.

Jak podaje ENISA[14], głównym celem niniejszego dokumentu jest opracowanie wytycznych, które mają pomóc twórcom płatności mobilnych i dostawcom płatności mobilnych w zakresie zalecanych środków kontroli bezpieczeństwa, których wdrożenie pomogłoby zapewnić ochronę konsumentów, sprzedawców detalicznych i instytucji finansowych przed zagrożeniami cybernetycznymi. Celem drugorzędnym jest zdefiniowanie minimalnych środków, które powinny być przestrzegane przez dostawców płatności mobilnych w UE oraz zapewnienie zaleceń dotyczących bezpieczeństwa dla organizacji, które chcą świadczyć usługi płatności mobilnych w UE.

Płatności mobilne w liczbach[edytuj | edytuj kod]

  1. Rynek płatności mobilnych w 2023 roku był wart 67,5 miliarda dolarów przewiduje się, że osiągnie 587,52 miliarda dolarów do 2030 roku przy stopie CAGR na poziomie 36,2%[15].
  2. Przewiduje się, że do 2025 r. płatności mobilne będą stanowić 79% wszystkich transakcji cyfrowych, w porównaniu do 71% transakcji cyfrowych w 2021 roku[16].
  3. Płatności mobilne wzrosły podczas pandemii Covid-19, gdzie 43% Amerykanów korzystało z tego typu transakcji w 2021 r., w porównaniu do zaledwie 29% w 2019 roku[17].
  4. 39% amerykańskich konsumentów twierdzi, że korzystałoby z płatności mobilnych częściej, gdyby były one dostępne w większej liczbie sklepów i aplikacji[18].

Płatności mobilne w Polsce[edytuj | edytuj kod]

Najpopularniejsze metody płatności mobilnych w Polsce[19][edytuj | edytuj kod]

Dzięki tym usługom można płacić w aplikacjach mobilnych, sklepach internetowych oraz wypłacać gotówkę z bankomatów (dostępność tych usług zależy od banku, dostawcy urządzeń lub sklepów).

Udział płatności mobilnych w Polsce[edytuj | edytuj kod]

Liczba i udział płatności mobilnych w całości transakcji zbliżeniowych w Polsce
II kw. 2022 r. I kw. 2022 r. IV kw. 2021 r. III kw. 2021 r. II kw. 2021 r. I kw. 2021 r. IV kw. 2020 r. III kw. 2020 r. II kw. 2020 r. I kw. 2020 r.
Liczba wszystkich transakcji zbliżeniowych (w mld) 1,98 1,656 1,738 1,798 1,595 1,334 1,36 1,516 1,171 1,208
Liczba płatności mobilnych (w mln) 264 202,8 173,4 172,9 138,9 105 87,5 89,4 61,4 59,7
Udział płatności mobilnych (w proc.) 13,3 12,2 10 9,6 8,7 7,9 6,4 5,8 5,2 4,9

Synteza źródeł: NBP oraz Cashless[21].

Dostępność rozwiązań w polskich bankach[edytuj | edytuj kod]

Płatności mobilne w bankach w Polsce na dzień 27.12.2023 roku
Bank Apple Pay Fitbit Pay Garmin Pay Google Pay SwatchPAY! Xiaomi Pay ZEPP Pay BLIK C (zbliżeniowy)
Alior Bank TAK TAK TAK TAK TAK TAK NIE TAK
Bank BPS TAK TAK TAK TAK TAK TAK TAK NIE
Bank Millennium TAK TAK TAK TAK NIE NIE NIE TAK
Bank Pekao S.A. TAK TAK TAK TAK NIE NIE NIE NIE
Bank Pocztowy TAK NIE TAK TAK NIE TAK NIE NIE
BNP Paribas TAK TAK TAK TAK TAK TAK NIE NIE
BOŚ Bank NIE NIE NIE TAK NIE NIE NIE NIE
Citi Handlowy TAK NIE NIE TAK NIE NIE NIE NIE
Crédit Agricole TAK TAK TAK TAK TAK TAK NIE NIE
ING Bank Śląski TAK NIE TAK TAK NIE NIE NIE TAK
mBank TAK TAK TAK TAK TAK TAK NIE TAK
Nest Bank TAK TAK TAK TAK TAK TAK NIE NIE
PKO BP TAK NIE TAK TAK TAK TAK NIE TAK
Santander Bank Polska TAK TAK TAK TAK TAK TAK NIE TAK
VeloBank TAK NIE TAK TAK TAK NIE NIE NIE

Źródło opracowania: direct.money.pl[22].

Polski system płatności mobilnych BLIK[edytuj | edytuj kod]

 Osobny artykuł: Blik (system płatności).

BLIK to powszechny standard płatności mobilnych.

W 2013 roku sześć banków działających w Polsce (Alior Bank, Bank Millennium, Santander Bank Polska, ING Bank Śląski, mBank oraz PKO Bank Polski) podjęło decyzję o nawiązaniu współpracy w celu stworzenia innowacyjnego systemu płatności.

