Rżuchów

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Rżuchów
wieś
Ilustracja
Krzyż przydrożny w Rżuchowie
Państwo

 Polska

Województwo

 świętokrzyskie

Powiat

opatowski

Gmina

Sadowie

Liczba ludności (2020)

288[2]

Strefa numeracyjna

15

Kod pocztowy

27-580[3]

Tablice rejestracyjne

TOP

SIMC

0806393[4]

Położenie na mapie gminy Sadowie
Mapa konturowa gminy Sadowie, u góry znajduje się punkt z opisem „Rżuchów”
Położenie na mapie Polski
Mapa konturowa Polski, po prawej nieco na dole znajduje się punkt z opisem „Rżuchów”
Położenie na mapie województwa świętokrzyskiego
Mapa konturowa województwa świętokrzyskiego, po prawej znajduje się punkt z opisem „Rżuchów”
Położenie na mapie powiatu opatowskiego
Mapa konturowa powiatu opatowskiego, blisko centrum na lewo znajduje się punkt z opisem „Rżuchów”
Ziemia50°52′41″N 21°22′19″E/50,878056 21,371944[1]

Rżuchów (do 31 grudnia 2013 Rzuchów)[5]wieś w Polsce położona w województwie świętokrzyskim, w powiecie opatowskim, w gminie Sadowie[5][4].

Położenie[edytuj | edytuj kod]

Miejscowość położona jest na Wyżynie Sandomierskiej, przy drodze krajowej nr 9. Wieś znajduje się 6 km na południe od Ostrowca Świętokrzyskiego i 9 km na północny zachód od Opatowa. Rzuchów sąsiaduje z sołectwami: Miłków, Gromadzice, Romanów oraz Obręczna.

Znajdują się tu złoża glinki ogniotrwałej oraz rudy żelaza, eksploatowane już w XIX wieku[6]. Występują tu też cienkie pokłady węgla kamiennego[6], który w czasie II wojny światowej wydobywany był w sąsiednim Miłkowie[7].

Części wsi[edytuj | edytuj kod]

Integralne części wsi Rżuchów[5][4]
SIMC Nazwa Rodzaj
0806401 Kolonie część wsi
0806418 Stara Wieś część wsi

Etymologia nazwy[edytuj | edytuj kod]

Skomplikowana fonetycznie i ortograficznie nazwa wsi od wielu lat budzi kontrowersje. W swoim artykule dotyczącym gwarowych nazw miejscowości w powiatach opatowskim i sandomierskim prof. Karol Zierhoffer stwierdził, że nazwa ta pochodzić może od czasownika rżeć lub rzeczownika reż oznaczającego żyto[8]. Z kolei Waldemar Brociek uważa, że to właśnie Rzuchów jest poprawną nazwą, natomiast zamieszanie powstało z winy zaborców rosyjskich w latach 60. XIX wieku. Podczas rusyfikacji administracji polskiej pojawił się problem: język rosyjski nie rozróżnia „rz” i „ż”. Nazwę zapisano więc jako Ржухов (Rżuhow), a następnie powielano przez wiele lat[9][10].

W okresie PRL-u różne instytucje i urzędy wymiennie stosowały dwie nazwy: Rzuchów i Rżuchów. Po przemianach ustrojowych utrwaliła się nazwa urzędowa Rzuchów, chociaż ludność lokalna korzystała z mocno zakorzenionego drugiego wariantu. W październiku 2013 roku zarejestrowane zostało stowarzyszenie „Nasz Rżuchów I KROPKA”, które wnioskowało o przywrócenie nazwy tradycyjnej na podstawie przeprowadzonych już w roku 2005 konsultacji z mieszkańcami na ten temat[11].

Dnia 31 grudnia 2013 roku oficjalnie weszła w życie nazwa Rżuchów.

Historia[edytuj | edytuj kod]

Według Jana Długosza w połowie XV w. wieś była własnością Mikołaja Podlodowskiego herbu Janina, miała 13 łanów kmiecych, 2 karczmy z rolą i 1 zagrodnika z rolą. Oddawały one dziesięcinę snopową i 4 pęki konopi, o wartości 7 grzywien wikariatowi kolegiaty opatowskiej. W drugim opisie Długosza wieś miała 16 łanów i oddawała dziesięcinę o wartości 16 grzywien[6].