Po rozpoznaniu potrzeby zarządzania tym przedsięwzięciem utworzono Polski Standard Płatności, który został zarejestrowany w Krajowym Rejestrze Sądowym w styczniu 2014 roku. Współudziałowcami tego podmiotu są wspomniane banki oraz firma Mastercard, która w kolejnych latach umożliwiła rozpowszechnienie systemu BLIK również poza granicami kraju.

Rozpoznawalność systemu BLIK w Polsce[edytuj | edytuj kod]

Według metodologii KANTAR - MDS (Meaningful, Different Salient) - służącej do pomiaru siły marki, tzw. indeksie Brand POWER, BLIK uzyskał w drugim kwartale 2022 roku wynik 43,3 proc., wyprzedzając konkurencję. Na podstawie danych z raportu jest on dwukrotnie silniejszy od globalnych marek, takich jak VISA (22,2 proc.) czy Mastercard (18,9 proc.), które w globalnym zestawieniu KANTAR BRANDZ – MOST VALUABLE GLOBAL BRANDS 2022, plasują się odpowiednio na 7 i 12 miejscu. Na polskim rynku BLIK wyprzedza również takie brandy płatnicze jak Google Pay (7,2 proc.), Apple Pay (4,6 proc.) czy Revolut (3,7 proc.). Brand Power wzrósł o 10% w przeciągu ostatnich 3,5 lat[23].

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

  1. Wayback Machine [online], web.archive.org [dostęp 2024-02-12] [zarchiwizowane z adresu 2014-12-22].
  2. About infoDev: A World Bank Group Program to Promote Entrepreneurship and Innovation [online], World Bank [dostęp 2024-02-12] (ang.).
  3. Mobile Payments Yesterday, Today, and Tomorrow [online], Peerbits [dostęp 2024-02-12] (ang.).
  4. a b Anna Sorbet, History of mobile banking – how it all started? | Finanteq [online], FINANTEQ MOBILE BANKING SOLUTIONS, 24 listopada 2022 [dostęp 2024-02-12] (ang.).
  5. a b c d Wojciech Boczoń, Historia bankowości mobilnej w Polsce [online], Bankier.pl, 17 listopada 2015 [dostęp 2024-02-12] (pol.).
  6. Helen Hui, Terence Ho, Charlie Yang, Mobile payment system, patent US 20020073027A1, 13 czerwca 2002 [dostęp 2024-02-12].
  7. Redakcja PRNews.pl, R-Mobile – wygoda i niezależność [online], PRNews.pl, 13 sierpnia 2004 [dostęp 2024-02-12] (pol.).
  8. Michał Macierzyński, Nowość w ofercie Millennium - przelewy przez SMSy [online], PRNews.pl, 26 września 2006 [dostęp 2024-02-12] (pol.).
  9. Anna Sorbet, History of mobile banking – how it all started? | Finanteq [online], FINANTEQ MOBILE BANKING SOLUTIONS, 24 listopada 2022 [dostęp 2024-02-12] (ang.).
  10. Tara Siegel Bernard, Google Unveils App for Paying With Phone, „The New York Times”, 26 maja 2011, ISSN 0362-4331 [dostęp 2024-02-16] (ang.).
  11. Apple Announces Apple Pay [online], Apple Newsroom (Polska) [dostęp 2024-02-16] (pol.).
  12. Wayback Machine [online], web.archive.org [dostęp 2024-02-12] [zarchiwizowane z adresu 2016-09-15].
  13. Agencja Unii Europejskiej ds. Cyberbezpieczeństwa | Unia Europejska [online], european-union.europa.eu [dostęp 2024-02-16] (pol.).
  14. Security of Mobile Payments and Digital Wallets [online], ENISA [dostęp 2024-02-12] (ang.).
  15. Mobile Payment Market Size & Share Analysis Report, 2030 [online], www.grandviewresearch.com [dostęp 2024-02-12] (ang.).
  16. You are being redirected... [online], www.juniperresearch.com [dostęp 2024-02-12].
  17. Proximity Mobile Payment User Share in Select Countries, 2021 (% of smartphone users) [online], Insider Intelligence [dostęp 2024-02-12].
  18. Rian Boden, Survey reports on use of Apple Pay, Android Pay and Samsung Pay in the US [online], NFCW, 31 maja 2016 [dostęp 2024-02-12] (ang.).
  19. Przelewy24, Przelewy24 [online], www.przelewy24.pl [dostęp 2024-02-16] (pol.).
  20. Łukasz Majchrzyk, Android Pay dostępny w Polsce! [online], mobiRANK.pl, 16 listopada 2016 [dostęp 2019-03-26] (pol.).
  21. Popularność płatności mobilnych w Polsce. Już 13 proc. transakcji w terminalach odbywa się za pomocą smartfonów i smartwatchy [online], www.cashless.pl [dostęp 2024-02-12] (pol.).
  22. Maciej Kazimierski, Płatności mobilne – co warto o nich wiedzieć? [online], direct.money.pl, 27 grudnia 2023 [dostęp 2024-02-16] (pol.).
  23. Blik, BLIK najsilniejszą i najlepiej rozpoznawalną marką w kategorii płatności [online], blik.com, 17 października 2022 [dostęp 2024-02-16] (pol.).

Bibliografia[edytuj | edytuj kod]