W 1578 roku wieś podzielona była pomiędzy kilku właścicieli. Między innymi: Łukasz Kocimowski posiadał 3 osadników, 1½ łana, 3 zagrodników i 3 biednych. Hieronim Kocimowski miał 1 osadnika, ½ łanu i 1 zagrodnika, Mołuski miał 3 osadników i ¾ łana[6].

W XIX wieku, wraz z sąsiednim Miłkowem, wieś była własnością braci Dowborów. Do 1860 roku w Rzuchowie działała kopalnia rudy żelaza (35%), która dostarczała surowca zakładom hutniczym w Klimkiewiczowie (obecnie dzielnica Ostrowca). Bracia Dowborowie otworzyli w Rzuchowie fabrykę wyrobów fajansowych i kamiennych, która jednak upadła z powodu złego zarządzania i braku funduszów[6].

W 1827 roku wieś miała 13 domów i 60 mieszkańców. Według Słownika geograficznego Królestwa Polskiego z lat 80. XIX wieku, wieś Rzuchów w parafii Wszechświęte i gminie Bodzechów, miała 22 domy i 171 mieszkańców. Okoliczne lasy obfitowały w modrzewie. Dobra rzuchowskie składały się z folwarków: Rzuchów i Romanów i miały powierzchnię 563 mórg. Z tego: 518 mórg stanowiły grunty orne, pastwiska – 7, lasy – 5, osada czynszowa – 4, a nieużytki – 29. Na folwarku były 4 budynki murowane, 14 drewnianych i 2 wiatraki. Wieś Rzuchów miała 119 mórg[6].

Do lat 60. XX wieku, miejscowość wraz z Miłkowem, Jędrzejowem i Romanowem należała do gromady w Miłkowie i do gminy Bodzechów. Pod koniec lat 60. wieś została przeniesiona do gminy Sadowie. W latach 19191975 miejscowość administracyjnie należała do województwa kieleckiego, a W latach 1975–1998 do województwa tarnobrzeskiego. Wraz ze zmianami administracyjnymi w 1975 roku przeprowadzono zmianę numeracji domów.

Zabytki[edytuj | edytuj kod]

  • Figura przydrożna z 1819 r.

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

  1. Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 9 stycznia 2024, identyfikator PRNG: 119953
  2. Raport o stanie gminy w roku 2020. Stan ludności 31.12.2020 str. 13-14 [dostęp 2022-04-14]
  3. Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., lipiec 2015, s. 1129 [zarchiwizowane 2015-09-10].
  4. a b c TERYT (Krajowy Rejestr Urzędowego Podziału Terytorialnego Kraju). Główny Urząd Statystyczny. [dostęp 2015-11-18].
  5. a b c Rozporządzenie Ministra Administracji i Cyfryzacji z dnia 13 grudnia 2012 r. w sprawie wykazu urzędowych nazw miejscowości i ich części. „Dziennik Ustaw”. Nr 29, poz. 200, s. 1867, 2013-02-15. Ministerstwo Administracji i Cyfryzacji. [dostęp 2014-03-09]. 
  6. a b c d e f Rzuchów(2), [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. X: Rukszenice – Sochaczew, Warszawa 1889, s. 168.
  7. Magazyn Poznaj swój kraj, Nr 331 (1/1990) Nad Kamienną, str 20-21.
  8. Zenon (1891-1969) Red Klemensiewicz: Język Polski. 1959, nr 2 (marzec/kwiecień). Towarzystwo Miłośników Języka Polskiego, 1959. [dostęp 2018-07-21].
  9. Czy Rosjanie wciąż okupują Rzuchów?, [w:] Waldemar Ryszard Brociek, Gazeta Ostrowiecka, t. 31/2009, 3 sierpnia 2009.
  10. Nasz Rżuchów [online], www.facebook.com [dostęp 2018-07-21] (pol.).
  11. Biuletyn Informacji Publicznej – uchwała XXVII/123/05 Rady Gminy w Sadowiu. 28 kwietnia 2005.